Kết nối hợp tác, định hướng khởi nghiệp trong ngành Quản lý văn hóa

VHO - Tọa đàm tại Trường ĐH Văn hóa TP.HCM ngày 18.12 trung trao đổi những yêu cầu mới đặt ra đối với ngành quản lý văn hóa, từ tư duy quản trị, mô hình tổ chức hoạt động văn hóa đến định hướng đào tạo nguồn nhân lực.

Ngày 18.12, tại TP.HCM, Khoa Quản lý văn hóa, nghệ thuật Trường ĐH Văn hóa TP.HCM tổ chức Tọa đàm khoa học với chủ đề “Kết nối hợp tác và định hướng khởi nghiệp trong ngành Quản lý văn hóa”. Tọa đàm thu hút sự tham dự của các chuyên gia, đại diện doanh nghiệp, tổ chức đổi mới sáng tạo cùng đông đảo sinh viên, học viên và nghiên cứu sinh.

Từ hợp tác “ba nhà” đến xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp văn hóa - sáng tạo

Diễn ra trong bối cảnh chuyển đổi số và kinh tế sáng tạo phát triển mạnh mẽ, tọa đàm tập trung trao đổi những yêu cầu mới đặt ra đối với ngành quản lý văn hóa, từ tư duy quản trị, mô hình tổ chức hoạt động văn hóa đến định hướng đào tạo nguồn nhân lực.

Đặc biệt, sự tham gia của doanh nghiệp, các tổ chức khởi nghiệp và đơn vị đổi mới sáng tạo được nhìn nhận là yếu tố quan trọng nhằm kết nối tri thức, chuyển giao kết quả nghiên cứu và thúc đẩy khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hóa.

Phát biểu khai mạc, TS Vũ Thị Phương, Trưởng khoa Quản lý văn hóa, nghệ thuật nhấn mạnh, đào tạo và thực hành nghề nghiệp trong lĩnh vực văn hóa đang đứng trước thời điểm mang tính quyết định. Một mặt, các thiết chế văn hóa phải đổi mới mô hình hoạt động, tăng cường năng lực quản trị, nâng cao chất lượng dịch vụ công và dịch vụ văn hóa.

Mặt khác, thị trường công nghiệp văn hóa sáng tạo đang dịch chuyển nhanh theo hướng số hóa, cá nhân hóa trải nghiệm và cạnh tranh bằng dữ liệu, công nghệ số, thiết kế sản phẩm.

Theo TS Vũ Thị Phương, nếu đào tạo tiếp tục đi theo mô hình thuần hàn lâm, tách rời thị trường, người học sẽ thiếu năng lực thực hành; ngược lại, nếu chỉ chạy theo thị hiếu sẽ làm suy yếu nền tảng học thuật và bản sắc chuyên môn.

Từ thực tiễn đó, Khoa Quản lý văn hóa, nghệ thuật xác định hai trụ cột hành động: Thúc đẩy hợp tác bền vững theo mô hình “ba nhà” (nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp) theo chiều sâu, có thiết kế vận hành và đo lường kết quả; đồng thời, kiến tạo định hướng khởi nghiệp và năng lực kép cho người học ngành quản lý văn hóa.

Trong đó, hợp tác không dừng ở ký kết hay thực tập ngắn hạn mà hướng tới cùng xác định vấn đề, đồng thiết kế học phần dự án, triển khai tại hiện trường và đánh giá đầu ra. Các thiết chế văn hóa và doanh nghiệp được xem như “phòng thí nghiệm sống”, nơi sinh viên tham gia dự án thật, có chuẩn chất lượng và trách nhiệm nghề nghiệp.

Đối với khởi nghiệp, người học cần vừa có nền tảng văn hóa - nghệ thuật vững chắc, vừa được trang bị năng lực quản trị dự án, phát triển sản phẩm, tài chính cơ bản, truyền thông số và tư duy dữ liệu.

Tại tọa đàm, Khoa Quản lý văn hóa, nghệ thuật cũng đề xuất định hướng xây dựng mô hình vườn ươm sáng tạo, lấy dự án thực tiễn làm trung tâm, gắn đào tạo với sản phẩm ứng dụng và khả năng thương mại hóa phù hợp.

