Cần những “lá chắn” thép

VHO - Có quá nhiều cạm bẫy, rủi ro đang lan tràn trên không gian mạng, trong đó đáng báo động là những nội dung lệch chuẩn, độc hại, bắt nạt, lừa đảo… Người tiêu dùng từ e ngại, đề phòng đến sợ hãi, mất niềm tin. Thế hệ trẻ đứng trước nguy cơ chịu nhiều tác động tiêu cực, ảnh hưởng nghiêm trọng tới nhận thức, cảm xúc và sự phát triển toàn diện.

 Nhiều nhà quản lý, chuyên gia, nhà sáng tạo nội dung số cho rằng, thực tế này đòi hỏi cần có những “lá chắn thép”, sàng lọc và bảo vệ người dùng trên không gian mạng.

Những con số giật mình

Tại cuộc tọa đàm “Sáng tạo nội dung và trách nhiệm bảo vệ trẻ em trên không gian số” vừa diễn ra tại Hà Nội, nhiều chuyên gia, nhà sáng tạo nội dung số đã nhận định, chưa bao giờ trẻ em có cơ hội tiếp cận với không gian số đa dạng và rộng mở như hiện nay. Tuy nhiên, cùng với đó là vô vàn rủi ro, ảnh hưởng nghiêm trọng tới nhận thức, cảm xúc và sự phát triển toàn diện của các em.

Phổ biến nhất là tình trạng trẻ em tiếp xúc với nội dung không phù hợp, bạo lực, khiêu dâm, ngôn ngữ thù hận hoặc thông tin sai lệch, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức, hành vi. Nguy cơ bị bắt nạt và quấy rối trên mạng cũng ngày càng phổ biến, nhiều bạn trẻ bị tổn thương tâm lý nghiêm trọng.

Một thống kê đã chỉ rõ, trung bình mỗi người Việt dành khoảng 7h/ngày cho Internet, gần tương đương thời gian làm việc hành chính. Với các bạn trẻ, con số này còn cao hơn. Chưa hết, có tới 91% trẻ em Việt Nam dùng Internet và 36,5% từng tiếp xúc nội dung “bẩn”. Những con số cảnh báo này khiến nhiều người không khỏi giật mình.

Ông Nguyễn Lâm Thanh, Phó Chủ tịch Liên minh Sáng tạo Nội dung số Việt Nam (DCCA), đại diện TikTok tại Việt Nam nhấn mạnh, thực tế nói trên đòi hỏi nhanh chóng có những màng lọc, lá chắn để bảo vệ thế hệ trẻ. Những nền tảng mạng xã hội như YouTube, Facebook, TikTok đã lên tới 100 triệu giờ xem mỗi tuần tại Việt Nam.

Khi thế giới ảo có quá nhiều tác động tiêu cực, điều đáng lo ngại không chỉ là thời gian “sống” trên mạng mà là nguy cơ đe dọa, tác động đến nhân sinh quan, quan điểm, thế giới tinh thần của người tiêu dùng. Bản lĩnh, văn hóa ứng xử non nớt khiến năng lực chống chọi của trẻ trước những nội dung sai lệch, độc hại còn rất yếu.

Nhiều bạn trẻ dễ bị tổn thương tâm lý, trở thành nạn nhân của các hành vi bắt nạt, lừa đảo, các trào lưu tiêu cực trên mạng. Vấn nạn “bắt cóc online” được đề cập nhiều thời gian qua là một minh chứng điển hình.

Trước thực tế này, các nhà sáng tạo nội dung số cho rằng, việc xây dựng một hệ sinh thái số tích cực, an toàn, nhân văn dành cho trẻ em không chỉ là nhu cầu cấp thiết mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Đạo diễn, NSƯT Trịnh Lâm Tùng chia sẻ, trong bối cảnh đa phần công chúng đang “sống” trên không gian ảo nhiều hơn đời sống thực, làm thế nào để vừa sáng tạo nên nội dung tích cực, vừa thu hút và an toàn cho khán giả nhỏ tuổi, thực sự là một bài toán khó.

“Người làm phim nhiều khi phải đánh đổi nhiều thứ để có sản phẩm, vậy mà khi đến được với khán giả nhỏ tuổi thì các em dường như lại thờ ơ”, đạo diễn Trịnh Lâm Tùng bộc bạch. Đôi khi, những thách thức, khó khăn ấy buộc các nhà sáng tạo phải quyết tâm, phải lựa chọn. Bởi nếu chỉ chạy theo view, hay trục lợi thì chắc chắn sẽ có nhiều nội dung “bẩn” tiếp tục ra đời. Điều này sẽ ảnh hưởng và đe dọa không nhỏ đến đời sống tinh thần, văn hóa ứng xử và nhận thức của thế hệ trẻ.

