Ấn phẩm đặc biệt từ cái nôi văn chương của Đại thi hào Nguyễn Du

VHO - Nhân kỷ niệm 260 năm ngày sinh và 205 năm ngày mất của Đại thi hào Nguyễn Du - Danh nhân văn hoá thế giới, Hội đồng gia tộc họ Nguyễn Tiên Điền đã ra mắt ấn phẩm đặc biệt “Truyện Kiều bản Tiên Điền”. Đây được xem như “gia bảo” của dòng họ - nơi khởi nguồn truyền thống văn chương lừng danh bậc nhất nước Việt.

Từ nhiều thế kỷ, vùng đất Tiên Điền - Nghi Xuân ghi dấu một dòng tộc khoa bảng, văn hiến: họ Nguyễn Tiên Điền. Từ Trạng nguyên Nguyễn Thiến, các danh sĩ Nguyễn Quỳnh, Nguyễn Nghiễm, Nguyễn Khản đến hai đại thi hào Nguyễn Du và Nguyễn Hành trong An Nam ngũ tuyệt, truyền thống ấy đã tạo nên một phả hệ văn chương hiếm có trong lịch sử dân tộc.

Trong lời giới thiệu của cuốn sách, các nhà nghiên cứu khẳng định: chính môi trường văn hiến, tinh thần tôn sư trọng đạo, lối sống “tích thiện” cùng kho tàng kinh sách và ca dao Nghệ Tĩnh đã tạo nên căn cốt để Nguyễn Du trở thành đỉnh cao thi ca của dân tộc. Văn chương họ Nguyễn Tiên Điền là sự tiếp nối liên tục qua nhiều thế hệ và Truyện Kiều là di sản rực rỡ nhất của dòng chảy ấy.

Theo lời tựa ấn phẩm, những giai thoại xưa từ Tiên Điền kể rằng, Nguyễn Du đã hoàn thành Truyện Kiều vào mùa xuân năm Canh Thân 1800, trong căn nhà nhỏ cách vườn ông nội Nguyễn Quỳnh một dặm đất. Từ đó, tác phẩm lan truyền rộng khắp, được chép tay, truyền khẩu đến mức “ba năm xứ Nghệ thiếu giấy mực”.

Trải qua hơn hai thế kỷ, do không lưu giữ được nguyên tác Nôm của Nguyễn Du, các bản Kiều ra đời với vô số dị bản. Công việc hiệu đính của các thế hệ Kiều học đã giúp phục dựng một văn bản tương cận nhất với tinh thần nguyên tác. Truyện Kiều bản Tiên Điền tiếp tục hành trình ấy. Hội đồng gia tộc họ Nguyễn Tiên Điền đã phối hợp các nhà Kiều học, đối chiếu toàn bộ bản Nôm và Quốc ngữ đã công bố trong hơn 200 năm, chọn lọc tinh hoa, loại bỏ những chỉnh sửa tuỳ tiện, phục hồi những chữ nghĩa nguyên gốc còn lưu lại trong các bản cổ.

Ấn bản Truyện Kiều bản Tiên Điền được in khổ lớn 22x35 cm, giấy nhập khẩu, bìa cứng thiết kế theo ý tưởng của dòng họ Nguyễn Tiên Điền. Mỗi cuốn đều được đánh số kỷ danh, có chữ ký và dấu xác nhận của Hội đồng gia tộc, phục vụ lưu giữ và sưu tầm.

Sách được phân đoạn theo hệ thống 143 đoạn, chú giải ngắn gọn, minh hoạ bởi nhiều hoạ sĩ tên tuổi dựa trên hệ thống tranh Kiều truyền thống từ tranh dân gian đến phong cách mỹ thuật Đông Dương. Cách trình bày lục bát truyền thống, hạn chế dấu câu, tôn trọng cấu trúc thơ Nôm xưa, giúp bạn đọc tiếp cận tác phẩm gần với tinh thần nguyên bản nhất.

Không chỉ là ấn phẩm văn học, Truyện Kiều bản Tiên Điền thể hiện triết lý sống mà dòng họ Nguyễn Tiên Điền gìn giữ: tinh thần “tích thiện” mà Nguyễn Du kết tinh trong câu thơ: “Thiện căn ở tại lòng ta/Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”.

Chia sẻ với Văn Hóa, ông Nguyễn Hải Nam - Chủ tịch Hội đồng gia tộc họ Nguyễn Tiên Điền cho biết, bản Kiều Tiên Điền là tâm huyết tri ân tổ tiên, đồng thời là trách nhiệm gìn giữ linh khí văn hóa của dân tộc. Ấn phẩm lần này không chỉ là kết quả của quá trình nghiên cứu nghiêm túc, mà còn là tâm nguyện nhiều đời của dòng họ.

“Chúng tôi luôn trăn trở trước câu hỏi hậu duệ họ Nguyễn Tiên Điền phải làm gì để tri ân Đại thi hào Nguyễn Du và gìn giữ, phát huy di sản mà tiền nhân để lại. Bản Kiều Tiên Điền là nỗ lực biên soạn văn bản gần nhất với tinh thần nguyên tác. Điều quan trọng nhất là giữ được hồn cốt tiếng Việt mà Nguyễn Du đã gửi gắm. Mỗi lần trả lại đúng một chữ mà nhiều nhà nghiên cứu còn băn khoăn, trong các bản nôm cổ không có cũng là một lần chúng tôi cảm thấy đang trả lại cho văn hóa Việt một phần linh khí”, ông Nam nói.

Ông Nam gửi gắm, bản Kiều Tiên Điền sẽ trở thành món quà văn hóa trong mỗi gia đình Việt, để thế hệ trẻ biết rằng trên mảnh đất này đã từng có một thiên tài làm rạng danh dân tộc.

Nói về quá trình biên soạn, ông chia sẻ: “Sự tham gia của những nhà Kiều học uy tín, cộng với trách nhiệm của dòng họ, giúp chúng tôi giữ được sự thận trọng cần thiết. Đây là công trình tập thể, được thực hiện bằng tất cả lòng kính trọng đối với Đại thi hào Nguyễn Du”.