Nhận diện những “rào cản” trong phòng chống bạo lực, xâm hại phụ nữ và trẻ em

VHO - Kiến tạo môi trường an toàn với đối tượng yếu thế như phụ nữ, trẻ em được Đà Nẵng đặt mục tiêu là một chuẩn mực của thành phố “đáng sống”, đặc biệt khi từ bao năm nay, thành phố này đã và đang nỗ lực theo đuổi mục tiêu “Thành phố 4 An” (an sinh xã hội, an toàn vệ sinh thực phẩm, an ninh trật tự, an toàn giao thông).

Từ năm 2020 đến năm 2025, các lực lượng Công an thành phố (CATP) Đà Nẵng đã phát hiện, ngăn chặn, xử lý 131 vụ/146 đối tượng phạm tội, vi phạm pháp luật về các hành vi liên quan đến bạo lực, xâm hại đối với phụ nữ và trẻ em; trong đó khoảng 72 vụ (chiếm 54,96%) là xâm hại tình dục.

Theo thống kê, đối tượng có hành vi bạo lực, xâm hại: 100% là nam giới, không có nghề nghiệp; 29,2% dưới 16 tuổi; 37,8% trong độ tuổi từ 16 đến dưới 18, 33% trên 18 tuổi; chủ yếu là bà con, người quen sống cùng nhà, cùng khu trọ với nạn nhân; phụ nữ, trẻ em bị xâm hại đều sinh sống trong các gia đình có nghề nghiệp không ổn định, ở các khu vực xa xôi, khu lao động nghèo, có trình độ dân trí thấp.

Kết quả, cơ quan công an đã khởi tố 85 vụ/91 đối tượng (chủ yếu về tội Cố ý gây thương tích, Hiếp dâm, Cưỡng dâm, Giao cấu với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi, Hiếp dâm người dưới 16 tuổi,...); xử lý hành chính 46 vụ/55 đối tượng, trong đó đưa vào giáo dục tại xã, phường 1 đối tượng; phối hợp với các lực lượng chức năng tại cơ sở thực hiện hòa giải thành công 125 vụ việc liên quan đến hành vi bạo lực, xâm hại phụ nữ và trẻ em.

 Ông Hoàng Phan Nông Hoà - Phòng cảnh sát hình sự (CA TP.  Đà Nẵng) cho biết, từ thực tiễn đấu tranh, xử lý các vụ án, vụ việc xâm hại phụ nữ, trẻ em, có thể rút ra 3 nguyên nhân chính:

Thứ nhất, cha mẹ, gia đình, người chăm sóc trẻ thiếu hiểu biết về đặc điểm tâm sinh lý trẻ em, thiếu sự quan tâm, hướng dẫn, chia sẻ cởi mở về các vấn đề về giới tính dẫn đến các em thiếu hiểu biết về đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, không được trang bị kiến thức, kỹ năng phòng tránh xâm hại, nhất là xâm hại tình dục.

Thứ hai, do mặt trái của nền kinh tế thị trường, nhiều gia đình lo toan, chạy theo đời sống vật chất kéo theo những rạn vỡ trong hôn nhân và sự xói mòn những giá trị đạo đức, truyền thống, dẫn tới phụ nữ, trẻ em bị bỏ rơi, bị xao nhãng, bị lạm dụng và bóc lột.

Thứ ba, việc cho trẻ em tiếp xúc sớm với internet, nhất là các trang mạng xã hội có nội dung tiêu cực, “web đen” đã ảnh hưởng xấu đến nhận thức và hành động của trẻ em, nhiều trẻ có xu hướng hành xử bốc đồng, dẫn đến các vụ thanh thiếu niên tụ tập sử dụng hung khí đánh nhau, cố gây thương tích, gây rối trật tự công cộng hoặc thực hiện các hành vi quan hệ tình dục, xâm hại tình dục.

Xác định công tác phòng, chống xâm hại phụ nữ và trẻ em là một trong những nội dung quan trọng, mang tính chiến lược, góp phần đảm bảo quyền con người, tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển bình thường của phụ nữ, trẻ em, từ năm 2020, Ban Thường vụ Thành ủy Đà Nẵng ban hành Chỉ thị số 39-CT/TU “Về xây dựng thành phố Đà Nẵng an toàn - không bạo lực với phụ nữ và trẻ em”.

Chỉ thị số 39-CT/TU được lồng ghép vào các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, chương trình thành phố “5 không, 3 có, 4 an”, tháng hành động vì trẻ em, phòng chống ma túy, mại dâm, xâm hại tình dục trẻ em và chăm sóc sức khỏe…, cùng với nhiều kế hoạch liên quan khác được duy trì và thực hiện hàng năm.

Theo đó, công tác phòng chống xâm hại, bạo lực đối với phụ nữ, trẻ em được triển khai đồng bộ đã đạt hiệu quả quan trọng: Tình trạng bạo lực, xâm hại đối với phụ nữ và trẻ em được kiểm soát, kéo giảm, không để xảy ra các vụ việc gây hậu quả rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng.