Nhấn mạnh cần có một hệ sinh thái số lành mạnh để “gạn đục khơi trong”, ông Nguyễn Lâm Thanh nhấn mạnh, một địa chỉ kết nối những người làm nội dung có tâm, có tầm sẽ tạo ra những giá trị tốt đẹp, sáng tạo và nhân văn cho người dùng, đặc biệt với trẻ nhỏ.

Hội Truyền thông số Việt Nam trước bối cảnh này đã có sáng kiến thành lập Mạng lưới Sáng tạo nội dung số Vì trẻ em (Digital Content Creation Network for Children-DCCC). Đây là mạng lưới thúc đẩy sản xuất các nội dung có tính giáo dục, truyền cảm hứng, góp phần bồi đắp các giá trị đạo đức, văn hóa, lối sống tích cực cho trẻ em.

Cần sự chung tay của các nền tảng mạng

Bên cạnh những cạm bẫy tiêu cực, không gian mạng giờ đây cũng trở nên đáng báo động bởi sự ngập tràn những scandal nhảm nhí, rẻ tiền. Theo lãnh đạo Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ VHTTDL), thực trạng này đòi hỏi thái độ không thể thờ ơ từ các nền tảng mạng.

Chẳng hạn như câu chuyện một streamer nổi tiếng lên mạng livestream cả giờ đồng hồ, chỉ để kể lể câu chuyện yêu đương nhưng cũng thu hút cả triệu người tham gia theo dõi, bình luận. Những nội dung không chỉ vô bổ mà còn tạo nên vô số hệ lụy tiêu cực đối với nhận thức, thái độ sống của nhiều người trẻ tuổi.

Ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử chia sẻ, đời sống ảo trên không gian mạng đang tạo nên nhiều tác động tiêu cực có thật với cộng đồng. Theo cơ quan quản lý nhà nước, nếu không kịp thời có định hướng, “tuýt còi” thì sẽ ngày càng lan tràn những hoạt động tương tự.

Hướng đến mục tiêu xây dựng cộng đồng các KOL, KOC tin cậy, nhà quản lý

lưu ý giải pháp cần thiết là sự ngăn chặn, đẩy lùi hành vi tiêu cực. Đã có không ít KOL, KOC bất chấp sự lệch chuẩn giá trị đạo đức để trục lợi từ những scandal vô bổ, nhảm nhí. Éo le là không ít trong số này đã thổi bùng lên những cuộc tranh luận không hồi kết mà điều đem lại là năng lượng sống tiêu cực.

Thực tế này yêu cầu các nền tảng mạng xã hội như Facebook, YouTube, TikTok... phải phối hợp với cơ quan chức năng để quản lý chặt chẽ hoạt động của người dùng. Vấn nạn lan tràn những quảng cáo sai sự thật, lừa dối khách hàng mà xuất phát điểm có sự tham gia của nhiều nghệ sĩ, KOL, KOC cũng là câu chuyện “biết rồi, nói mãi”.

Theo ông Lê Quang Tự Do, khi các KOL chuyển tải nội dung tốt thì các nhãn hàng cũng có lợi. Mức phạt hành chính từ cơ quan quản lý nhiều khi không đáng sợ đối với nghệ sĩ, người nổi tiếng bằng án phạt từ cộng đồng fan. Thực tế này càng cho thấy sự cần thiết chung tay của các nền tảng, nhãn hàng quảng cáo trong cuộc chiến chống vi phạm trên không gian mạng.

Theo đó, các nền tảng, thương hiệu quản lý nghệ sĩ, người nổi tiếng cần có sự ràng buộc chặt chẽ khi hợp tác với đội ngũ này. Từ đó, hạn chế sự xuất hiện của các nghệ sĩ, KOLs trên các nền tảng khi có sai phạm. Khi nghệ sĩ, KOL vi phạm, các nền tảng như TikTok, YouTube có thể nghiên cứu dừng hợp tác để nhắc nhở họ.

“Hàn Quốc từ lâu đã áp dụng biện pháp tẩy chay đối với các nghệ sĩ vi phạm, khắc nghiệt đến mức nếu nghệ sĩ bị tẩy chay thì sẽ rất khó khăn để làm lại…”, Cục trưởng Lê Quang Tự Do nêu rõ.

Cụ thể, các nền tảng mạng xã hội được yêu cầu phải quản lý chặt chẽ hoạt động của người dùng, không bật chức năng kiếm tiền với các trang, kênh có nội dung vi phạm. Đồng thời, các nền tảng cần cộng đồng trách nhiệm, hợp tác tốt trong việc chặn, gỡ các nội dung vi phạm.

“Phần lớn các KOL, KOC thường có sức ảnh hưởng lớn với người tiêu dùng, đa phần là công chúng trẻ tuổi. Những hành vi vi phạm sẽ dẫn đến hệ lụy gây mất trật tự, an toàn trên không gian mạng. Vì vậy, các nền tảng mạng phải hợp tác với cơ quan quản lý nhà nước để ngăn chặn. Không thể thờ ơ để “rác” trên không gian mạng tác động đến đời sống thực”, Cục trưởng Lê Quang Tự Do đề nghị.