Cần nhìn đúng vị trí, vai trò của giáo dục nghệ thuật

VHO - Trả lời phỏng vấn Báo Văn Hoá bên hành lang Quốc hội trong khuôn khổ buổi họp tổ của Quốc hội về 3 dự án Luật Giáo dục, đại biểu Bùi Hoài Sơn (Hà Nội) nhấn mạnh, giáo dục không chỉ là sự nghiệp “trồng người”, mà còn là sự nghiệp “nuôi dưỡng tâm hồn”. Chúng ta không thể chỉ dạy con người làm ra của cải, mà phải dạy con người biết sáng tạo cái đẹp, lan tỏa giá trị nhân văn.

Vì vậy, ông đề nghị Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan soạn thảo nhìn nhận đúng vị trí, vai trò của giáo dục nghệ thuật, coi đây là bộ phận hữu cơ của nền giáo dục quốc dân. Thể chế hóa các đặc thù của lĩnh vực này không chỉ là yêu cầu kỹ thuật lập pháp, mà còn là cách chúng ta nuôi dưỡng “sức mạnh mềm” của dân tộc trong kỷ nguyên hội nhập và sáng tạo.

"Chúng ta đang bàn thảo về ba dự án luật có ý nghĩa nền tảng đối với tương lai đất nước – đó là Luật Giáo dục, Luật Giáo dục nghề nghiệp và Luật Giáo dục đại học (sửa đổi). Có thể nói, đây là ba đạo luật định hình sự phát triển của dân tộc, bởi giáo dục chính là nơi gieo mầm cho tri thức, nhân cách và năng lực sáng tạo của con người Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Tôi xin tập trung vào một lĩnh vực đặc thù nhưng đang chịu nhiều thiệt thòi trong hệ thống giáo dục quốc dân – đó là giáo dục nghệ thuật. Đây là mảnh đất nuôi dưỡng tâm hồn, bản sắc và sáng tạo – những giá trị làm nên “sức mạnh mềm” của quốc gia, song lại đang bị xem như lép vế về thể chế", đại biểu Bùi Hoài Sơn nói.

Ông nêu thực tế nhức nhối đang tồn tại hiện nay khi nhiều năm qua, giáo dục nghệ thuật vẫn loay hoay giữa hai trạng thái: “nửa chính quy, nửa đặc cách”. Các cơ sở đào tạo nghệ thuật chuyên nghiệp, từ âm nhạc, múa, sân khấu, điện ảnh đến mỹ thuật, đều gặp khó trong tuyển sinh, trong việc xác định khung chương trình, thời gian đào tạo, công nhận văn bằng, kiểm định chất lượng và đặc biệt là về cơ chế tài chính.

Theo ông, nguyên nhân sâu xa là do pháp luật hiện hành chưa thừa nhận đặc thù của giáo dục nghệ thuật như một phân hệ riêng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Khi ba dự án Luật này cùng được sửa đổi, đây là thời điểm vàng để chúng ta xem xét và thể chế hóa những đặc thù đó một cách đầy đủ, nhất quán, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của lĩnh vực vốn được coi là “linh hồn” của nền văn hóa dân tộc.

Cần cơ chế, chính sách riêng cho đào tạo chuyên sâu đặc thù về nghệ thuật

VHO - Sau hai kỳ bài báo “Về đào tạo các ngành, nghề chuyên môn đặc thù trong lĩnh vực nghệ thuật”, Văn Hóa đã nhận được sự quan tâm sâu sắc từ giới văn nghệ sĩ, nhà giáo, nhà phê bình và các chuyên gia đầu ngành trong từng lĩnh vực nghệ thuật.

"Từ thực tiễn tổng kết trong nước, đối chiếu kinh nghiệm quốc tế như Hàn Quốc, Pháp, Nhật Bản, có thể khẳng định rằng giáo dục nghệ thuật chỉ thực sự phát triển khi được luật hóa như một loại hình đào tạo đặc thù, với các tiêu chí riêng về mục tiêu, chương trình, tổ chức và chính sách", đại biểu đúc rút.

Ông cũng đề xuất bốn nhóm đặc thù lớn cần được thể chế hóa. Trong đó, thứ nhất, về mục tiêu và người học: Giáo dục nghệ thuật hướng đến phát triển cảm thụ thẩm mỹ, năng lực biểu đạt sáng tạo, chứ không chỉ truyền thụ tri thức. Người học thường được tuyển từ nhỏ, học liên thông liên tục 7–9 năm, nên không thể áp dụng khung tuổi, khung thời gian phổ thông thông thường.

Thứ hai, về chương trình và phương pháp: Chương trình nghệ thuật gắn chặt với thực hành nghề, với tỉ lệ cao của học cá nhân và nhóm nhỏ. Việc đánh giá không thể dựa vào trắc nghiệm hay thi viết, mà phải qua biểu diễn, sáng tác, dàn dựng, công diễn – những sản phẩm mang giá trị cảm xúc, sáng tạo.

Thứ ba, về nhà giáo, kiểm định và văn bằng: Người dạy nghệ thuật vừa là nghệ sĩ, vừa là giảng viên; nhiều người có tài năng lớn nhưng thiếu văn bằng phù hợp với chuẩn hiện hành. Do đó, cần có cơ chế công nhận năng lực nghề nghiệp song song với chuẩn học thuật. Tiêu chí kiểm định chất lượng, chuẩn đầu ra cũng cần riêng biệt – không thể dùng thước đo của các ngành kỹ thuật hay khoa học xã hội.

Thứ tư, về chính sách và hỗ trợ: Đây là lĩnh vực đòi hỏi chi phí cao cho đạo cụ, phục trang, sân khấu, biểu diễn. Cần luật hóa các chính sách học bổng, hỗ trợ tài năng trẻ, miễn giảm học phí, đặc cách trong tuyển sinh và xét tốt nghiệp. Chính sách đãi ngộ nhà giáo nghệ thuật cũng phải riêng biệt, phù hợp với đặc thù lao động sáng tạo.

Đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ trong việc quy định những vấn đề đặc thù trên trong Dự thảo các luật lần này, đại biểu Bùi Hoài Sơn đề nghị Ban soạn thảo cần có điều khoản giao Chính phủ ban hành các nghị định, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành các thông tư hướng dẫn thi hành những quy định đặc thù của giáo dục nghệ thuật.

Xem xét khả năng xây dựng một Nghị định riêng về tổ chức và quản lý giáo dục nghệ thuật trong hệ thống giáo dục quốc dân, trình đồng thời với các dự thảo luật. Đây sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng để Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp chặt chẽ với Bộ VHTTDL trong quản lý lĩnh vực này.

"Hà Nội – với tư cách là trung tâm văn hóa, giáo dục và sáng tạo của cả nước – cần được xác định là “đầu tàu của giáo dục nghệ thuật quốc gia”. Thành phố có đủ điều kiện để thí điểm mô hình quản lý, tuyển sinh, kiểm định riêng cho lĩnh vực nghệ thuật; đồng thời phát triển các trường nghệ thuật trở thành “hạt nhân” trong hệ sinh thái công nghiệp văn hóa của Thủ đô.

Nếu làm tốt, Hà Nội không chỉ đào tạo tài năng nghệ thuật mà còn góp phần hình thành một lực lượng sáng tạo – nguồn nhân lực đặc biệt của nền kinh tế tri thức và công nghiệp văn hóa Việt Nam trong giai đoạn mới, đại biểu Bùi Hoài Sơn đề xuất.