Nơi lưu giữ, lan tỏa giá trị di sản văn hóa các dân tộc Điện Biên

VHO - Bảo tàng tỉnh Điện Biên không chỉ là nơi lưu giữ di sản văn hóa, lịch sử mà còn là trung tâm nghiên cứu, phản ánh quá trình phát triển của Điện Biên qua từng thời kỳ. Đây là điểm đến hấp dẫn để du khách trong và ngoài nước khám phá, tìm hiểu các dấu mốc lịch sử, văn hóa của Điện Biên.

Bảo tàng tỉnh Điện Biên tọa lạc trên con đường Nguyễn Chí Thanh, phường Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên. Nhà trưng bày Bảo tàng tỉnh Điện Biên có ý nghĩa quan trọng về lịch sử, văn hóa. Phần trưng bày được bố trí với diện tích rộng 370m2 với hơn 300 tài liệu và hiện vật là nơi quy tụ, kết tinh và lan tỏa những giá trị văn hóa đặc trưng tạo nên một bức tranh văn hóa của 19 dân tộc phong phú và sống động trên mảnh đất Điện Biên anh hùng.

Đến nay, Bảo tàng tỉnh Điện Biên đã có nhiều đóng góp quan trọng trong việc bảo tồn và lan tỏa những giá trị đặc sắc các dân tộc đến với công chúng, là không gian giáo dục văn hóa, cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về cội nguồn dân tộc, từ đó khơi dậy niềm tự hào và trách nhiệm trong việc giữ gìn, bảo vệ di sản văn hóa.

Hiện, Bảo tàng tỉnh Điện Biên đang lưu giữ hơn 15.000 hiện vật gốc phản ánh tiến trình lịch sử và văn hóa truyền thống của các dân tộc tỉnh Điện Biên. Những hiện vật  là chiếc trống đồng, hay chỉ là mảnh gốm, bộ trang phục dân tộc, công cụ lao động hay hình ảnh về các sự kiện lịch sử nhưng đều là những mảnh ghép tạo nên diện mạo văn hóa độc đáo của vùng đất biên cương của Tổ quốc.

Tại không gian trưng bày, với hơn 300 hiện vật được giới thiệu đến công chúng với các chủ đề: Điện Biên - đất và người; Điện Biên theo tiến trình lịch sử; Bản sắc văn hóa các dân tộc tỉnh Điện Biên; Điện Biên thời kỳ đổi mới, hội nhập và phát triển cùng phần trưng bày chuyên đề được thực theo từng chủ đề. Mỗi chủ đề là một lát cắt sống động, giúp người xem khám phá chiều sâu văn hóa - lịch sử của Điện Biên vùng đất anh hùng nơi cực Tây Tổ quốc.

Qua từng hiện vật, người dân, du khách như được ngược dòng thời gian, lắng nghe câu chuyện của cha ông, cảm nhận và thấu hiểu những giá trị sâu sắc mà lịch sử để lại tạo nên sự kết nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. 

Với vai trò là trung tâm lưu giữ và lan tỏa giá trị di sản văn hóa, Bảo tàng tỉnh Điện Biên luôn chú trọng phát huy tính tương tác, sáng tạo trong cách tiếp cận công chúng. Bên cạnh hệ thống trưng bày cố định, bảo tàng đã tổ chức các cuộc triển lãm chuyên đề, hoạt động tuyên truyền, giáo dục gắn kết với các trường học, tạo điều kiện để học sinh được trực tiếp đến tham quan, tìm hiểu, trải nghiệm tại bảo tàng.

Không dừng lại ở việc trưng bày tĩnh, Bảo tàng tỉnh Điện Biên đang từng bước phát triển thành một không gian giáo dục tương tác, sáng tạo và trải nghiệm văn hóa sống động. Một trong những phương thức hiệu quả và mang đậm bản sắc là phối hợp với các nghệ nhân dân gian, những người đang trực tiếp gìn giữ và thực hành di sản văn hóa tham gia vào hoạt động của bảo tàng thông qua các chương trình trình diễn và trải nghiệm hướng dẫn dệt thổ cẩm, se lanh, đan lát.

