Văn hóa & Suy ngẫm

VHO - Trong những thời điểm bức xúc ở nhiều lĩnh vực trong cuộc sống hằng ngày, những người quan tâm sự việc cụ thể, cảm thấy nhẹ lòng khi nghe một tiếng “xin lỗi” cất lên nhẹ nhàng từ một chủ nhân: “Xin lỗi quý khách chờ vài phút nhân viên kịp mổ cá ba sa để cung cấp cá tươi cho quý vị”.

VHO -  Chúng ta đang hằng ngày vận động, cổ vũ cho sự phát triển bền vững, điều đó rất đúng, bởi không có bền vững thì đổ gãy luôn chực chờ. Nó như một cái cây lớn nhanh như thổi, nhưng thân mềm, bạo phát bạo tàn, chỉ cần một trận bão quét qua là tiêu tan. Một con đường xẻ ngang núi, bình thường thấy bon bon êm đẹp, nhưng chỉ một vài trận lũ quét qua thì sạt lở, đất đá đổ xuống, năm này qua năm khác phải dọn dẹp, nâng cấp tốn kém còn hơn khi chưa làm. Tất cả đều từ con người, từ chúng ta mà ra.

VHO - Tôi còn nhớ, năm 2015, Hội đồng Lý luận, Phê bình văn học nghệ thuật Trung ương tổ chức cuộc Hội thảo khoa học toàn quốc với chủ đề Văn học, nghệ thuật với xây dựng đạo đức xã hội hiện nay. Hội thảo diễn ra ở TP.HCM, có gần 200 đại biểu tham dự, trong đó có nhiều văn nghệ sĩ là nhà nghiên cứu chuyên sâu, nhiều nhà khoa học và đại diện các cơ quan chức năng. Nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu cũng tham dự và trình bày tham luận.

VHO -  Trong đà phát triển của xã hội, chủ trương “dân chủ hóa đời sống xã hội” đã và đang được các giai tầng xã hội tiếp nhận và hoan nghênh, trong đó có việc đề cao “văn hóa phản biện” (nói đầy đủ là “phản biện xã hội”) được thực thi ở nhiều ngành, nhiều cấp, nhiều cộng đồng, nhiều địa phương, tạo ra không khí cởi mở, gắn kết, khơi gợi trách nhiệm và sức sáng tạo của mỗi người.

VHO- Tết Nguyên đán sắp tới, mọi người đều hối hả. Nhịp sống xưa nay vẫn vậy. Thời gian Tết không giống như nhịp sống đều đều trong năm, vì đây là thời gian… có Tết. Biết bao việc người ta phải làm, nào là lo thực phẩm, quần áo, xe cộ, bánh trái, hoa quả, nào cúng quảy, nào vui chơi…

VHO- Camera nhà dân ghi lại cảnh một phụ huynh ở Quảng Ngãi đánh học sinh 14 tuổi nhập viện cấp cứu. Theo đó, khoảng 11h30 ngày 8.12, con trai ông Lâm Văn Lượng là Lâm Gia Khiêm, học sinh Trường THCS Thị trấn La Hà vừa chạy xe đạp ra khỏi cổng trường thì bị ông Phan Thượng Mỹ, hiện là công nhân của Điện lực huyện Tư Nghĩa đánh đập. Theo hồ sơ bệnh án của cháu Khiêm tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ngãi, nam học sinh bị sưng đau nhiều vùng đầu, mặt, xây xát ở hai vai do bị đánh, nôn ói.

VHO-  Tại một buổi biểu diễn ngoài trời mới đây, khi một diễn viên đang hát, đến quãng nghỉ, một người đàn ông mặt đỏ lừ từ bên dưới đột nhiên bước lên sân khấu dã chiến, giằng lấy cái micro của diễn viên rồi trơ lỳ đứng đó một lát, trong khi nhạc đệm cứ trôi đi, rồi mới trả lại cái micro. Rõ là anh ta say xỉn nên mới bạo dạn làm cái việc mà người tỉnh táo rất e ngại. Cái hành vi thật khó hiểu, nhưng hình như anh ta muốn thu cái micro để xem thử bài hát kia có tiếp tục hay không, có phải chỉ là máy hát, có nghĩa là diễn viên chỉ nhép. Ý hẳn, anh ta cũng như rất nhiều khán giả đang xem hát, cứ ngờ ngợ không biết diễn viên ấy hát thật hay chỉ “diễn” việc hát mà thôi.

VHO_  Dư luận là những thông tin lan truyền trong xã hội kèm thái độ về các dữ kiện của thông tin ấy, được cho là tốt hay xấu, là hay hay dở, là đồng tình hay phê phán... Thuở xưa, dư luận xã hội được lan truyền bằng miệng; ngày nay, dư luận được lan truyền vừa bằng miệng lại vừa “on-lai”. Cái khác là ở mức độ, độ nhanh, độ rộng của dư luận.

VHO-  Qua thực tiễn thi hành quy định cấm người điều khiển phương tiện tham gia giao thông mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn là hoàn toàn phù hợp. Việc xử phạt vi phạm nồng độ cồn khi tham gia giao thông đã góp phần kéo giảm tai nạn giao thông một cách rõ rệt, hạn chế thiệt hại về người và tài sản của người dân, góp phần dần hình thành ý thức không uống rượu, bia khi tham gia giao thông của đại bộ phận người dân.

VHO - Tại Lễ kỷ niệm 75 năm thành lập Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Việt Nam ngày 25.7.2023, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu nhấn mạnh: “Sự cống hiến của anh chị em đã góp phần to lớn vào việc xây dựng, bồi dưỡng lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, sự tin tưởng vào thành tựu đổi mới; gìn giữ các giá trị văn hóa, góp phần ổn định xã hội, cổ vũ sự phát triển của đất nước. Trách nhiệm xã hội của văn nghệ sĩ đã được khẳng định và đánh giá cao.

