Bài cuối - Vững bước dưới bóng thời gian

VHO - Hơn một tuần đã trôi qua kể từ thời khắc lịch sử 1.7.2025, khi tỉnh Sóc Trăng chính thức hợp nhất cùng TP Cần Thơ và tỉnh Hậu Giang, mở ra một đơn vị hành chính mới. Trong khoảnh khắc giao thời ấy, những thành quả của Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2025 tại Sóc Trăng không chỉ khép lại một chặng đường đầy nỗ lực, mà còn trở thành hành trang quý báu, đặt nền móng cho tương lai phát triển trong diện mạo mới.

Những con số, những công trình, những gương mặt nơi cuối dòng sông Hậu, tất cả cùng nhau dệt nên một câu chuyện của niềm tin và khát vọng.

Từ gian khó vươn lên bằng nội lực vững vàng

Hành trình thực hiện Chương trình MTQG giai đoạn 2021–2025 trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng là một bản tráng ca đầy quyết liệt, tận tâm. Trong bối cảnh nhiều thách thức về địa hình, đặc thù dân cư và điều kiện kinh tế - xã hội, tỉnh vẫn đạt được những kết quả mang tính nền tảng.

Kết cấu hạ tầng vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), nhất là tại các địa bàn đặc biệt khó khăn, đã có bước chuyển mình rõ nét. Những con đường bê tông hóa, những điểm trường đạt chuẩn, trạm y tế khang trang... không chỉ làm thay đổi diện mạo nông thôn mà còn kết nối người dân với dịch vụ thiết yếu, tiếp thêm cơ hội vươn lên.

Tỷ lệ hộ nghèo DTTS giảm sâu, chỉ còn 1,32% vào cuối năm 2024. Đáng chú ý là sự lan tỏa của các mô hình hỗ trợ phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế cộng đồng và chuyển đổi ngành nghề.

Từ những người phụ nữ Khmer với giỏ đan truyền thống đến thanh niên người Hoa làm chủ cơ sở sửa xe máy, làn sóng khởi nghiệp “nho nhỏ mà bền bỉ” đã thấm vào từng thôn xóm, từng mái nhà. Không chỉ là sinh kế, đó còn là sự chuyển biến trong tư duy: từ chờ đợi sang chủ động, từ thụ động sang kiến tạo.

Cơ sở giáo dục vùng DTTS tiếp tục được đầu tư bài bản, với các trường dân tộc nội trú làm nòng cốt. Chất lượng giáo dục ngày càng được cải thiện, trong đó nữ sinh và trẻ em người Khmer, người Hoa được chú trọng hỗ trợ.

Song hành, mạng lưới y tế cơ sở cũng từng bước được củng cố, giúp người dân, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi tiếp cận tốt hơn các dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

Một điểm sáng khác là sự đồng thuận cao trong cộng đồng. Đội ngũ cán bộ, công chức, người có uy tín, sư sãi, trí thức và ban quản trị chùa Phật giáo Nam tông Khmer phát huy vai trò tích cực, trở thành cầu nối giữa chính sách và người dân.

Đáng quý hơn, nhận thức của chính người dân về vai trò chủ thể trong phát triển kinh tế - xã hội đã có bước chuyển thực sự. Tinh thần tự lực, đồng hành cùng chính sách đã góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo môi trường thuận lợi để các chính sách dân tộc đi vào chiều sâu.

Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận rằng, hành trình ấy không thiếu những chông gai. Một số tiểu dự án, nội dung thành phần triển khai chậm do thiếu văn bản hướng dẫn cụ thể, nhất quán. Việc phân bổ và điều chỉnh vốn, đặc biệt với nguồn năm 2024 kéo dài sang 2025 còn bất cập, gây lúng túng trong giải ngân và tổng hợp báo cáo.

Tình trạng vốn sự nghiệp giao trễ, vượt nhu cầu thực tế lên tới 268%, khiến địa phương gặp khó trong tổ chức thực hiện đúng tiến độ.

Chưa dừng lại, công tác tuyên truyền tại một số địa phương còn mang tính hình thức, thiếu chiều sâu. Một bộ phận cán bộ cấp xã còn hạn chế về chuyên môn, kinh nghiệm, khiến công tác tham mưu, điều phối Chương trình nhiều lúc lúng túng, bị động. Đây là những bài học quý báu, đòi hỏi sự hoàn thiện liên tục trong khâu tổ chức và giám sát thực thi chính sách ở các cấp.

Hành trang cho một diện mạo mới – tương lai mới

Đã hơn một tuần kể từ ngày Sóc Trăng chính thức khép lại tên gọi hành chính quen thuộc để cùng TP Cần Thơ và tỉnh Hậu Giang bước vào một giai đoạn phát triển mới. Trong bối cảnh ấy, kết quả thực hiện Chương trình MTQG tại Sóc Trăng chính là minh chứng sinh động về một nền tảng vững vàng, về những gì đã làm được và những gì còn phải tiếp tục.

