Chủ động nhập cuộc, làm chủ trận địa truyền thông

VHO - Trong thời đại công nghệ phát triển như vũ bão, các nền tảng số với thuật toán không trung lập đang âm thầm chi phối nhận thức xã hội, tạo điều kiện cho các luồng thông tin sai lệch, xuyên tạc nền tảng tư tưởng của Đảng... lan rộng. Trước thực tế này, nhiệm vụ cấp thiết là chủ động chiếm lĩnh không gian mạng, đổi mới phương thức truyền thông về tư tưởng của Đảng theo hướng hiện đại, linh hoạt và gần gũi với công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Nền tảng tư tưởng của Đảng cần được “số hóa”, thể hiện sinh động qua các định dạng truyền thông mới, lan tỏa mạnh mẽ, trở thành ngọn hải đăng định hướng, củng cố niềm tin và dẫn dắt nhận thức xã hội trong thời đại số. 

Trong kỷ nguyên số, mỗi cú click chuột, mỗi lượt thích hay chia sẻ trên mạng xã hội không còn đơn thuần là hành động cá nhân, mà đã trở thành mắt xích trong dòng chảy dữ liệu toàn cầu, nơi thuật toán giữ vai trò định hướng tư duy người dùng. Thế giới ảo không hề “ảo”, nó là một chiến trường mới, nơi cuộc đấu tranh tư tưởng diễn ra âm thầm nhưng quyết liệt.

Nhiều người vẫn ngộ nhận, công nghệ là trung lập, rằng mạng xã hội chỉ phản ánh thực tế, không can thiệp vào quan điểm cá nhân. Nhưng sự thật là thuật toán được lập trình bởi con người, luôn có xu hướng chọn lọc, đề xuất và thậm chí chi phối nội dung, dẫn tới định hình nhận thức xã hội theo cách đầy thiên lệch.

Trong bối cảnh đó, chúng ta không thể tiếp tục “đứng bên lề” của cuộc chơi số, mà phải chủ động nhập cuộc, làm chủ trận địa truyền thông mới để giữ vững niềm tin, lý tưởng và nền tảng tư tưởng của Đảng.

Sự định hướng âm thầm của công nghệ

Nền tảng số là hệ thống các ứng dụng, dịch vụ và công nghệ vận hành trên môi trường Internet, cho phép người dùng tương tác, chia sẻ thông tin, tiếp cận nội dung và thực hiện các hoạt động kinh tế, xã hội trong không gian số.

Các nền tảng số phổ biến hiện nay bao gồm: Mạng xã hội (như Facebook, TikTok, YouTube,…), công cụ tìm kiếm (như Google, Bing,…), nền tảng thương mại điện tử (như Shopee, Tiki,…) hay các hệ thống chính phủ điện tử... Điểm chung của các nền tảng này là đều vận hành dựa trên thuật toán, công cụ để phân phối nội dung và điều hướng hành vi người dùng.

Ngày nay, thuật toán không còn là một khái niệm kỹ thuật thuần túy dành cho giới lập trình, mà đã trở thành công cụ quyền lực tác động sâu rộng đến dòng chảy thông tin và góp phần định hình nhận thức xã hội ở quy mô chưa từng có.

Về bản chất, thuật toán là tập hợp các quy tắc được lập trình nhằm xử lý dữ liệu và đưa ra kết quả theo mục tiêu định sẵn, mà trong trường hợp của các nền tảng số, mục tiêu ấy thường là tối đa hóa tương tác và thời gian sử dụng. Chính vì vậy, thuật toán không hề trung lập.

Trước hết, thuật toán mang định kiến của chính người tạo ra nó. Khi một hệ thống học từ dữ liệu người dùng, nó sẽ khuếch đại những xu hướng vốn có, dù là tích cực hay tiêu cực. Nếu người dùng có thói quen xem nội dung giật gân, cực đoan, thuật toán sẽ tiếp tục đề xuất các nội dung tương tự, tạo ra một vòng lặp nhận thức lệch lạc.

Đó là lý do vì sao các thông tin sai lệch, thuyết âm mưu, video xuyên tạc... lại có khả năng lan truyền mạnh mẽ đến vậy, không phải vì chúng đúng, mà vì chúng cung cấp những thông tin “giật gân”, dễ gây sự chú ý.

Không chỉ mang định kiến, thuật toán còn dễ bị thao túng hoặc lợi dụng. Các đối tượng phản động, chống phá Đảng và Nhà nước đã tinh vi tận dụng cơ chế đề xuất của các nền tảng như TikTok, YouTube,… để đẩy các nội dung sai trái lên vị trí “phổ biến” mà không bị kiểm duyệt kịp thời.

Dưới vỏ bọc “giải trí”, “bình luận xã hội”, chúng cài cắm thông tin xuyên tạc, bóp méo sự thật, xúc phạm lãnh tụ, phủ nhận vai trò của Đảng, từng bước “lập trình lại” nhận thức người dân, đặc biệt là giới trẻ.