Ban tổ chức kỳ vọng, diễn đàn sẽ góp phần làm rõ những vấn đề cốt lõi trong hợp tác đào tạo - doanh nghiệp, đồng thời mở ra hướng đi thiết thực cho sinh viên tiếp cận nghề nghiệp và khởi nghiệp một cách bài bản, bền vững.

Chia sẻ tại tọa đàm, bà Phan Thị Quý Trúc - Phó trưởng Phòng Quản lý Công nghệ (Sở KH&CN TP.HCM) cho rằng, khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hóa có những đặc thù khác biệt so với kinh doanh thông thường.

Nếu sản phẩm kinh doanh truyền thống được đo lường chủ yếu bằng công dụng, doanh thu và lợi nhuận, thì sản phẩm văn hóa - nghệ thuật trước hết tạo ra giá trị văn hóa, với hai lớp giá trị cốt lõi là giá trị nội tại và giá trị công cụ.

Trong đó, giá trị nội tại nằm ở ý nghĩa nghệ thuật, bản sắc, truyền thống và sáng tạo, tồn tại độc lập với khả năng thương mại hóa và rất khó định lượng hay định giá theo các tiêu chí tài sản trí tuệ thông thường.

Giá trị công cụ phản ánh tác động kinh tế - xã hội, mức độ tiếp cận công chúng, khả năng tạo doanh thu, thúc đẩy du lịch và các ngành liên quan, song mang tính bổ trợ cho giá trị văn hóa cốt lõi.

Theo bà Quý Trúc, thách thức lớn của khởi nghiệp văn hóa hiện nay là nhận thức về tiềm năng chưa đầy đủ, rào cản chính sách, hạn chế về kiến thức xây dựng thương hiệu, phân phối, sở hữu trí tuệ, cùng tâm lý nghệ sĩ ít quan tâm đến kinh doanh.

Trong bối cảnh đó, mô hình đại học khởi nghiệp cần được nhìn nhận như một hệ sinh thái mở, không chỉ gói gọn trong “ba nhà” mà mở rộng sự tham gia của nhà đầu tư, các tổ chức trung gian và mạng lưới quốc tế.

Đại học khởi nghiệp, theo bà, không đơn thuần khuyến khích sinh viên lập doanh nghiệp sớm, mà quan trọng hơn là xây dựng tư duy đổi mới sáng tạo, năng lực tổ chức dự án, lộ trình phát triển nghề nghiệp và khả năng kết nối tri thức với thị trường.

Đối với lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật, mô hình này cần thích ứng với quy mô nhỏ, chú trọng bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa song song với hỗ trợ sở hữu trí tuệ, coi trường đại học là “người phiên dịch” giữa nghệ thuật và kinh doanh, đồng thời là trung tâm ươm tạo, kết nối nguồn lực xã hội để hình thành các doanh nghiệp sáng tạo bền vững.

Khởi nghiệp văn hóa cần được đặt trong một hệ sinh thái mở

Bà Huỳnh Hồng Mai - Phó Giám đốc Trung tâm Sáng tạo ươm tạo khởi nghiệp, Trường ĐH Nguyễn Tất Thành nhấn mạnh cách tiếp cận khởi nghiệp đổi mới sáng tạo mở gắn với thương mại hóa di sản văn hóa theo hướng bền vững.

Theo bà, đổi mới không đồng nghĩa với thay thế hay làm mất đi giá trị truyền thống, mà là khai thác toàn diện, tuần hoàn các nguồn lực tự nhiên và văn hóa, bảo đảm sự tiếp nối lâu dài của di sản.

Từ thực tiễn đào tạo và ươm tạo khởi nghiệp, bà Huỳnh Hồng Mai cho rằng, khởi nghiệp văn hóa cần bắt đầu từ giáo dục nhận thức, giúp sinh viên hiểu rõ khởi nghiệp sáng tạo không chỉ là ý tưởng hay sản phẩm, mà còn là cách tạo giá trị cho xã hội thông qua mô hình kinh doanh phù hợp, vẫn giữ được bản sắc văn hóa, làng nghề và không gian văn hóa Việt Nam.