Từ thực tiễn triển khai, Sóc Trăng đưa ra nhiều bài học và kiến nghị mang tính hệ thống. Trước hết là sự khẳng định vai trò “ngọn cờ đầu” của cấp ủy, chính quyền, nhất là người đứng đầu.

Không có sự chỉ đạo quyết liệt, không có sự tận tụy từ cơ sở, sẽ không thể có sự lan tỏa chính sách đến từng mái nhà, từng người dân. Việc thường xuyên kiện toàn Ban Chỉ đạo Chương trình, chủ động phân công trách nhiệm, thúc đẩy phối hợp giữa các ngành, các cấp là yêu cầu sống còn trong triển khai.

Song song, việc sớm hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn, đảm bảo đồng bộ giữa 3 chương trình MTQG là điều kiện tiên quyết. Đặc biệt, Sóc Trăng đề xuất hợp nhất các tiểu dự án về giáo dục nghề nghiệp, việc làm trong 3 Chương trình MTQG thành một chính sách thống nhất, giúp đảm bảo tính công bằng trong thụ hưởng, đồng thời giảm áp lực quản lý phân tán.

Những kiến nghị cụ thể như tăng mức hỗ trợ tiền ăn cho người học nghề, hỗ trợ đào tạo với người lao động quá tuổi nhưng còn sức khỏe... phản ánh sát thực tiễn vùng đồng bào DTTS, cần được Trung ương cân nhắc, điều chỉnh.

Về phía các Bộ, ngành Trung ương, Sóc Trăng đề nghị sớm điều chỉnh các thông tư như Thông tư 55/2023/TT-BTC (về chi sự nghiệp) hay Thông tư 02/2023/TT-UBDT (về chi hỗ trợ học sinh DTTS sau dự bị đại học) để tránh vướng mắc kéo dài.

Riêng về vấn đề hạch toán và điều chỉnh vốn năm 2024 kéo dài sang 2025, tỉnh đề xuất các hướng dẫn rõ ràng, cụ thể, giúp địa phương xử lý linh hoạt, hiệu quả hơn trong khuôn khổ pháp lý cho phép.

Một đề xuất đặc biệt khác và rất đáng lưu tâm là việc cho phép địa phương chi trả học phí sau đại học trực tiếp theo biên lai mà không cần ký kết hợp đồng đào tạo với trường. Đây là cách tiếp cận mang tính thực tiễn, phù hợp với yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực vùng DTTS trong thời đại mới.

Không chỉ là những đề xuất kỹ thuật, điều quan trọng hơn cả là tinh thần dấn thân, tinh thần cải tiến chính sách từ chính thực tiễn. Sóc Trăng, như một tấm gương, cho thấy rằng để chính sách đến được với người dân, cần rất nhiều sự nhập cuộc của cả hệ thống và cần sự lắng nghe sâu sắc từ Trung ương.

Sau ngày 1.7.2025, cái tên “tỉnh Sóc Trăng” đã chính thức lùi vào ký ức. Nhưng những cây cầu nối bản làng, những ngôi trường nội trú, những người nông dân Khmer khởi nghiệp bằng nghề truyền thống sẽ vẫn còn đó. Chúng là chứng tích của một giai đoạn chuyển mình, là bệ phóng cho tương lai. Chúng không mất đi theo ranh giới hành chính, mà sẽ tiếp tục lan tỏa trong hình hài mới, một TP Cần Thơ mở rộng, năng động, giàu bản sắc.

Chương trình MTQG không chỉ là một chính sách hỗ trợ phát triển. Với Sóc Trăng, đó là cơ hội để tái cấu trúc vùng DTTS, để kích hoạt tiềm năng bản địa, để làm sống lại niềm tin trong lòng người dân. Và khi những con số thống kê đã khép lại, điều còn ở lại chính là cảm xúc là niềm tự hào về một vùng đất đã đứng dậy từ gian khó, bằng ý chí, bằng trí tuệ và bằng chính nội lực của mình.

Chương trình MTQG giai đoạn 2021–2025 khép lại, nhưng giấc mơ về một tương lai đủ đầy cho đồng bào DTTS vẫn còn tiếp diễn. Sóc Trăng với tất cả những trải nghiệm đã qua đang sẵn sàng chia sẻ bài học, truyền cảm hứng và đồng hành cùng chặng đường mới của toàn vùng Tây Nam Bộ.

Ở đó, giữa những dòng sông phù sa và tiếng nói ba dân tộc hòa quyện, có một niềm tin đang lớn dần: niềm tin rằng tương lai sẽ được vun đắp bằng chính những điều giản dị mà bền bỉ hôm nay.