Khúc tráng ca của lòng yêu nước và khát vọng hòa bình

VHO - Di tích Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ không chỉ là biểu tượng của quá khứ hào hùng mà còn là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa lịch sử và tương lai. Hành trình trở về mảnh đất lịch sử này là hành trình trở về cội nguồn - để tưởng nhớ, tri ân những người đã ngã xuống vì độc lập, tự do.

Di tích đồi F và Đền thờ liệt sĩ tại Chiến trường Điện Biên Phủ - Không gian tâm linh thiêng liêng

Đền thờ liệt sĩ tại Chiến trường Điện Biên Phủ được xây dựng trên Di tích Đồi F. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, Đồi F (Mont Fictif) nằm liền sát về phía Đông Đồi A1, từng là bàn đạp tấn công chủ lực của bộ đội Việt Nam. Nơi đây từng chứng kiến sự hy sinh oanh liệt của nhiều chiến sĩ Quân đội Việt Nam, vì vậy Đồi F còn có tên gọi khác là “đồi tử địa”. 

Ngày nay, Đền thờ liệt sĩ tại Chiến trường Điện Biên Phủ được xây dựng trên đồi F, là công trình tâm linh mang kiến trúc truyền thống, kết hợp hài hòa giữa các yếu tố lịch sử, văn hóa, cảnh quan và tín ngưỡng với cảnh quan tự nhiên. Đền không chỉ là nơi tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ mà còn là điểm đến linh thiêng ý nghĩa cho nhân dân và du khách trong hành trình tham quan mảnh đất lịch sử Điện Biên Phủ bày tỏ lòng tri ân sâu sắc với những người đã ngã xuống vì Tổ quốc.

 Di tích Đồi A1- Cứ điểm then chốt của Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ

Là một trong những điểm di tích tiêu biểu thuộc Di tích Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ, có vị trí chiến lược quan trọng trong lòng chảo Điện Biên. Từ thế kỷ XII, nơi đây từng là điểm dừng chân của Thủ lĩnh Lạng Chượng trong hành trình thiên di của người Thái, được gọi là Pú Lạng Chượng. Về sau, thực dân Pháp xây dựng đồn bốt tại đây, gọi là đồi Đồn Tây, rồi biến thành cứ điểm quân sự vững chắc mang tên Ê-li-an II (Eliane - tên một người con gái đẹp của nước Pháp) vào năm 1953.

Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, Đồi A1 trở thành cứ điểm trọng yếu, nơi diễn ra những trận chiến ác liệt kéo dài suốt 39 ngày đêm, hai bên giành, giật nhau từng tấc đất, mét chiến hào.

Đỉnh điểm là đêm 6 rạng sáng 7.5.1954, bộ đội ta tiêu diệt hoàn toàn cứ điểm, tạo đột phá chiến lược tiến vào trung tâm Tập đoàn cứ điểm.

Hơn 2.500 chiến sĩ đã anh dũng hy sinh tại đây máu của các anh đã thấm đẫm từng tấc đất, ngọn cỏ nơi chiến hào, biến Đồi A1 thành địa danh thiêng liêng, thấm đẫm máu và ý chí quật cường của dân tộc.

Tượng đài Chiến thắng Điện Biên Phủ - Biểu tượng của tinh thần Điện Biên

Đồi D1 là một điểm cao chiến lược trong cụm cứ điểm phía Đông, nơi diễn ra những trận đánh ác liệt giữa Trung đoàn 209 (Đại đoàn 312) trong đợt tấn công thứ 2 của Quân đội nhân dân Việt Nam vào Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.

Trên đỉnh đồi ngày nay là Tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ - công trình mang đậm tính biểu tượng, được xây dựng nhân dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (2004).  

Tượng đài Chiến thắng Điện Biên Phủ là tác phẩm của nhà điêu khắc Nguyễn Hải, gồm cụm tượng ba anh bộ đội phất cao lá cờ “Quyết chiến, quyết thắng” – biểu tượng của các đại đoàn tham gia chiến dịch - và một em bé dân tộc Thái, thể hiện tinh thần đoàn kết quân - dân. Công trình nằm trên Đồi D1, có sân hành lễ rộng khoảng 3.000m², không chỉ là điểm nhấn về văn hóa – nghệ thuật, nơi đây còn là địa điểm tổ chức các hoạt động lễ hội, giáo dục truyền thống của tỉnh, nhất là trong các dịp lễ lớn, thu hút hàng vạn lượt khách tham quan.

