Tái hiện Lễ lên nhà mới của người Ê Đê tại Đắk Lắk

VHO - Ngày 17.11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk đã diễn ra Lễ khai mạc Không gian trưng bày Nhà dài truyền thống của dân tộc Ê Đê và tái hiện “Lễ lên Nhà mới” (Đĭ dôk sang mrâo). Đây là hoạt động đặc sắc hưởng ứng Tuần lễ Di sản văn hóa các dân tộc tỉnh Đắk Lắk năm 2025 với chủ đề “Âm vang cồng chiêng - gắn kết cộng đồng”.

Không gian trưng bày đặt trong công trình nhà dài truyền thống Ê Đê, được xây dựng từ năm 2020, hoàn thành vào đầu năm 2023 bên trong khuôn viên Bảo tàng Đắk Lắk. Được dựng lên từ những nguyên liệu quen thuộc như gỗ, tre, nứa…, nhà dài mang dáng vẻ mộc mạc nhưng không kém phần tinh tế. Từng cột nhà, tấm sàn, bức vách đều chất chứa ký ức, hơi ấm của bao thế hệ. Đây cũng là nơi ở mà còn là nơi diễn ra các sinh hoạt cộng đồng quan trọng như: Những buổi họp gia đình, các nghi lễ vòng đời, cùng những lời ca, điệu múa, sử thi được gìn giữ qua hàng trăm năm.

Không gian được thiết kế dựa trên kiến thức, ký ức và kinh nghiệm sống của chính người Ê Đê, có sự tham gia của các nghệ nhân, những người hiểu sâu sắc từng chi tiết trong sinh hoạt truyền thống.

Bước vào nhà dài trưng bày, du khách như được trở về với đời sống của buôn làng xưa. Những bộ chiêng đồng, ghế kpan, ché rượu cần là những vật dụng tượng trưng cho sự giàu có, uy tín và tinh thần cố kết cộng đồng. Nơi đây cũng gợi nhắc di sản không gian văn hóa cồng chiêng đã gắn bó mật thiết với đời sống tâm linh người Ê Đê.

Tiếp đến là không gian sinh hoạt thường ngày của các thành viên trong gia đình. Khung dệt, gùi, nồi đồng, chõ xôi… được sắp đặt chân thực. Mỗi vật dụng đều là câu chuyện về bàn tay khéo léo, sự cần mẫn và tinh thần sáng tạo của người phụ nữ Ê Đê trong đời sống gia đình.

Đồng bào Ê Đê theo chế độ mẫu hệ, xưa kia nhà dài là nơi chung sống của đại gia đình, nơi mỗi thế hệ nối tiếp nhau lớn lên, gắn bó và duy trì phong tục truyền thống. Cũng vì vậy, nhà dài không chỉ là nơi ở, mà còn là dấu ấn thiêng liêng của sự bền chặt cộng đồng. Mỗi khi gia đình có thêm một thành viên nữ lập gia đình, ngôi nhà lại được nối dài thêm, tạo nên một không gian vừa rộng lớn, vừa thấm đẫm tình thân, phản ánh rõ nét cấu trúc xã hội mẫu hệ của người Ê Đê.

Bà Võ Thị Phượng, Giám đốc Bảo tàng Đắk Lắk cho biết, trưng bày Nhà dài Êđê là một trong những hạng mục trọng tâm được đề cập trong Đề án nâng cao chất lượng, đổi mới hình thức hoạt động của Bảo tàng tỉnh. Qua đó góp phần đưa di sản văn hóa đến gần hơn với công chúng. Đây cũng là một hoạt động mà bảo tàng Đắk Lắk tập trung quan tâm nhằm bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc trong tỉnh, đặc biệt là văn hóa dân tộc Ê Đê. Đổi mới hình thức hoạt động để nhân dân các dân tộc trong tỉnh và du khách có được một địa chỉ về văn hóa dân tộc cùng chiêm ngưỡng tại bảo tàng Đắk Lắk.

Trong khuôn khổ hoạt động trưng bày còn diễn ra nghi thức tái hiện Lễ lên nhà mới theo phong tục truyền thống Ê Đê do các nghệ nhân ở phường Tân An và Tân Lập, tỉnh Đắk Lắk thực hiện. Các nghi thức gồm cúng thần linh, cúng tổ tiên, cầu sức khỏe, cúng nhà và thưởng thức rượu được thực hiện theo phong tục truyền thống, với sự tham gia của cả người dân địa phương và du khách.