Dưới sự tác động, dẫn dắt của ma trận thuật toán không trung lập, các nội dung tích cực, chính thống trong đó có thông tin về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng... thường bị hạn chế về khả năng tiếp cận; trong khi các thông tin lệch lạc, thuyết âm mưu, xuyên tạc lịch sử, bóp méo đường lối của Đảng và Nhà nước… lại có cơ hội phổ biến nhanh chóng, tiếp cận hàng triệu người chỉ sau vài giờ, vượt xa tốc độ lan tỏa của các thông tin chính thống.

Không ít vụ việc gần đây cho thấy, các đối tượng phản động đã lợi dụng các nền tảng video ngắn như TikTok để lồng ghép thông tin sai lệch, làm clip xuyên tạc hình ảnh lãnh tụ, bôi nhọ bản chất chế độ xã hội xã hội chủ nghĩa hoặc lan truyền tin giả gây hoang mang dư luận. Tất cả đều “lọt” qua các lỗ hổng của thuật toán đề xuất.

Điều này cho thấy, thuật toán đang âm thầm trở thành một công cụ định hướng tư tưởng và nếu chúng ta không làm chủ được nó, thì những giá trị cách mạng sẽ dần bị chìm lấp bởi các thông tin nhiễu loạn. Chính sự vận hành có chủ đích này khiến thuật toán không trung lập trên các nền tảng số trở thành một yếu tố tiềm ẩn nguy cơ làm xói mòn nền tảng tư tưởng của Đảng.

Cần chủ động chiếm lĩnh và dẫn dắt các nền tảng số

Nếu như trước đây, cuộc đấu tranh tư tưởng chủ yếu diễn ra trên báo chí, giảng đường hay tại các diễn đàn khoa học lý luận chính trị, thì ngày nay, trận địa chính lại là mạng xã hội, nơi người dân, đặc biệt là giới trẻ, tìm kiếm thông tin và hình thành nhận thức.

Có thể nói, không gian mạng nói chung, các nền tảng số nói riêng là mặt trận đấu tranh tư tưởng nóng bỏng và khó kiểm soát nhất hiện nay.

Trong không gian đó, nếu lực lượng cách mạng lùi bước, không hiện diện, không có tiếng nói, thì khoảng trống sẽ lập tức bị lấp đầy bởi những thế lực phản động, những kẻ cơ hội chính trị, hoặc thậm chí những “kênh giải trí” nhưng cài cắm tư tưởng lệch lạc.

Tư tưởng cách mạng nếu không bước vào không gian số, đồng nghĩa với việc tự rút lui khỏi một nửa trận địa tư tưởng của thời đại. Muốn không để tư tưởng cách mạng của Đảng bị che khuất bởi vô số các thông tin khác, không thể chỉ “lên tiếng khi cần”, thì phải chủ động hiện diện thường xuyên, mạnh mẽ và linh hoạt trên các nền tảng số. Không gian số là nơi đòi hỏi thông điệp ngắn gọn, hình ảnh sinh động, nội dung hấp dẫn.

Vì vậy, cách truyền tải tư tưởng cách mạng của Đảng cũng cần được đổi mới, không thể dừng lại ở lối tuyên truyền khô khan, một chiều. Trên các nền tảng như TikTok, YouTube, Facebook, Instagram..., tư tưởng cách mạng của Đảng cần “được số hóa”, “được kể lại” bằng ngôn ngữ thời đại, thông qua những hình thức gần gũi như podcast, video ngắn, infographic, phỏng vấn ngắn, phim tài liệu mini... để tiếp cận thế hệ trẻ.

Đây là cách để lý tưởng cách mạng không chỉ được nghe, mà còn được cảm, được sống, được lan tỏa theo đúng quy luật truyền thông hiện đại.

Bên cạnh đó, việc đào tạo đội ngũ cán bộ truyền thông tư tưởng trên không gian số cũng là một nhiệm vụ cấp bách. Họ không chỉ cần vững vàng về lý luận chính trị mà còn phải giỏi về kỹ năng công nghệ, hiểu tâm lý công chúng, biết cách phản bác thuyết phục những luận điệu sai trái, thù địch và giàu tính thẩm mỹ trong cách thể hiện.

Khuyến nghị những giải pháp

Trước sự chi phối ngày càng rõ rệt của thuật toán trong đời sống thông tin, việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng không thể dừng lại ở khẩu hiệu hay phản ứng bị động, mà phải chuyển thành chiến lược chủ động, bài bản, đa tầng, đa lực lượng. Dưới đây là một số giải pháp mang tính định hướng:

Kiến tạo một hệ sinh thái truyền thông số chính thống mạnh mẽ: Các cơ quan truyền thông của Đảng và Nhà nước cần thực hiện chuyển đổi số toàn diện, không chỉ đơn thuần là số hóa nội dung, mà còn phải tái cấu trúc quy trình sản xuất, phân phối và tương tác với công chúng trên môi trường số.