Các dự án khởi nghiệp có thể đi từ tái chế vật liệu, thiết kế thủ công, phát triển sản phẩm sinh học, đến kết hợp du lịch với nghệ thuật trình diễn, ẩm thực di sản.

Bà cũng nhấn mạnh vai trò của nhà trường trong việc xây dựng môi trường khởi nghiệp an toàn, trang bị kiến thức nền tảng về tài chính, chuyển đổi số, quản trị và kết nối hệ sinh thái liên ngành, thay vì để sinh viên “tự bơi”.

Khởi nghiệp văn hóa, theo bà, cần được đặt trong một hệ sinh thái mở, có sự liên kết giữa các cơ sở đào tạo, doanh nghiệp, tổ chức hỗ trợ và khu vực công, qua đó khai thác hiệu quả nguồn lực, hoàn thiện khung pháp lý và phát huy giá trị di sản văn hóa trong phát triển bền vững.

Trong khi đó, TS Lư Nguyễn Xuân Vũ, Chủ tịch Hội Doanh nhân Sài Gòn, Tổng Giám đốc Tập đoàn Xuân Nguyên nhấn mạnh, với các doanh nghiệp khởi nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật, việc chủ động tham gia các tổ chức xã hội - nghề nghiệp là yếu tố quan trọng để mở rộng kết nối, tiếp cận nguồn lực và phát triển bền vững.

Theo ông, chủ đề “kết nối và định hướng khởi nghiệp” mà nhà trường đặt ra là cách tiếp cận phù hợp với thực tiễn. Hiện nay, doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật rất đa dạng, từ sáng tạo nội dung, nghệ thuật biểu diễn, thiết kế sáng tạo, mỹ thuật ứng dụng, thủ công mỹ nghệ, di sản văn hóa đến văn hóa số, công nghệ sáng tạo, du lịch văn hóa và các dịch vụ hỗ trợ công nghiệp văn hóa.

Đây là lĩnh vực giàu tiềm năng, thu hút ngày càng nhiều doanh nghiệp tham gia, không chỉ khu vực nhà nước mà cả khu vực tư nhân.

Ông Xuân Vũ cho rằng, các tổ chức hội nghề nghiệp và hiệp hội doanh nghiệp đóng vai trò là tiếng nói đại diện cho cộng đồng, là nơi chia sẻ kinh nghiệm quản trị, chuyên môn, kết nối thị trường và phản ánh những vướng mắc chính sách trong quá trình hoạt động.

Đối với các startup văn hóa, đây còn là kênh giúp nâng cao uy tín, gia tăng khả năng nhận diện và mở rộng cơ hội hợp tác. Từ đó, hình thành một cộng đồng cùng đồng hành, hỗ trợ lẫn nhau và tạo nền tảng phát triển lâu dài cho doanh nghiệp và ngành nghề.

Các chia sẻ của chuyên gia tiếp tục mở rộng không gian thảo luận từ đào tạo và khởi nghiệp sang chuyển đổi số và kết nối hệ sinh thái văn hóa - sáng tạo.

TS Trần Quý, Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế số Việt Nam, đại diện Công ty Nền tảng tài sản số MetaDAP, phân tích vai trò của công nghệ số, đặc biệt là AI và Big Data, trong việc kết nối nguồn lực, tối ưu hóa quản trị và nâng cao hiệu quả vận hành các thiết chế văn hóa trong bối cảnh mới.

Ở góc nhìn khởi nghiệp công nghệ, ông Nguyễn Xuân Phúc, Founder Business Excellence JSC, nhấn mạnh những cơ hội và thách thức của khởi nghiệp trong kỷ nguyên Agent AI, nơi tư duy sáng tạo, năng lực thích ứng và khả năng kết hợp tri thức văn hóa với công nghệ trở thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi.

Từ nhiều góc tiếp cận, tọa đàm cho thấy bức tranh khởi nghiệp văn hóa không còn là câu chuyện riêng lẻ của từng cá nhân hay cơ sở đào tạo, mà là quá trình liên kết đa chiều giữa nhà trường, doanh nghiệp, nhà quản lý, nhà đầu tư, giới công nghệ và các tổ chức xã hội, hướng tới một hệ sinh thái sáng tạo gắn với bản sắc văn hóa và yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên số.