Ngôi làng đá độc đáo bên di sản Gành Đá Đĩa

VHO - Không ồn ào, không nổi bật như danh lam thắng cảnh quốc gia Gành Đá Đĩa, nhưng chỉ nằm cách khoảng 2km về hướng Tây Bắc, Phú Hạnh, xã An Ninh Đông, huyện Tuy An (Phú Yên) được nhiều người gọi là “làng của đá” bởi nơi đây có nhiều công trình được làm bằng đá, mang vẻ đẹp riêng biệt.

Nơi đây, đá không chỉ là vật liệu xây dựng mà còn là linh hồn của từng công trình nhà ở, giếng nước, hàng rào, chuồng trại... tất cả đều được tạo dựng hoàn toàn bằng tay, ghép bằng trọng lực và kỹ thuật dân gian, không cần đến bất kỳ chất kết dính nào.

Theo bà Nguyễn Thị Kỳ (81 tuổi) ở thôn Phú Hạnh, ngày trước người dân làm gì có xi măng. Người trong làng cứ góp từng tảng đá, chọn viên nào khít thì xếp lên, chèn cho chắc là thành giếng, thành nhà. Mấy chục năm rồi mà vẫn chưa sụp. Nước giếng cổ giờ vẫn trong veo, mát lạnh như nước suối.

Còn ông Võ Song Phi, Trưởng Ban nhân dân thôn Phú Hạnh cho biết: Hiện làng vẫn còn nhiều giếng đá và tường đá cổ có tuổi đời hàng trăm năm, bền vững qua bao mùa bão gió.

Kỹ thuật xếp đá hoàn toàn thủ công này được truyền qua các thế hệ bằng kinh nghiệm, trực giác và sự hiểu biết sâu sắc về địa chất địa phương.

Theo ông Phi, đá ở đây không giống đá bazan của Gành Đá Đĩa, mà là đá tự nhiên nằm trên đồi. Dân làng lựa từng hòn phù hợp, xếp chặt, nhồi đất hoặc gạch vỡ vào kẽ hở để tạo độ vững. Nhìn thì thô mộc, nhưng kỹ thuật không dễ học, mà phải sống lâu năm với đá mới làm được.

Bên cạnh các công trình đá cổ, Phú Hạnh còn sở hữu quần thể đồi đá Cổ Thạch trải rộng khoảng 42ha, địa hình tương đối bằng phẳng, đan xen những mỏm đá có hình thù lạ mắt và cây duối cổ thụ mọc rải rác.

Một số bức tường đá ở đây được người dân xếp thành “thành lũy” bao quanh vườn, nhà, tạo nên khung cảnh như trong thời tiền sử.

Nổi bật trong quần thể này là Mỏm Cá Mập một mũi đất nhô ra ba phía biển, từ đó có thể phóng tầm mắt ngắm trọn vịnh Xuân Đài, Hòn Yến và bãi biển Cổ Thạch. Vị trí độc đáo cùng cảnh sắc hữu tình đã biến nơi đây thành điểm check-in, cắm trại và chụp ảnh cưới yêu thích của nhiều bạn trẻ.

Tuy giàu tiềm năng, nhưng làng đá Phú Hạnh và đồi Cổ Thạch hiện vẫn chưa được đầu tư đúng mức.

Hạ tầng du lịch thiếu thốn, chưa có bảng chỉ dẫn hay dịch vụ cơ bản, khiến nhiều du khách khi đến Gành Đá Đĩa vẫn không biết đến nơi này.

Hiện nay, việc bảo tồn các công trình đá cổ ở Phú Hạnh chủ yếu do người dân tự thực hiện. Làng chưa có hệ thống giới thiệu thông tin, không có hướng dẫn viên địa phương hay mô hình du lịch cộng đồng để vừa quảng bá kiến trúc đá, vừa tạo sinh kế bền vững cho cư dân.

Bạn Trần Bích Phượng, du khách đến từ TP Hà Nội chia sẻ: Làng đá này thật sự độc đáo, tôi ấn tượng nhất là những bức tường đá được xếp chồng bằng tay nhưng vẫn đứng vững hàng chục năm trời. Tôi hy vọng nơi này sớm được đầu tư thành điểm du lịch, vì vừa đẹp, vừa mang giá trị văn hóa và lịch sử.

Trong dòng chảy phát triển du lịch bền vững, nếu Gành Đá Đĩa là biểu tượng của kỳ quan địa chất tự nhiên, thì Phú Hạnh chính là biểu tượng của trí tuệ, bản sắc và sức sống của cư dân ven biển.

Khi hai giá trị ấy được kết nối, Phú Yên không chỉ là điểm đến của vẻ đẹp hoang sơ, mà còn trở thành không gian văn hóa sống động, sâu sắc và khác biệt của vùng đất xứ Nẫu.