Việc đưa nghệ nhân “ra khỏi bản, vào bảo tàng” không chỉ làm phong phú thêm nội dung trưng bày mà còn tạo nên sự kết nối sâu sắc giữa di sản - người giữ di sản - và người học. Qua đó, Bảo tàng tỉnh Điện Biên trở thành nơi di sản được “sống lại”, nơi nghệ nhân được tôn vinh đúng vai trò là chủ thể văn hóa, đồng thời truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, các em không chỉ “xem” mà còn “chạm”, “nghe” và “thử” - được trải nghiệm văn hóa bằng tất cả các giác quan, từ đó hình thành tình yêu với văn hoá dân tộc một cách tự nhiên, bền vững.

Thời gian qua, Bảo tàng tỉnh Điện Biên đã không ngừng đổi mới nội dung và hình thức hoạt động để tiếp cận gần hơn với công chúng, đặc biệt là học sinh, sinh viên và du khách trẻ tuổi. Một số hoạt động tiêu biểu như tổ chức trưng bày, triển lãm chuyên đề nhân những ngày lễ lớn của đất nước, của tỉnh và ngành, qua đó giúp người dân, nhất là thế hệ trẻ, gắn kết hơn với những mốc son hào hùng của quê hương.

Đáng chú ý, bảo tàng đã triển khai hoạt động trưng bày lưu động tại các trường học ở vùng sâu, vùng xa, đưa bảo tàng đến gần hơn với học sinh, tạo cơ hội để các em tiếp cận di sản văn hóa một cách trực quan và sinh động ngay tại địa phương mình.

Trong công tác gìn giữ và phát huy  giá trị văn hóa truyền thống, Bảo tàng tỉnh Điện Biên đã đẩy mạnh việc sưu tầm hiện vật có lịch sử, văn hoá, khoa học nhằm bổ sung cho kho hiện vật bảo tàng. Nhờ hoạt động sưu tầm bài bản và rộng khắp, bảo tàng đã xây dựng được một nguồn tư liệu quý báu phục vụ không chỉ cho trưng bày, giáo dục, mà còn cho nghiên cứu, bảo tồn và truyền dạy di sản.

Bên cạnh đó, Bảo tàng tỉnh Điện Biên còn tham gia tổ chức kiểm kê di sản, mở các lớp truyền dạy di sản văn hóa phi vật thể, thực hiện hiệu quả các nội dung của Dự án 6 về "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch", góp phần đưa văn hóa sống trở lại với cộng đồng một cách thiết thực và sinh động. 

Các lớp truyền dạy thường tập trung vào những nội dung văn hóa đặc trưng của các dân tộc thiểu số trên địa bàn như kỹ thuật tạo hoa văn trên vải của dân tộc Mông, làm trang phục truyền thống của các dân tộc Cống, Dao, Mông, Xinh Mun, Kháng, Khơ Mú, Cống…Những hoạt động này không chỉ giúp bảo tồn di sản trong đời sống cộng đồng mà từng bước đưa bảo tàng thành trung tâm văn hóa giáo dục và kết nối cộng đồng một cách bền vững.

Bảo tàng tỉnh Điện Biên cũng đang từng bước chuyển mình mạnh mẽ với việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong xây dựng quản lý dữ liệu, cập nhật thông tin hiện vật trên phần mềm; số hóa 2D, 3D hình ảnh hiện vật; định hướng trong thời gian tới sẽ hướng đến việc ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR), thuyết minh tự động, mã QR hay tour tham quan trực tuyến để tiếp cận gần hơn với công chúng. Nhờ đó, những giá trị văn hóa không chỉ được bảo tồn mà còn được lan tỏa rộng rãi, vượt ra khỏi giới hạn địa lý.

Có thể nói, Bảo tàng tỉnh Điện Biên chính là “trái tim văn hóa” của Điện Biên - nơi lưu giữ ký ức, nơi kể lại những câu chuyện và thắp lên niềm tự hào không chỉ cho nhân dân các dân tộc tỉnh Điện Biên, mà còn cho nhân dân cả nước. Việc phát huy hiệu quả vai trò của Bảo tàng tỉnh Điện Biên trong giai đoạn hiện nay không chỉ là nhiệm vụ của ngành văn hóa, mà còn là trách nhiệm chung trong công cuộc gìn giữ, bảo tồn và lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam nói chung, tỉnh Điện Biên nói riêng đến với cộng đồng và bạn bè quốc tế.