Cần áp dụng mạnh mẽ các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, thuật toán phân phối nội dung để truyền tải tư tưởng cách mạng một cách sinh động, hấp dẫn, với ngôn ngữ gần gũi, hình thức đa phương tiện, tốc độ cập nhật nhanh chóng và phong cách phù hợp với người dùng số.

Đặc biệt, cần đầu tư xây dựng các nền tảng số do Việt Nam làm chủ, không chỉ bảo đảm độc lập về công nghệ mà còn tạo lập không gian truyền thông có sức cạnh tranh thực chất với các nền tảng xuyên biên giới. Các nền tảng này cần vận hành theo mô hình linh hoạt, sáng tạo, với đội ngũ nhân lực đa ngành, có năng lực làm chủ cả nội dung và công nghệ.

Hệ sinh thái này phải được kết nối chặt chẽ, phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan báo chí, đơn vị công nghệ và tổ chức quản lý để hình thành một mạng lưới truyền thông số thống nhất, hiệu quả và đủ sức dẫn dắt dư luận xã hội theo định hướng đúng đắn.

Tăng cường giáo dục lý luận chính trị gắn với hiểu biết về truyền thông số: Giáo dục lý luận chính trị không thể tách rời thực tiễn công nghệ. Mỗi cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người trẻ cần được trang bị đồng thời tư duy lý luận và kỹ năng truyền thông, để trở thành những “chiến sĩ thông tin”, biết phản bác thông tin xấu độc, biết lan tỏa thông điệp tích cực trên mạng xã hội.

Đồng thời, phải đẩy mạnh hơn nữa phong trào Bình dân học vụ số trong toàn xã hội, nhằm phổ cập kiến thức công nghệ và kỹ năng truyền thông cho mọi tầng lớp nhân dân. Mỗi người dân cần được tạo điều kiện tiếp cận thông tin chính thống, học hỏi kỹ năng sử dụng nền tảng số một cách an toàn, thông minh, từ đó chủ động tham gia xây dựng và bảo vệ không gian mạng lành mạnh, giàu bản sắc và vững chắc về mặt tư tưởng.

Đẩy mạnh nhận diện và xử lý thông tin sai lệch trên không gian mạng: Cần xây dựng một hệ thống giám sát thông tin chủ động, hiện đại, có sự phối hợp liên ngành giữa các cơ quan chức năng, tổ chức truyền thông và lực lượng chuyên trách về an ninh mạng.

Hệ thống này phải có khả năng tự động phát hiện sớm các nội dung sai lệch, xuyên tạc, chống phá Đảng, Nhà nước và gây chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân, đồng thời nhận diện được các mô hình phát tán thông tin lợi dụng thuật toán để thao túng dư luận.

Việc xử lý không thể chỉ dừng lại ở gỡ bài, khóa tài khoản hay xóa kênh, mà cần mở rộng sang các biện pháp mạnh hơn, có tính răn đe cao như điều tra, truy vết nguồn phát tán, xử lý theo pháp luật những cá nhân, tổ chức cố tình vi phạm.

Đồng thời, cần minh bạch hóa quy trình xử lý, công bố công khai các trường hợp điển hình để nâng cao nhận thức xã hội, củng cố niềm tin của người dân vào sự nghiêm minh của hệ thống quản lý. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh truyền thông phản bác, giải thích rõ ràng, kịp thời, bằng các hình thức dễ tiếp cận và thuyết phục để định hướng lại nhận thức của người tiếp nhận thông tin...

Khơi dậy trách nhiệm công dân trong bảo vệ trận địa tư tưởng: Không gian mạng không chỉ là mặt trận đấu tranh của các cơ quan chức năng mà cần sự tham gia tích cực, chủ động của mỗi công dân. Mỗi người dân cần nhận thức rõ vai trò của mình không chỉ là người tiếp nhận thông tin, mà còn là người tạo lập, kiểm chứng và định hướng thông tin.

Việc trở thành một “người tiêu dùng thông tin có trách nhiệm” đòi hỏi mỗi cá nhân phải biết sàng lọc nội dung, phản biện trước các luận điệu sai trái và không tiếp tay lan truyền thông tin chưa kiểm chứng, gây hoang mang dư luận.

Những hành động tưởng chừng nhỏ như bình luận đúng mực dưới một bài viết, chia sẻ một video tích cực, viết một bài phản biện thuyết phục, hay đơn giản là báo cáo một tài khoản phản động... đều là những đóng góp thiết thực để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong đời sống số. Trách nhiệm công dân trên không gian mạng không phải là khẩu hiệu, mà cần được thể hiện bằng hành động cụ thể, thường xuyên, từ nhận thức đến thực tiễn.

Để làm được điều đó, cần tăng cường giáo dục, truyền thông, lan tỏa nhận thức đúng đắn về vai trò và nghĩa vụ công dân số, đồng thời xây dựng các công cụ hỗ trợ người dân tham gia đấu tranh một cách hiệu quả, an toàn, đúng pháp luật. Đây chính là cách để từng người dân trở thành “người gác cổng” trên mặt trận tư tưởng trong thời đại số hóa.