Với vị trí trung tâm, từ đây có thể phóng tầm mắt bao quát toàn cảnh Điện Biên Phủ, cánh đồng Mường Thanh và núi non trùng điệp. Không chỉ là điểm tham quan hấp dẫn, Tượng đài Chiến thắng còn là biểu tượng của khát vọng hòa bình, lòng mến khách và tinh thần hợp tác luôn chào đón bạn bè, du khách quốc tế, cùng  hướng tới một tương lai phát triển bền vững.

Di tích Hầm De Castries - Trái tim Tập đoàn cứ điểm 

Hầm De Castries nằm tại trung tâm lòng chảo Điện Biên, là nơi làm việc và chỉ huy của Tướng De Castries – Tổng chỉ huy quân đội Pháp, đồng thời là công sự kiên cố nhất, được xem như “trái tim” của Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. Hầm được xây dựng bằng vật liệu chắc chắn, có khả năng chống chịu hỏa lực mạnh, được bảo vệ nghiêm ngặt bởi bốn cụm cứ điểm xung quanh.

17h30 ngày 7.5.1954, tại đây đã ghi dấu thời khắc lịch sử: Lá cờ “Quyết chiến, quyết thắng” của Quân đội nhân dân Việt Nam tung bay trên nóc hầm, đánh dấu chiến thắng hoàn toàn. Tướng De Castries và toàn bộ Bộ tham mưu Pháp bị bắt sống.

Hiện di tích hầm De Castries được bảo tồn phục vụ tham quan. Du khách có thể kết hợp ghé thăm các điểm gần đó như cầu Mường Thanh, xác xe tăng bị bắn cháy, trận địa pháo 105mm và 155mm... Đây là một điểm đến không thể bỏ qua trong hành trình tìm hiểu về chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử.

Di tích Đồi E và Trung tâm Văn hóa Cựu chiến binh

Cứ điểm Đồi E (gồm E1 và E2) thuộc cụm Dominique là một trong 5 cao điểm phòng ngự phía Đông thuộc phân khu Trung Tâm có nhiệm vụ ngăn chặn quân đội Việt Nam tấn công từ hướng Đông Bắc vào Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. Tại đây diễn ra cuộc chiến đấu vô cùng anh dũng của Đại đội sơn pháo 755 thuộc Trung đoàn 675 Đại đoàn 351 góp phần làm nên thắng lợi chung của chiến dịch.

Năm 2004, nhân dịp kỷ niệm 50 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, Trung ương Hội Cựu chiến binh Việt Nam phát động phong trào hiến tặng tư liệu, hình ảnh, hiện vật để xây dựng Trung tâm Văn hóa cựu chiến binh tại đồi E2. Công trình nổi bật với nhà trưng bày mang kiến trúc nhà sàn dân tộc Thái, tọa lạc trên đỉnh đồi thoáng mát, trưng bày 106 tặng phẩm thể hiện tình cảm của các cựu chiến binh cả nước đối với Bác Hồ và Nhân dân Điện Biên.

 Trung tâm góp phần làm phong phú giá trị văn hóa – lịch sử của di tích Đồi E, trở thành điểm dừng chân ý nghĩa trong hành trình về nguồn và khám phá Chiến trường Điện Biên Phủ.

Di tích Trung tâm đề kháng Him Lam - Cứ điểm mở màn chiến dịch

Him Lam là cứ điểm vòng ngoài quan trọng ở cửa ngõ Đông Bắc của Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, nằm trên đường Võ Nguyên Giáp (trước là đường 41), án ngữ tuyến Tuần Giáo - Điện Biên. Quân Pháp đặt tên cứ điểm này là Béatrice, theo tên một thiếu nữ Pháp, và biến nơi đây thành trung tâm đề kháng mạnh với hệ thống phòng ngự kiên cố, lực lượng tinh nhuệ của Tiểu đoàn Lê Dương- đơn vị chưa từng thua trận.

Pháp tự tin gọi Him Lam là “cánh cửa thép” bảo vệ Tập đoàn cứ điểm “bất khả xâm phạm”. Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, Him Lam chính là mục tiêu mở màn. Ngày 13.3.1954, Trung đoàn 141 và 209 (Đại đoàn 312) đồng loạt tấn công. Đến 23h30 cùng ngày, toàn bộ cứ điểm bị tiêu diệt, đánh dấu bước khởi đầu thắng lợi vang dội. Đây cũng là nơi ghi nhận tấm gương hy sinh anh dũng “lấy thân mình lấp lỗ châu mai” của anh hùng liệt sĩ Phan Đình Giót.