VHO-  Tại một lễ hội đông người, một anh bạn người nước ngoài cầm trên tay một vỏ chai nước khoáng đi tìm thùng rác nhưng không thấy ở đâu, anh không ném bừa vỏ chai vào xó xỉnh nào. Tôi hiểu ý và đón lấy cái vỏ chai của anh, anh chàng mới thấy thoải mái đi tiếp. Đó là thói quen không xả rác. Ngược lại người có thói quen xả rác thì bạ đâu vứt đó. Thói quen khó tập và cũng khó bỏ. Tập cho được thói quen không xả rác, hay bỏ thói quen xả rác đều khó. Đã có thói quen không xả rác mà “tập” cho có thói quen xả rác cũng khó, dù đó là thói quen xấu, không nên “tập”.

VHO - Trong sách “Luận ngữ” thiên “Lý nhân”, Khổng Tử viết “Quân tử hoài đức, tiểu nhân hoài thổ. Quân tử hoài hình, tiểu nhân hoài huệ” (Bậc quân tử nghĩ về đức, kẻ tiểu nhân nghĩ về đất. Quân tử nghĩ về hình pháp, kẻ tiểu nhân nghĩ về ân huệ, lợi lộc). Trong mệnh đề “tiểu nhân hoài thổ” thì chữ “thổ” cần được hiểu rộng rãi ngoài nghĩa chỉ đất cát còn là tài sản, vị trí trong xã hội. Đây là một trong những đoạn được Khổng Tử tập trung phân biệt “định danh” làm rõ thế nào là bậc quân tử, kẻ tiểu nhân.

VHO - Báo chí Mỹ vừa đồng loạt đưa tin, ông Henry Kissinger, một nhân vật tầm cỡ không chỉ của nước Mỹ mà của cả thế giới đương đại, đã từ giã cõi đời ở tuổi tròn 100!

VHO - “Việc xây dựng Làng Việt Nam “K-Vietnam valley” tại huyện Bonghwa, tỉnh Gyeongsangbuk (Hàn Quốc) - nơi định cư của vị hoàng tử cuối cùng của Vương triều nhà Lý Việt Nam có ý nghĩa rất đặc biệt trong việc xây dựng cộng đồng người Việt Nam ở Hàn Quốc dựa trên sự kết nối lịch sử và hiện tại, nhất là đóng góp vào mối quan hệ chiến lược toàn diện giữa hai nước thông qua thúc đẩy giao lưu nhân dân”.

VHO- Nhấn mạnh ý nghĩa của việc xây dựng văn hóa liêm chính, tại Hội nghị sơ kết một năm hoạt động của Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vào tháng 6.2023, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã yêu cầu tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng văn hóa liêm chính, không tham nhũng, tiêu cực trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và nhân dân.

VHO- Năm 2001, khi làm cuốn sách Các nhà khoa bảng Nho học Quảng Ngãi 1819-1918 (NXB Đà Nẵng), tôi nghiệm ra rằng, trong số 134 nhà khoa bảng của tỉnh này, các ông tiến sĩ, phó bảng phần nhiều không làm được điều gì trong lịch sử; trong khi các ông chỉ đỗ cử nhân như Nguyễn Duy Cung, Lê Trung Đình, thậm chí chỉ đỗ tú tài (không nằm trong danh sách 134 vị nói trên) như Nguyễn Tự Tân, Lê Ngung… lại nổi bật.

VHO- “Ai nỡ ép duyên” nhằm “phản biện” lại thói tục thời xưa cha mẹ ép con cái lấy chồng lấy vợ không phù hợp với mình, chỉ vì cân đo địa vị giàu nghèo, sang hèn, môn đăng hộ đối. Ngày nay thì sự ép duyên hầu như không còn, nhưng câu tục ngữ lại gợi tôi nhớ đến vấn đề khác: Kiến trúc.

VHO- Nhà thơ Thế Lữ có bài Nhớ rừng, thác tâm sự của một chú hổ bị nhốt trong vườn bách thú: Gặm một khối căm hờn trong cũi sắt/ Ta nằm dài xem ngày tháng dần qua/ Khinh lũ người kia ngạo mạn ngẩn ngơ/ Giương mắt bé giễu oai linh rừng thẳm… Tác giả khéo chọn không phải chim lồng cá chậu mà hổ sa cơ để thể hiện đến kỳ cùng nỗi uất ức, sự mất tự do cũng như khí phách oai hùng. Người Kinh tôn hổ là Chúa sơn lâm, tôn kính gọi là Ông Cọp, người thiểu số gọi là Bok Cọp.

VHO -  Trong những năm vừa qua, phát triển văn hóa nhận được sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Đảng và Nhà nước. Đây thực sự là một cơ hội rất lớn để ngành Văn hóa bứt phá, đóng vai trò trung tâm trong việc khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Điều này một lần nữa được khẳng định trong Báo cáo đánh giá kết quả thực hiện Kế hoạch phát triển KT-XH năm 2023, dự kiến Kế hoạch phát triển KT-XH năm 2024 do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trình bày tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV.

VHO - Sáng tạo nghệ thuật dựa trên chất liệu lịch sử luôn là chủ đề nhạy cảm và gây tranh cãi, không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. Tôi nhớ, Hội đồng Lý luận phê bình văn học nghệ thuật Trung ương đã từng tổ chức một hội thảo và sau đó in thành sách năm 2013 về Sáng tạo văn học nghệ thuật về đề tài lịch sử để cho thấy rằng đây là một chủ đề rất quan trọng và không phải lúc nào chúng ta cũng thống nhất với nhau.