Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt

THÙY TRANG

VHO - Ngày 4.2 (nhằm mùng 7 Tết Ất Tỵ 2025), tại Di tích lịch sử - văn hóa Quốc gia Lăng Lê Văn Duyệt, UBND quận Bình Thạnh (TP.HCM) phối hợp với BQL Di tích tổ chức Lễ hội Khai hạ - Cầu an. So với các năm trước, chương trình năm nay có thêm Lễ phát động Tết trồng cây.

Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt - ảnh 1
Ban Quý tế thực hiện các nghi thức trước khi làm Lễ Hạ nêu

Ông Lê Văn Ngọc, Trưởng BQL Di tích lịch sử - văn hóa Quốc gia Lăng Lê Văn Duyệt, cho biết theo tục lệ xa xưa, ngày mùng 7 Tết là ngày Lễ Hạ nêu, Đức Tả quân đã chọn ngày này làm ngày Khai hạ, làm ngày dợt binh đầu năm và cũng là ngày Khai sơn, Khai bút, Khai ấn, để cầu cho mưa thuận gió hòa, Quốc thái dân an.

Lễ hội được tổ chức với nhiều nội dung phong phú gắn liền với nhiều dấu ấn của nền văn minh Việt cổ và cũng là hoạt động văn hóa - tín ngưỡng không thể thiếu của đồng bảo, đặc biệt là mang ý nghĩa tôn kính các vị tiền nhân, tưởng nhớ những người đã có công khai hoang lập đất, cầu mong vạn vật phát triển thuận lợi, mùa màng tươi tốt, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt - ảnh 2
Cây nêu được dựng tại sân lăng từ trước Tết Nguyên đán

Trải qua những giá trị của lịch sử, Lễ hội Khai hạ đã đi sâu vào tâm thức của cộng đồng. Lễ hội được người dân địa phương bảo tồn, gìn giữ nhiều giá trị truyền thống, văn hóa, lịch sử, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách về tham dự mỗi mùa lễ hội.

Lễ hội Khai hạ - Cầu an thường diễn ra vào mùng 7 Tết âm lịch hằng năm tại Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia Lăng Lê Văn Duyệt. Các nghi thức tế, lễ được tổ chức theo nghi thức tế lễ cung đình triều Nguyễn.

Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt - ảnh 3
Cây nêu là cây tre, được trồng ở khu di tích, dài 5-6m, trên có treo một đạo bùa “tứ tung ngũ hoành”

Lễ hội Khai hạ - Cầu an bao gồm nhiều nghi thức như: Lễ nghinh thần, Lễ Hạ nêu, Lễ Khai bút - khai ấn, Lễ Xây chầu - Đại bội. So với mọi năm, Lễ Khai hạ - Cầu an năm nay còn có thêm Lễ phát động Tết trồng cây.

Bên cạnh phần lễ, chương trình còn có phần hội với triển lãm ảnh nghệ thuật, viết thư pháp, múa lân, Đờn ca tài tử, Dân ca, Hát bội, trò chơi dân gian,… để phục vụ nhân dân và du khách.

Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt - ảnh 4
. Trên cây nêu có treo giỏ trầu cau, muối gạo và các câu chúc

Ông Trần Văn Sung, Trưởng Ban Quý tế Di tích cho biết, ngay từ trước 30 Tết (hoặc 29 Tết), sau khi cúng thần (tức Tả quân Lê Văn Duyệt) tại sân lăng, Lễ dựng nêu diễn ra long trọng đánh dấu một năm kết thúc, đồng thời cũng báo hiệu xuân về Tết đến.

Cây nêu là cây tre, được trồng ở khu di tích, dài 5-6m, trên có treo một đạo bùa “tứ tung ngũ hoành”. Giỏ trầu cau, muối gạo và các câu chúc dựng lên vào ngày cuối cùng của một năm. Ngọn tre khi dựng ngả về hướng Tây để đuổi ma quỷ ra khỏi vùng đất gieo trồng sinh kế của người Việt.

Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt - ảnh 5
Ban Quý tế rước bàn hương án vào lăng, tiếp tục thực hiện các nghi lễ quan trọng

Đúng Mùng 7 tháng Giêng, Ban Quý tế, Ban Quản lý, chính quyền địa phương và bá tánh sắm sửa lễ vật để cúng trời đất, xin phép bắt đầu trở lại công việc hằng ngày, gọi là Lễ Khai hạ, khai sơn hay khai ấn - tức là ngày bắt đầu lên rừng, ra ruộng, đến công sở theo kế sinh nhai…

Lễ này xuất phát từ lúc Ông còn tại vị - Mùng 6 duyệt binh, Mùng 7 Tả quân khai ấn, bắt đầu công việc của một năm mới.

Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt - ảnh 6
Lễ Khai bút, do ông Vũ Ngọc Tuất, Bí thư Quận ủy quận Bình Thạnh thực hiện
Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt - ảnh 7
Ông Lê Trần Kiên, Phó Bí thư Quận ủy, Chủ tịch UBND quận Bình Thạnh, thực hiện nghi thức Khai ấn

Trong Lễ Khai hạ - Cầu an thường kèm theo những chầu Hát bội sống động, tinh tế, sâu sắc. Điều này được lý giải là bởi tuồng hát không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn lồng ghép mục đích giáo dục cho mọi tầng lớp nhân dân về ý thức đạo lý làm người, đạo lý uống nước nhớ nguồn của người dân Việt.

Đức Tả quân Lê Văn Duyệt (1764 - 1832), thời vua Gia Long (1802 - 1820) và vua Minh Mạng (1820 - 1841), là người đã có công vào sự nghiệp mở mang, phát triển vùng đất phía Nam của Tổ quốc, đặc biệt là Sài Gòn - Gia Định.

Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt - ảnh 8
Đại biểu và người dân thắp hương tại khu lăng mộ Đức Tả quân Lê Văn Duyệt và phu nhân

Khi còn giữ chức Tổng Trấn thành Gia Định, dưới sự quản lý điều hành tài tình về kinh tế và quân sự của ông, người dân nơi đây được sống trong an bình, no ấm.

Thuở còn sống, Tả quân Lê Văn Duyệt cùng người dân trong vùng vẫn hay làm các nghi lễ cầu cho mưa thuận gió hòa. Các nghi thức tế lễ được tổ chức theo nghi thức tế lễ cung đình triều Nguyễn.

Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt - ảnh 9
Các đại biểu trồng cây tại khu lăng mộ

Di tích Lăng Đức Tả quân Lê Văn Duyệt có một vị trí đặc biệt trong tâm thức của người dân. Lễ hội Khai hạ - Cầu an có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, nhằm cầu mong mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an.

Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới tại Di tích Lăng Lê Văn Duyệt - ảnh 10

Đây cũng là nét văn hóa đặc sắc là niềm tự hào của Nhân dân quận Bình Thạnh nói riêng và của TP.HCM nói chung.

Với những ý nghĩa và giá trị sâu sắc, Lễ hội Khai hạ - Cầu an tại Lăng Ông Tả quân Lê Văn Duyệt, quận Bình Thạnh, đã được Bộ VHTTDL đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2022.