Giải Nobel Y sinh 2025 vinh danh 3 nhà khoa học về hệ miễn dịch tự kiểm soát

VHO - Ba nhà khoa học Mỹ và Nhật Bản đã được vinh danh với Giải Nobel Y học 2025 nhờ khám phá “chiếc phanh” của hệ miễn dịch, cơ chế giúp cơ thể tránh tự hủy hoại chính mình. Phát hiện này mở đường cho nhiều liệu pháp điều trị bệnh tự miễn và ung thư.

Theo The Nobel Prize, Giải Nobel Y sinh năm 2025 đã được trao cho ba nhà khoa học Mary E. Brunkow (Viện Sinh học Hệ thống, Seattle, Mỹ), Fred Ramsdell (Sonoma Biotherapeutics, San Francisco, Mỹ) và Shimon Sakaguchi (Đại học Osaka, Nhật Bản) vì những khám phá mang tính nền tảng về khả năng dung nạp miễn dịch ngoại vi.

Quyết định được Hội đồng Nobel tại Viện Karolinska công bố vào ngày 6.10.

Giải mã cơ chế “phanh” của hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch là một mạng lưới phức tạp có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể khỏi hàng ngàn loại vi khuẩn và virus xâm nhập mỗi ngày. Tuy nhiên, nếu cơ chế kiểm soát của nó bị trục trặc, hệ miễn dịch có thể quay sang tấn công chính các tế bào khỏe mạnh, gây ra các bệnh tự miễn.

Những phát hiện của ba nhà khoa học được vinh danh năm nay đã giúp giải thích cách cơ thể duy trì sự cân bằng mong manh này.

Vào năm 1995, nhà khoa học Nhật Bản Shimon Sakaguchi đã phát hiện ra một loại tế bào miễn dịch đặc biệt có khả năng ngăn chặn các phản ứng tự miễn, mà ông gọi là tế bào T điều hòa.

Phát hiện này thách thức quan niệm trước đó cho rằng khả năng dung nạp miễn dịch chỉ hình thành trong tuyến ức, nơi các tế bào miễn dịch có hại bị loại bỏ.

Ông Sakaguchi chỉ ra rằng hệ miễn dịch vẫn tiếp tục học cách dung nạp với chính cơ thể mình ngay cả sau khi rời tuyến ức, thông qua một cơ chế được gọi là dung nạp ngoại vi.

Sáu năm sau, vào năm 2001, hai nhà khoa học người Mỹ là Mary Brunkow và Fred Ramsdell đã phát hiện ra gen Foxp3, đóng vai trò trung tâm trong việc hình thành và duy trì các tế bào T điều hòa.

Họ nhận thấy rằng khi gen này bị đột biến, chuột thí nghiệm dễ mắc bệnh tự miễn. Ở người, đột biến tương tự trong gen FOXP3 gây ra một hội chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, mang tên IPEX.

Năm 2003, ông Sakaguchi tiếp tục chứng minh rằng chính gen Foxp3 kiểm soát sự phát triển của các tế bào T điều hòa mà ông đã mô tả trước đó, qua đó khép lại bức tranh hoàn chỉnh về cơ chế dung nạp miễn dịch ngoại vi.

Giải Nobel Y sinh thuộc về hai nhà khoa học người Mỹ

VHO - Tuần lễ trao giải Nobel vinh danh những “người có công lớn với nhân loại” đã mở màn chiều ngày 7.10 tại thủ đô Stockholm (Thụy Điển) với lễ trao giải Nobel Y sinh.

Ý nghĩa to lớn cho y học hiện đại

Theo Giáo sư Olle Kämpe, Chủ tịch Ủy ban Nobel, những phát hiện này “có ý nghĩa quyết định đối với hiểu biết của chúng ta về cách hệ miễn dịch duy trì sự ổn định và vì sao không phải ai cũng mắc các bệnh tự miễn nặng nề”.

Nghiên cứu của ba nhà khoa học không chỉ làm sáng tỏ cách cơ thể tự bảo vệ khỏi chính mình mà còn mở ra hướng đi mới cho y học hiện đại. Những hiểu biết này đã góp phần phát triển các phương pháp điều trị ung thư, bệnh tự miễn và cải thiện kết quả cấy ghép nội tạng.

Hiện nay, một số liệu pháp điều biến tế bào T điều hòa dựa trên công trình của họ đang được thử nghiệm lâm sàng, hứa hẹn mang lại hy vọng mới cho bệnh nhân trên toàn thế giới.

Giải Nobel năm nay không chỉ tôn vinh ba nhà khoa học xuất sắc, mà còn khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì sự cân bằng tinh tế trong hệ miễn dịch, yếu tố sống còn giúp con người khỏe mạnh trước vô vàn thách thức sinh học.