Di tích Đường kéo pháo bằng tay - Biểu tượng của sức dân

Di tích đường kéo pháo bằng tay nằm cạnh quốc lộ 279, thuộc địa phận xã Nà Nhạn (nay là xã Mường Phăng), cách trung tâm Thành phố Điện Biên Phủ (trước đây) khoảng 14km. Đây là con đường kéo pháo độc nhất vô nhị trong lịch sử quân sự Việt Nam, được thực hiện hoàn toàn bằng sức người, băng rừng vượt núi hiểm trở để đưa pháo vào và ra chiến trường. Tại đây, liệt sĩ Tô Vĩnh Diện đã anh dũng hy sinh, lấy thân mình cứu pháo. Di tích không chỉ mang ý nghĩa lịch sử mà còn là biểu tượng cao đẹp của tinh thần tự lực, tự cường và sức mạnh nhân dân trong kháng chiến.

Di tích Bãi họp các quân binh chủng - Tượng đài mừng công Mường Phăng

Sau chiến thắng, ngày 13.5.1954, Bộ Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ đã long trọng tổ chức Lễ duyệt binh mừng công tại cánh đồng Phiêng Tá Lét (xã Mường Phăng), Dự buổi lễ có: Đại tướng tổng tư lệnh Quân đội Nhân dân Việt Nam Võ Nguyên Giáp, Thiếu tướng Hoàng Văn Thái, đại diện các Bộ, Hội đồng cung cấp mặt trận, đại diện Tây Bắc, những tấm gương tiêu biểu trong chiến đấu và các lực lượng tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ. 

Công trình Tượng đài công viên chiến thắng Mường Phăng (còn gọi là tượng đài mừng công) nằm trong khuôn viên di tích bãi họp các quân binh chủng tuyên bố chiến thắng, tái hiện không khí hào hùng của Lễ duyệt binh năm xưa với cụm tượng khắc họa 25 nhân vật đại diện các lực lượng tham gia chiến dịch từ dân công, thanh niên xung phong, đồng bào các dân tộc…

Trên cụm tượng có hình ảnh 6 lá cờ, biểu tượng 5 đại đoàn tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ, và lá cờ “Quyết chiến, quyết thắng” cao nhất của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chính giữa Cụm tượng là hình tượng Đại tướng Võ Nguyên Giáp trịnh trọng đọc thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh khen ngợi các lực lượng tham gia chiến dịch, đồng bào cả nước nói chung và Tây Bắc nói riêng đã đoàn kết, quyết tâm làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ: “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.

Di tích Sở chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ ở Mường Phăng

Nằm giữa rừng nguyên sinh thuộc xã Mường Phăng, cách trung tâm phường Điện Biên Phủ khoảng 40km. Đây là nơi Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Bộ Chỉ huy chiến dịch làm việc từ tháng 1 đến tháng 5.1954, nơi đưa ra những quyết sách chiến lược mang tính quyết định, mà đỉnh cao là lệnh tổng công kích trên toàn mặt trận vào lúc 15 giờ ngày 7.5.1954, làm nên chiến thắng lịch sử.

Sở chỉ huy được bố trí dọc theo con suối dưới chân núi Pú Đồn, gồm hệ thống lán trại, hầm hào liên hoàn, được dựng bằng vật liệu đơn sơ nhưng rất kín đáo và hiệu quả trong điều kiện chiến tranh.

Hiện nay, khu di tích đã được trùng tu, tôn tạo hơn 20 lán làm việc của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, lán của các chiến sĩ thông tin, hầm xuyên núi, lán của cố vấn quân sự Trung Quốc..., tái hiện sinh động cuộc sống sinh hoạt đơn sơ, giản dị và công tác của Bộ Chỉ huy giữa rừng sâu Mường Phăng trong những ngày “khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt”.

Di tích Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ không chỉ là biểu tượng của quá khứ hào hùng mà còn là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa lịch sử và tương lai. Hành trình trở về mảnh đất lịch sử này là hành trình trở về cội nguồn - để tưởng nhớ, tri ân những người đã ngã xuống vì độc lập, tự do.

Từng tấc đất, mỗi chiến hào, mỗi ngọn đồi nơi Chiến trường Điện Biên Phủ vẫn vọng vang âm hưởng của bản hùng ca bất diệt, của một dân tộc “thà hy sinh tất cả chứ không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ”. Trong dòng chảy phát triển hôm nay, Chiến trường Điện Biên Phủ vẫn mãi là khúc tráng ca của lòng yêu nước, ý chí kiên cường và khát vọng hòa bình – nơi hun đúc niềm tự hào dân tộc cho các thế hệ hôm nay và mai sau.