Chuyển mình trong công tác tổ chức và nâng cao nghệ thuật biểu diễn:

Hướng tới chuyên nghiệp và bền vững

HIỀN LƯƠNG

VHO - “Năm 2025 sẽ chứng kiến nhiều thay đổi trong lĩnh vực nghệ thuật. Theo đó, các địa phương thiếu thiết chế văn hóa cơ bản (sân khấu, âm thanh, ánh sáng…) sẽ không được tổ chức liên hoan sân khấu chuyên nghiệp. Cơ quan quản lý nhà nước sẽ nghiên cứu và ban hành quy chế, tiêu chuẩn rõ ràng về chất lượng vở diễn và các đơn vị tham gia, tránh tình trạng lợi dụng cuộc thi để “săn” huy chương”...

Hướng tới chuyên nghiệp và bền vững - ảnh 1
Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông chủ trì Hội nghị. Ảnh: Thúy Hiền

 Đó là lời khẳng định của Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, NSND Nguyễn Xuân Bắc tại Hội nghị tổng kết công tác nghệ thuật biểu diễn năm 2024 và triển khai nhiệm vụ năm 2025 vừa diễn ra tại Hà Nội.

 Nghệ thuật biểu diễn, đặc biệt là sân khấu truyền thống, là cái nôi của nghệ thuật đương đại và không thể mất đi dù xã hội và cuộc sống thay đổi. Đổi mới và tiếp cận công nghệ, đặc biệt là chuyển đổi số, sẽ là chìa khóa giúp nghệ thuật biểu diễn vượt qua khó khăn trong thời kỳ hội nhập và đối mặt với sự cạnh tranh từ các loại hình giải trí khác. Mặc dù còn nhiều thách thức trong quá trình chuyển đổi số đối với các nhà hát và đơn vị nghệ thuật, nhưng đây cũng là cơ hội để mỗi đơn vị, mỗi nghệ sĩ vươn lên, khẳng định và tỏa sáng giá trị văn hóa dân tộc.

(Thứ trưởng TẠ QUANG ĐÔNG)

Nhiều thách thức đối với nghệ thuật biểu diễn

Tại Hội nghị, báo cáo công tác năm 2024, NSND Nguyễn Xuân Bắc nhấn mạnh: Mặc dù có những thành tựu đáng ghi nhận, nhưng từ năm 2025, nghệ thuật biểu diễn sẽ phải đối mặt với nhiều thử thách. Cơ sở vật chất, nhất là các địa điểm tổ chức biểu diễn ở nhiều địa phương đã xuống cấp nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp. Một số đơn vị cũng đang gặp khó khăn do trang thiết bị lạc hậu, trong khi nhiều chương trình nghệ thuật dù đã được cấp phép vẫn thiếu sự giám sát chặt chẽ.

Với xu hướng ngày càng chuyên nghiệp hóa và nâng cao hiệu quả trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, Cục Nghệ thuật biểu diễn sẽ sớm nghiên cứu và ban hành các quy chế về tổ chức các cuộc thi và liên hoan chuyên nghiệp, với tiêu chuẩn rõ ràng về tổ chức và thực hiện. NSND Nguyễn Xuân Bắc một lần nữa nhấn mạnh: Các địa phương thiếu điều kiện về thiết chế văn hóa cứng, như sân khấu biểu diễn đủ tiêu chuẩn, sẽ không được tổ chức thi. Cơ sở vật chất không đáp ứng yêu cầu thì đương nhiên không thể tổ chức thi chuyên nghiệp, sân khấu phải đủ diện tích, có phông màn, thiết bị sà đèn lên xuống… Dù đây là thách thức ban đầu, nhưng sẽ là quyết tâm mạnh mẽ của đơn vị.

Thay đổi thứ hai là việc áp dụng tiêu chuẩn chất lượng cho vở diễn, diễn viên và các đơn vị tham gia cuộc thi và liên hoan. Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn lưu ý tránh tình trạng lợi dụng cuộc thi để “săn” huy chương, giải thưởng, điều này đã làm giảm giá trị các danh hiệu mà Nhà nước trao tặng cho nghệ sĩ. “Chúng ta phải khích lệ các địa phương, đoàn nghệ thuật, nhưng không thể cào bằng. Để phát triển văn hóa, các nghệ sĩ và đơn vị phải thấu hiểu và cùng chung tay xây dựng sự nghiệp”, Cục trưởng bày tỏ.

