Bài 1 - Hành trình từ in đến… tặng!

VHO - Theo lẽ thông thường, thơ hay bất cứ tác phẩm nào khi được chọn in thành sách thì sẽ tham gia vào thị trường. Tuy nhiên nhiều năm trở lại đây lại diễn ra một nghịch lý là chưa bao giờ việc in thơ, khen thơ và ra mắt thơ dễ như bây giờ, nhưng cũng chưa bao giờ việc bán thơ lại khó bây giờ. Chúng tôi làm loạt bài để mang tới cho độc giả thêm góc nhìn và gợi ý một số hướng đi cho các nhà thơ trong hành trình đưa tác phẩm tới thị trường sách.

Dường như đã thành lệ, mỗi khi tác giả nào đó in một tập thơ là phần lớn độc giả nghĩ ngay đến việc họ tự bỏ tiền túi ra in và sau đó chủ yếu là… mang đi tặng!

Gian nan thị trường thơ

Nếu làm một cuộc khảo sát tại một số cửa hàng sách thì điều không khó để nhận ra trong thị trường sách văn học là văn xuôi chiếm ưu thế áp đảo so với thơ.

Các tập thơ hiện diện tại nhà sách thường là những tác phẩm của nhiều nhà thơ nổi tiếng, được giới thiệu, giảng dạy trong nhà trường, có thể kể đến như: Truyện Kiều, Thơ Hồ Xuân Hương, Thơ Nguyễn Khuyến, Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu, Thơ Trần Tế Xương, Thơ Lưu Trọng Lư, Thơ Thế Lữ, Thơ Thâm Tâm, Thơ Hàn Mặc Tử, Thơ Nguyễn Bính, Thơ Quang Dũng, Thơ Nguyễn Đình Thi, Thơ Xuân Quỳnh, Thơ Chế Lan Viên...

Một số tuyển tập thơ thuộc thể loại ngôn tình được đặt với những cái tên khá tâm trạng. Bên cạnh đó là một vài nhà thơ tên tuổi “bán được sách”, còn lại phần lớn các tập thơ của những nhà thơ đương đại khá vắng bóng.

Khảo sát trên thị trường sách online, tình trạng cũng khá tương tự, phần lớn là các tập thơ của những nhà thơ có tác phẩm được giảng dạy trong sách giáo khoa được bán trên các trang thương mại điện tử. Còn các tập thơ được cấp phép ở NXB nào thì được bán trên trang web của chính NXB đó.

Đại diện truyền thông Nhà xuất bản Phụ nữ cho biết, trong số các đầu sách xuất bản thì thơ (được khai thác bản quyền và trả nhuận bút) chỉ chiếm chưa đầy 1%. Các tập thơ dạng liên kết xuất bản, hoặc các tác giả tự lo chi phí thì số lượng nhiều hơn con số 1% kể trên.

Trong đời sống văn học có một nghịch lý đã và đang diễn ra là, trong khi có nhiều người làm thơ, có rất nhiều tập thơ được ra đời nhưng phần lớn những tập thơ đó lại không hiện diện trên thị trường sách.

Điều này có nghĩa là phần lớn các nhà xuất bản sẽ từ chối mua bản quyền và trả nhuận bút cho bản thảo thơ. Lý do là thơ rất khó bán để thu hồi vốn. Làm sách vốn đã khá khó khăn khi văn hoá đọc còn chưa cao, vì vậy từ chối các bản thảo thơ là một trong những cách an toàn của các đơn vị làm sách.

Tuy nhiên, dù các đơn vị làm sách không mặn mà với các bản thảo thơ hiện nay nhưng lại có rất nhiều người làm thơ, in thơ. Người người làm thơ, nhà nhà muốn in thơ. Không chỉ các nhà văn, nhà thơ muốn in tập thơ mà ngay cả các cụ hưu trí, các câu lạc bộ thơ, các hội nhóm cũng đua nhau làm thơ và có nhu cầu in sách.

Ngoài nhu cầu nghệ thuật vốn có như từ trước thì đến nay chất lượng thơ cũng có rất nhiều “hạng” khác nhau. In sách cũng là cách để oai, để dễ dàng tặng nhau mỗi dịp giao lưu hoặc đơn giản chỉ là để… lưu giữ làm kỷ niệm!. Tất cả những lý do này đều chính đáng và nếu bản thảo không vi phạm các quy định thì đều có thể xuất bản thành sách.

Muôn màu muôn vẻ

Theo chia sẻ của một nhà văn đang công tác tại một nhà xuất bản thì dù tác giả tự bỏ kinh phí ra in sách nhưng cũng muôn màu muôn vẻ. Nhà văn này cho rằng, chưa bao giờ việc in thơ, khen thơ và ra mắt thơ dễ như bây giờ, nhưng cũng chưa bao giờ việc bán thơ lại khó bây giờ.

Tuy khó bán thơ là vậy song vẫn có những cách mà tác giả bán được thơ, không hề lỗ mà còn có lãi. Lại có những tác phẩm thơ mà độc giả muốn mua nhưng không biết ở đâu bán…

Có những tác giả yêu thơ đến đắm đuối, dù không dư giả kinh tế nhưng sẵn sàng tiết kiệm tiền để được in, dù chỉ 200 cuốn. Còn thì phần lớn các tác giả tự bỏ tiền túi hoặc được người nhà hỗ trợ để in thơ, sau đó chủ yếu mang đi tặng, chứ không hiện diện trên các nhà sách để bán cho độc giả.

Bên cạnh đó, có những nhà thơ in thơ xong rồi nhờ bạn bè, đồng nghiệp viết bài giới thiệu trên báo, tạp chí, ra mắt sách khá rầm rộ, sách được tặng khắp nơi. Dư âm của cuốn sách này thường kéo dài được một tuần sau đó, nhưng số thơ bán ra thì gần như không.

Nhưng cũng có những tác giả thơ khá “quyền lực”, sách được đầu tư in ra không phải để tặng mà thậm chí bán giá cao gấp đôi, gấp ba so với giá bìa. Đằng sau lại có một đội ngũ cộng tác viên và đồng nghiệp viết bài hậu thuẫn để đăng báo, đăng facebook như một cách “có qua có lại” đôi bên.

Ngoài những tác giả làm thơ kiểu “cây nhà lá vườn”, quyết tâm in để đi giao lưu, hay chỉ để làm kỷ niệm thì với các cây bút chuyên nghiệp họ có lý do riêng để in sách. Đối với người cầm bút thì thơ luôn là niềm đam mê, không thể vì lý do khó in sách mà dừng việc làm thơ được.

Nếu không làm thơ, không in các tập thơ thì bạn đọc sẽ quên tác giả là ai và chính bản thân tác giả cũng sẽ không thể vận động theo đời sống sáng tác. Đây chính là lý do dù in một tập thơ khó khăn nhưng nhiều người cầm bút vẫn kiên trì trên con đường mình đã chọn.

Thường các nhà thơ chuyên nghiệp cũng tự bỏ chi phí ra in sách, sau đó có thể ra mắt sách, chỉ mời những bạn bè thân quen và tặng sách. Với những tập thơ này thường có chất lượng, có sức lan toả nhưng lại chéo ngoe ở chỗ độc giả muốn mua cũng không biết ở đâu bán. Ai phải kiên trì và khá vất vả mới có thể mua được tập thơ, còn không thì… đành chịu!.

(Còn tiếp)