100% các vụ bạo lực, xâm hại phụ nữ và trẻ em được phát hiện, ngăn chặn, đấu tranh, xử lý kịp thời, triệt để; công tác tuyên truyền được quan tâm, chú trọng, thực hiện thường xuyên, đa dạng nội dung, hình thức; kỹ năng hòa giải của các Tổ hòa giải cơ sở và CBCS làm công tác hòa giải được nâng cao…

Tuy nhiên, theo đánh giá của Công an TP. Đà Nẵng, công tác phòng, chống bạo lực, xâm hại phụ nữ và trẻ em trên địa bàn thành phố vẫn còn một số tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc nhất định cần có hướng khắc phục, như công tác tuyên truyền còn dàn trải, chưa tiếp cận được các địa bàn, diện đối tượng trọng điểm; tình trạng bạo lực trong học đường, vi phạm pháp luật trong lứa tuổi chưa thành niên còn diễn biến phức tạp, do thiếu sự gắn kết, cộng đồng trách nhiệm giữa gia đình, nhà trường và xã hội.

Bên cạnh đó, việc răn đe, giáo dục các đối tượng vi phạm trong một số vụ bạo lực gia đình (phụ nữ và trẻ em) còn gặp khó khăn, nguyên nhân xuất phát từ tình cảm gia đình, sợ gia đình đổ vỡ, mất uy tín, vẫn còn những địa phương chưa thật sự quyết tâm, quyết liệt trong công tác triển khai phòng, chống bạo lực với phụ nữ và trẻ em.

Hạn chế nữa là lực lượng cán bộ làm công tác bảo vệ, chăm sóc phụ nữ, trẻ em tuy có nhiệt tình nhưng chế độ, đời sống còn gặp nhiều khó khăn, có nơi cán bộ còn kiêm nhiệm nên việc phòng, chống tội phạm bạo lực, xâm hại phụ nữ, trẻ em còn mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao, ngoài ra sự phối hợp giữa các ban, ngành, đoàn thể trong thực hiện công tác này chưa được thường xuyên, chặt chẽ.

Phó Giám đốc Sở VHTTDL Đà Nẵng Nguyễn Thị Hội An cũng nêu lên những vướng mắc trong qua trình thực hiện các nhiệm vụ được giao về phòng chống bạo lực gia đình (PCBLGĐ).

Cụ thể như công tác triển khai thực hiện Luật PCBLGĐ và các văn bản quy phạm pháp luật về PCBLGĐ ở một số nơi trên địa bàn thành phố còn chậm, còn có quan niệm coi bạo lực gia đình là “chuyện riêng của mỗi nhà”, là trách nhiệm của Hội phụ nữ; do đó, chưa có sự quan tâm chỉ đạo sâu sát và tổ chức thực hiện đồng bộ và có hiệu quả.

Đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý nhà nước về gia đình ở cơ sở kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ, không ổn định để theo dõi và nắm bắt kịp thời về công tác gia đình và triển khai thi hành Luật. Việc tập huấn chuyên môn cho cán bộ cơ sở hàng năm đều được thực hiện nhưng do sự biến động của cán bộ cơ sở quá lớn nên việc bổ sung kiến thức chuyên môn cho cán bộ cơ sở đôi khi không kịp thời.  

Công tác tư vấn về PCBLGĐ đòi hỏi cán bộ phải có trình độ và được đào tạo một cách bài bản trong khi phần lớn cán bộ tại cơ sở được đào tạo từ nhiều ngành khác nhau, do đó dẫn đến một số vụ bạo lực gia đình (bạo lực tinh thần, bạo lực kinh tế) khó ngăn chặn hoàn toàn mặc dù đã được tư vấn, hòa giải nhiều lần.

Các giáo trình, tài liệu về tâm lý học, tâm lý của các đối tượng trong các vụ việc bạo lực gia đình, tài liệu về các kỹ năng sống, kỹ năng xây dựng cuộc sống gia đình chính thống để cung cấp cho cán bộ cơ sở còn thiếu và chưa đồng bộ, kinh phí hàng năm cấp cho công tác gia đình và PCBLGĐ của Sở cũng như các địa phương còn hạn chế, chưa đủ để triển khai đồng bộ các nhiệm vụ được giao.

“Trong thời gian đến Sở VHTTDL kính đề nghị các cấp lãnh đạo quan tâm bổ sung thêm kinh phí công công tác gia đình và PCBLGĐ các cấp cũng như bố trí đầy đủ cán bộ, công chức có năng lực để thực hiện công tác này tại phường, xã”, bà Hội An có ý kiến.

Từ thực tế ở địa phương, ông Đặng Xuân Thành (UBND xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang) đưa ra một số kiến nghị: “Cần tăng cường tuyên truyền về phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em; giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản, hậu quả của quan hệ tình dục sớm và các biện pháp phòng ngừa trong trường học, đồng thời tổ chức tập huấn chuyên môn cho cán bộ làm công tác trẻ em, Câu lạc bộ “Nam giới tiên phong trong phòng ngừa bạo lực với phụ nữ và trẻ em gái”, đặc biệt là cộng tác viên cấp thôn.

Các cơ quan, cộng đồng cần có cam kết, ký kết quy chế phối hợp phòng, chống xâm hại trẻ em; tổ chức các hoạt động vui chơi, sinh hoạt cộng đồng đa dạng, hấp dẫn để định hướng giới trẻ sống lành mạnh, tích cực và có trách nhiệm.

Liên kết với các trường học tăng cường giáo dục pháp luật về bình đẳng giới, quyền phụ nữ và trẻ em; tổ chức tập huấn kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh, đặc biệt là các em gái, trước nguy cơ bị xâm hại tình dục, bổ sung ngân sách hỗ trợ để công tác được thực hiện thường xuyên, liên tục”.