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM, NSND Nguyễn Thị Thanh Thúy, Nghị định 144/2020/ NĐ-CP quy định về hoạt động nghệ thuật biểu diễn được ban hành năm 2020 và có hiệu lực từ 2022, đã phân cấp cấp phép các cuộc thi hoa hậu về địa phương. Sau 3 năm thực hiện, cần phải có một cuộc sơ kết, đánh giá các mặt đã làm được và những tồn tại để điều chỉnh cho phù hợp.

Cùng lúc, Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam, NSND Tống Toàn Thắng bày tỏ mong muốn các địa phương phải phối hợp chặt chẽ hơn với Cục Nghệ thuật biểu diễn, đặc biệt chú trọng đến công tác quảng cáo và truyền thông trên địa bàn. Ông chia sẻ câu chuyện về chuyến lưu diễn của Liên đoàn tại một địa phương, nơi chương trình không được tin tưởng vì trước đó người dân đã từng bị lừa. “Chúng tôi chỉ bán được 8 triệu đồng tiền vé nhưng vẫn phải biểu diễn, và tiếp tục quay lại sau vài tháng để lấy lại niềm tin từ khán giả”, NSND Tống Toàn Thắng cho biết.

Hướng tới chuyên nghiệp và bền vững - ảnh 2
Tiết mục biểu diễn tại Chương trình giới thiệu các gương mặt nghệ sĩ tiêu biểu và một số cuốn sách nổi bật lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, văn học năm 2024. Ảnh: TRẦN HUẤN

Nghệ thuật biểu diễn trong giai đoạn chuyển đổi số

Nhiều ý kiến thẳng thắn nhìn nhận những tồn tại trong ngành nghệ thuật biểu diễn hiện nay, như tình trạng xuống cấp của các thiết chế văn hóa, đặc biệt là các địa điểm tổ chức biểu diễn ở nhiều địa phương, gây khó khăn cho hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp. Ngoài ra, các đơn vị nghệ thuật, nhất là nghệ thuật truyền thống, còn gặp khó khăn trong việc tuyển dụng và đào tạo thế hệ kế cận. Kinh phí dành cho hoạt động nghệ thuật còn hạn chế, đặc biệt là đối với các hoạt động phục vụ chính trị và văn hóa cho đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo. Những vấn đề này vẫn chưa được giải quyết đúng mức và cần được quan tâm kịp thời.

Tại Hội nghị, PGS.TS Tạ Quang Đông, Thứ trưởng Bộ VHTTDL đã chỉ ra: Bên cạnh những thành tựu nổi bật, nghệ thuật biểu diễn nước nhà vẫn gặp phải không ít vấn đề liên quan đến cơ chế và điều kiện phát triển. Thứ trưởng bày tỏ sự cảm thông đối với những khó khăn mà các đại diện địa phương và đơn vị chia sẻ, đồng thời kêu gọi năm 2025 các cơ quan quản lý Trung ương và địa phương cần tiếp tục tăng cường phối hợp, nâng cao vai trò và trách nhiệm của mình trong việc duy trì trật tự và kỷ cương trong hoạt động nghệ thuật biểu diễn toàn quốc, ngăn chặn tối đa các sai phạm...

Thứ trưởng nhấn mạnh, cần tập trung nguồn lực để hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật và xây dựng các đề án làm cơ sở triển khai công tác quản lý nhà nước, thúc đẩy sự nghiệp nghệ thuật biểu diễn phát triển. Bên cạnh đó, ông cho biết cơ quan quản lý nhà nước sẽ tiếp tục hoàn thiện các chế độ, chính sách đối với viên chức và người lao động chuyên môn trong các đơn vị sự nghiệp công lập, nhằm sát với tình hình thực tế. Đặc biệt, sẽ có những đề án được xây dựng để đầu tư mạnh mẽ hơn vào lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn.

Theo Thứ trưởng Tạ Quang Đông, việc vận hành và phát triển thương hiệu cho các đơn vị nghệ thuật phụ thuộc chủ yếu vào vai trò lãnh đạo của người đứng đầu. Một số đơn vị sau khi sáp nhập vẫn phát triển mạnh mẽ các loại hình nghệ thuật địa phương nhờ vào sự lãnh đạo sáng tạo, quyết đoán. Thứ trưởng mong muốn lãnh đạo các đơn vị nghệ thuật cần nâng cao tinh thần dám nghĩ, dám làm, chủ động sáng tạo để không chỉ xây dựng sự đoàn kết trong đơn vị mà còn dàn dựng nên những tác phẩm nghệ thuật có quy mô, tầm vóc và giá trị tư tưởng sâu sắc, trường tồn trong lòng công chúng…