VHO - 6 năm qua, Giải thưởng Sách Quốc gia đã khẳng định vị thế là giải thưởng uy tín, góp phần quan trọng vào sự phát triển của nền xuất bản Việt Nam. Không chỉ vinh danh những tác phẩm xuất sắc, mà tính lan tỏa của tác phẩm cũng ngày càng được BTC quan tâm, nhằm xướng tên cuốn sách được độc giả yêu thích, đồng thời là cầu nối để sách hay đến gần hơn với bạn đọc.

Bộ sách thiếu nhi “Chào Tiếng Việt” giành giải A Giải thưởng Sách Quốc gia năm 2023 Ảnh: ITN

Còn khoảng cách giữa sách đoạt giải và độc giả

Có thể nói, Giải thưởng Sách Quốc gia ngày càng có sức lan tỏa mạnh mẽ, thu hút sự tham gia đông đảo của các NXB, tác giả với số lượng sách dự thi tăng qua từng năm. Năm 2023, có 41 đơn vị tham dự và 312 tên sách, đánh dấu mức tăng trưởng 15% so với năm 2022. Bên cạnh đó, chất lượng sách dự thi ngày càng được nâng cao, thể hiện sự đa dạng về nội dung và hình thức, đáp ứng nhu cầu, thị hiếu ngày càng phong phú của bạn đọc. Nhiều tác phẩm dự thi mang giá trị lý luận và thực tiễn cao, thu hút sự quan tâm của xã hội, góp phần định hướng dư luận và lan tỏa những giá trị tích cực.

Tuy nhiên, trong Hội nghị quán triệt quy chế, điều lệ Giải thưởng Sách Quốc gia năm 2024, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên bày tỏ: “Thời gian qua, dù Giải thưởng đã được trao cho các công trình giá trị, tuy nhiên, khoảng cách giữa tác phẩm đoạt giải và sức hút đối với độc giả còn khá lớn”.

Một trong những hạn chế của Giải thưởng mà nhiều NXB và tác giả trăn trở là xu hướng nghiêng về những cuốn sách có tính hàn lâm, trong khi sách gần gũi với bạn đọc dường như vắng bóng. Nhiều tác phẩm giành giải khi được công bố lại hoàn toàn xa lạ với công chúng. Cũng có tác phẩm đoạt giải là sách Nhà nước đặt hàng, nằm đâu đó ở thư viện hoặc “cất kho”, không thể phát huy tiềm năng kinh tế...

Giới chuyên gia cho rằng, có cuốn sách, bộ sách đoạt giải, nhưng do có đối tượng độc giả hẹp (sách chuyên ngành, chuyên khảo), không đủ kinh phí tổ chức in ấn và phát hành... nên không thể tái bản hoặc in lại để phổ biến, cung cấp cho các cơ sở đào tạo, nghiên cứu, ứng dụng trong thực tế.

Bên cạnh đó, công tác truyền thông cho Giải thưởng và sách đoạt giải chưa thật sự được đẩy mạnh, đặc biệt là truyền thông cho các tác phẩm trước, trong và sau khi đoạt giải. Cho dù đây là niềm vinh dự, tạo thương hiệu cho NXB, đơn vị làm sách, nhưng công tác truyền thông cho các tác phẩm này chưa được tập trung, đẩy mạnh… Đây là những điểm sẽ được nỗ lực cải thiện trong mùa giải tới.

Hướng tới bạn đọc, phát huy giá trị của sách

Cùng với tôn vinh tác giả, người làm xuất bản, Giải thưởng Sách quốc gia còn hướng đến mục tiêu quan trọng nữa là tôn vinh bạn đọc, bởi những tác phẩm được trao giải đều hướng tới bạn đọc; bạn đọc muốn đọc và cần đọc…

Bởi vậy, năm 2023, việc Bộ TT&TT trao Bằng khen của Bộ trưởng cho sách có số lượng in lớn, được độc giả yêu thích có tác dụng rất tích cực, cổ vũ các đơn vị nỗ lực đem sách ra thị trường, đưa đến tay bạn đọc. Năm nay, BTC bổ sung giải Sách được bạn đọc yêu thích, sự thay đổi này mở ra cơ hội để độc giả tham gia ủng hộ, vinh danh cuốn sách mà mình quan tâm.

Tuy nhiên, để triển khai giải thưởng này chính xác, chặt chẽ, đảm bảo sách được trao giải vừa đạt tiêu chí bạn đọc yêu thích vừa bảo đảm các yếu tố về chính trị - tư tưởng, văn hóa, BTC đã đưa ra cơ cấu chấm điểm phù hợp, như: Số lượng phát hành; khối lượng truyền thông cho cuốn sách; được dư luận đánh giá tích cực; tính khoa học và thực tiễn; tính tư tưởng chính trị; tính mỹ thuật…

Cũng theo ông Nguyễn Nguyên, truyền thông quảng bá là phần quan trọng của Giải thưởng. Những năm qua, truyền thông đã được thực hiện, nhưng năm nay, tối thiểu 5 ngày trước khi Hội đồng Giải thưởng Sách Quốc gia xem xét, quyết định sách đoạt giải, Hội Xuất bản Việt Nam có trách nhiệm công bố danh sách đề cử của Hội đồng chung khảo đến các cơ quan báo chí, truyền thông. Từ đó đo đếm được sự quan tâm, đánh giá của công chúng với sách được đề cử.

Hội Xuất bản Việt Nam, Cục Xuất bản, In và Phát hành sẽ phối hợp với NXB Thông tin và Truyền thông và đơn vị có tác phẩm đoạt giải sẽ tổ chức biên soạn, xuất bản một cuốn sách tinh gọn dưới dạng điện tử giới thiệu về các tác phẩm đạt giải; lựa chọn cuốn sách có giá trị cao để tập trung đẩy mạnh truyền thông, quảng bá…

Truyền thông về Giải thưởng Sách Quốc gia nói riêng và Văn hóa đọc nói chung được đẩy mạnh, triển khai quanh năm để phát huy giá trị của sách. Điều này có thể bằng các hình thức giới thiệu sách định kỳ, tổ chức các buổi tọa đàm, giao lưu độc giả thông qua việc mời các tác giả, đại diện NXB, đơn vị phát hành, người nổi tiếng, có uy tín để giới thiệu về cuốn sách đoạt giải cả trực tiếp lẫn trực tuyến trên không gian mạng…

Với những đổi mới và định hướng phát triển phù hợp, Giải thưởng Sách Quốc gia hứa hẹn sẽ tiếp tục khẳng định vị thế và vai trò quan trọng, là động lực để các tác giả, NXB sáng tạo và cho ra đời những tác phẩm chất lượng cao, thu hút bạn đọc. Đồng thời, góp phần định hướng thị hiếu đọc của công chúng, hướng đến những giá trị tốt đẹp.