Người Khơ Mú ở Điện Biên giữ nghề truyền thống
VHO - Người Khơ Mú ở Điện Biên sinh sống xen kẽ với đồng bào các dân tộc Thái, Mông, Kinh... Cùng với sự phát triển kinh tế, xã hội, người Khơ Mú nơi đây vẫn luôn trân trọng, gìn giữ nguyên vẹn nhiều giá trị di sản văn hóa, phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc mình, trong đó có nghệ thuật trang trí trên trang phục truyền thống.

Mặc dù bị tác động trong quá trình giao lưu văn hóa, nhưng người Khơ Mú ở Điện Biên với ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc từ mỗi cá nhân, gia đình, dòng họ vẫn gìn giữ được nhiều nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc mình thông qua trang phục, làn điệu dân ca, nhạc cụ, lễ hội, các tập quán, tín ngưỡng độc đáo.
Người Khơ Mú ở tỉnh Điện Biên có tổng số dân là 21.737 người, sinh sống tập trung tại các huyện Điện Biên, Điện Biên Đông, Mường Ảng, Mường Chà, Nậm Pồ, Tuần Giáo, Tủa Chùa, thành phố Điện Biên Phủ (cũ).
Các giá trị văn hoá truyền thống của người Khơ Mú tạo nên bức tranh văn hoá đa sắc màu, lan toả mạnh mẽ, trở thành món ăn tinh thần trong đời sống cộng đồng, là thông điệp về tình đoàn kết, lao động sản xuất, hướng tới xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Cùng với dòng chảy văn hóa các dân tộc khác, dân tộc Khơ Mú ở Điện Biên luôn giữ gìn và phát huy những nét văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc, trong đó có trang phục truyền thống của dân tộc.

Trong đời sống lao động và sản xuất, người Khơ Mú đã biết trồng bông, dệt vải để tự làm ra những bộ trang phục truyền thống mang đậm nét văn hóa tộc người. Trang phục của người Khơ Mú thể hiện nét đẹp văn hóa, tín ngưỡng, lối sống của dân tộc, hoa văn thêu dệt trên trang phục với nhiều màu sắc được kết hợp tinh tế, thể hiện mỗi quan hệ khăng khít giữa con người với thiên nhiên.
Nghệ thuật trang trí trên trang phục của đồng bào Khơ Mú được thể hiện ở kiểu dáng, mô típ hoa văn. Đó là các mô típ hoa văn hình học: Hình chữ nhật, hình vuông, hình sọc; hình chim, hình cây, lá... Thông qua các họa tiết trang trí bằng hình thức thêu, ghép vải, họ gửi gắm vào đó triết lý âm dương, tâm tư, tình cảm, ước nguyện của cả tộc người.

Trang phục truyền thống của phụ nữ dân tộc Khơ Mú bao gồm: Áo (tep chưm cưn), váy (khôn chưm cưn), thắt lưng (sưng eo) và khăn đội đầu (hưng pông chưm cưn). Trang phục truyền thống của nam giới dân tộc Khơ Mú gồm: Áo (tep chưm brọ), quần (khôn chưm brọ), thắt lưng (sưng eo chưm brọ) và khăn đội đầu (hưm pông chưm brọ).
Bộ trang phục của đồng bào dân tộc Khơ Mú thường được cắt, khâu, can ghép và thêu, trang trí một cách tỉ mỉ tạo thành một bộ trang phục truyền thống mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc. Các hoa văn, họa tiết trang trí trên trang phục truyền thống còn là thông điệp, ý niệm về cuộc sống mà dân tộc Khơ Mú gửi gắm vào đó, dấu hiệu đầu tiên để nhận biết và phân biệt dân tộc Khơ Mú với các dân tộc khác.
Tuy nhiên, do xu hướng giao lưu, hòa nhập văn hóa, giờ đây trang phục của dân tộc Khơ Mú có nét giống với trang phục của người Thái.
Bên cạnh đó, nghề làm trang phục truyền thống dân tộc Khơ Mú ở Điện Biên chỉ còn một số người lớn tuổi giữ được, nhưng lại không có điều kiện truyền dạy lại cho thế hệ trẻ. Hiện nay, đồng bào dân tộc Khơ Mú chỉ mua các bộ trang phục của dân tộc Thái và các bộ trang phục may sẵn ngoài thị trường để sử dụng. Theo thống kê, trên địa bàn chỉ còn rất ít người lớn tuổi còn nắm giữ được cách khâu, may và trang trí các bộ trang phục truyền thống của dân tộc Khơ Mú và biết cách truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Trước thực tế đó, Bảo tàng tỉnh Điện Biên đã tổ chức khảo sát và mở lớp truyền dạy nghề làm trang phục truyền thống dân tộc Khơ Mú với sự tham gia của 22 nghệ nhân, học viên dân tộc Khơ Mú đang sinh sống tại xã Mường Mùn, tỉnh Điện Biên.
Lớp truyền dạy được tổ chức nhằm tạo cơ hội, môi trường thuận lợi cho trang phục truyền thống Khơ Mú có được sức sống trong cộng đồng. Đồng thời, tôn vinh, khuyến khích nghệ nhân, người am hiểu về nghề làm trang phục tham gia đào tạo truyền nghề cho thế hệ trẻ nhằm gìn giữ và phát huy những giá trị di sản văn hóa tốt đẹp của cha ông.
Đây cũng là hoạt động góp phần phát huy hiệu quả nguồn lực đầu tư của nhà nước, xã hội và cộng đồng trong việc triển khai thực hiện Dự án 6 về "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch" giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh Điện Biên.