Nghề đóng ghe, tàu ở Kim Bồng

VHO - Từ thế kỷ XVII-XVIII, Hội An với nhiều yếu tố thuận lợi đã nhanh chóng phát triển thịnh vượng trở thành đô thị thương cảng quan trọng tại Đàng Trong, tập trung rất nhiều thuyền buồm đến từ khắp các vùng miền trong và ngoài nước.

Đặc biệt, trong không gian của “văn hóa ghe bầu” (thuyền buồm) đặc trưng của xứ Quảng có sự đóng góp rất lớn của thợ mộc Kim Bồng ( xã Cẩm Kim, TP Hội An) với tài nghệ đóng ghe bầu nổi tiếng.

Nghề đóng ghe, tàu ở Kim Bồng - ảnh 2 — Cùng với lịch sử đô thị thương cảng Hội An xưa, làng nghề đóng ghe bầu Kim Bồng cũng có cơ hội tiếp biến được nhiều giá trị độc đáo của Châu Âu, Trung Quốc và Chămpa để chế tác nên những chiếc ghe bầu đặc trưng xứ Quảng với “cột buồm xúm xít, chi chít dây thừng”

Ghe bầu xứ Quảng có mũi và lái nhọn, bụng bầu, độ ngấn nước sâu, xỏ lái xuyên trực tiếp vào bánh lái , dùng loại buồm hình tứ giác bố trí ở mũi, khoang và lái nên hút gió, có khả năng vươn mạnh, di chuyển nhanh, xa và chống chọi được sóng gió, giữ an toàn. Mắt ghe khắc hình khá dài, trước tròn, đuôi mắt dài nhọn.

Nghề đóng ghe, tàu ở Kim Bồng - ảnh 3 — Thợ Kim Bồng nổi danh với nghề đóng ghe đi biển, mộc dân dụng, mỹ nghệ với tay nghề tài hoa, phương thức chạm trổ truyền thống, sắc nét, tinh tế, thể hiện trên từng hoa văn của mỗi sản phẩm

Theo khảo sát, trước đây nghề đóng ghe, tàu lớn đi biển như ghe giã, ghe mành, ghe trường, ghe bầu, các loại tàu đánh bắt xa bờ rất phát triển, đáp ứng nhu cầu đóng mới, bảo dưỡng các loại ghe tàu đi biển. Ngoài ra còn đóng các loại ghe mê, ghe săn đi sông phục vụ cho việc đánh bắt hải sản cũng như cho việc vận chuyển, đi lại bằng đường biển.

Nghề đóng ghe, tàu ở Kim Bồng - ảnh 4 — Các xưởng đóng ghe ở làng mộc Kim Bồng khá quy mô, lực lượng thợ đông và thiện nghệ. Ngoài việc đóng các loại ghe thuyền tại chỗ, thợ mộc Kim Bồng còn đi đóng ghe thuê ở Quảng Ngãi, Bình Định, Huế, Phan Thiết và các vùng ở Nam Bộ

Những người thợ liên kết với nhau theo từng nhóm để lập thành các xưởng đóng ghe, hoặc đi đóng ghe thuê. Mỗi nhóm thợ có một thợ cả, là người có tay nghề cao, tính toán giỏi đứng ra tập hợp và điều hành công việc của nhóm. Dưới thợ cả tùy theo tay nghề chia làm các loại thợ nhất, thợ nhì, thợ ba…

Nghề đóng ghe, tàu ở Kim Bồng - ảnh 5 — Cùng với việc đóng mới, các xưởng còn làm các dịch vụ liên quan đến việc bảo dưỡng ghe thuyền, sơn sửa, gia cố mê ghe. Phụ nữ cũng có thể kiếm thêm thu nhập từ công việc sơn thuyền

Ở làng mộc Kim Bồng, những cơ sở đóng tàu thuyền đều có giữ nghề truyền thống 4-5 thế hệ. Theo dòng thời gian, nghề đóng ghe bầu mai một dần, thợ làng mộc Kim Bồng lại tìm tòi, phát triển nghề đóng tàu cá cho ngư dân, tàu phục vụ du lịch.

Nghề đóng ghe, tàu ở Kim Bồng - ảnh 6 — Mỗi chiếc tàu du lịch, tàu đánh bắt xa bờ thường mất thời gian 3 tháng để hoàn thành. Lúc cao điểm, nhiều đơn hàng, mỗi cơ sở cũng tập trung 15-20 lao động mới kịp hoàn thành, bàn giao tàu cho khách hàng

Mới đây, thành phố Hội An đã chính thức triển khai hoạt động hướng dẫn tham quan tại làng mộc Kim Bồng thuộc dự án “Phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn giá trị văn hóa bản địa và hệ sinh thái tự nhiên tại làng mộc Kim Bồng”, được thực hiện từ năm 2023 – 2025.

Nghề đóng ghe, tàu ở Kim Bồng - ảnh 7 — Du khách được nghe giới thiệu về lịch sử - văn hóa làng nghề, được tham quan các cơ sở đóng, sửa tàu thuyền, xem thợ chế tác sản phẩm mộc, nghe nghệ nhân kể chuyện làng, chuyện nghề, khám phá đời sống sinh hoạt hàng ngày của người dân địa phương

Đây là một trong số mô hình thí điểm thuộc Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025 đã được Bộ NN&PTNT phê duyệt.

Nghề đóng ghe, tàu ở Kim Bồng - ảnh 8 — Hội An cũng đang hướng đến xây dựng xã Cẩm Kim trở thành “Ngôi làng hạnh phúc”; tạo ra sự đa dạng trong sản phẩm trải nghiệm để đây thực sự là một “điểm đến hạnh phúc” dành cho du khách khi đến Hội An

Năm 2023, Hội An chính thức gia nhập mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO trên lĩnh vực thủ công và nghệ thuật dân gian, trong kế hoạch có đưa ra sáng kiến liên quan đến “Dự án Mộc Kim Bồng - Khơi nguồn sáng tạo”, trong đó, phát triển hơn nữa làng mộc truyền thống Kim Bồng với nghề mộc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.