Khơi thông nguồn lực phát triển văn hoá - Bài cuối: Đồng hành, quyết định kịp thời các vấn đề quan trọng của đất nước

VHO - Trả lời phỏng vấn Văn Hoá, Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh, dù được Đảng, Nhà nước quan tâm nhưng việc đầu tư cho lĩnh vực văn hoá còn chưa đạt chỉ tiêu đề ra; các nguồn lực cũng chưa được khơi thông, chưa đồng bộ.

Hội thảo “Thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hoá" đã làm rõ những cơ sở lý luận và thực tiễn cho thấy sự cần thiết phải xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá

Nhận thức được vấn đề này, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Bộ VHTTDL đã báo cáo Chính phủ, Uỷ ban thường vụ Quốc hội. Quốc hội đã giao cho Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục phối hợp với Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Bộ VHTTDL, tỉnh Bắc Ninh tổ chức Hội thảo “Thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hoá”.

Từ Hội thảo đã làm rõ những căn cứ khoa học, lý luận và thực tiễn để làm cơ sở kiến nghị, đề xuất các cơ quan có thẩm quyền về thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa. Trên cơ sở những đề xuất tại Hội thảo cấp quốc gia này cho thấy sự cần thiết phải xây dựng một Chương trình mục tiêu quốc gia riêng về văn hóa, có đủ tầm bao quát, tổng thể, có thể xử lý một cách đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới.

Sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết và được Chính phủ giao nhiệm vụ, Bộ VHTTDL đã chủ động, tích cực phối hợp với với các Bộ, ngành, 63 tỉnh, thành xây dựng hoàn thiện dự thảo Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá giai đoạn 2025-2035.

Văn Hoá đã có cuộc trao đổi với Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng về câu chuyện đầu tư cho văn hoá, xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá cũng như sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự đồng hành của Quốc hội trước những vấn đề cấp bách của đất nước nói chung và lĩnh vực văn hoá nói riêng.

.P.V: Bộ trưởng từng nhiều lần nhấn mạnh nguồn lực phải bắt đầu từ cơ chế, vậy sự đồng hành của Quốc hội đã kịp thời khơi thông nguồn lực cho phát triển văn hoá như thế nào, thưa Bộ trưởng?

- Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng: Trong thời gian qua, nhất là trong nhiệm kỳ này, Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ đã rất quan tâm đến lĩnh vực văn hoá. Sự quan tâm đó đã dẫn đến sự thay đổi về tư duy, cách nhìn nhận và hành động của các cấp, ngành, địa phương về phát triển văn hoá. Đặc biệt trước các vấn đề cấp bách của lĩnh vực văn hoá, Quốc hội cũng đã giao Chính phủ xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá. Điều này thể hiện rõ Quốc hội luôn đồng hành, quyết định kịp thời các vấn đề cấp bách, quan trọng của đất nước nói chung, lĩnh vực văn hoá nói riêng.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng trong phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Quốc hội

Sau khi tham mưu trúng và đúng, được Trung ương đồng ý về mặt chủ trương, được Quốc hội ban hành Nghị quyết và Chính phủ giao nhiệm vụ, Bộ VHTTDL đã xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá trong giai đoạn 10 năm, đặt ra 7 mục tiêu tổng quát và 9 dự án thành phần. Trong đó nhấn mạnh về các dự án xây dựng môi trường văn hoá, phát triển con người, nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân, bảo tồn, phát huy các giá trị, đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực, hội nhập quốc tế và cải thiện, nâng cấp một số thiết chế văn hoá. Đây cũng là việc đi trước, vượt qua tư duy nhiệm kỳ, chuẩn bị cho nhiệm kỳ sau chứ không phải thực hiện cho nhiệm kỳ này.

Việc xây dựng và triển khai thành công Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hoá sẽ tạo ra chuyển biến căn bản, to lớn trong sự nghiệp phát triển văn hóa Việt Nam, đóng góp quan trọng vào việc bảo vệ đất nước trong tình hình mới. Đặc biệt là trong bối cảnh các vấn đề an ninh phi truyền thống ngày càng trở nên phức tạp và quan trọng hơn, trong đó, vấn đề chủ quyền văn hóa, an ninh văn hóa, an ninh con người đang được đặt ra vô cùng cấp bách và cần thiết. Chương trình cũng nhằm triển khai thực hiện các Nghị quyết, chỉ đạo của Đảng và Quốc hội về chấn hưng, phát triển văn hóa Việt Nam.

.Hiện quá trình xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hoá đang được thực hiện đến đâu, thưa Bộ trưởng?

 -Thực hiện kết luận của BCH Trung ương, Nghị quyết của Quốc hội và nhiệm vụ Chính phủ giao trong thời gian qua, Bộ VHTTDL đã chủ động, tích cực phối hợp với các Bộ, ngành, 63 tỉnh, thành phố để xây dựng đề cương và hoàn thiện dự thảo Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá giai đoạn 2025-2035. Trong đó Chương trình sẽ bám sát, tiếp tục triển khai các Nghị quyết, chỉ đạo của Đảng và Quốc hội về phát triển văn hóa Việt Nam, đồng thời tập trung thực hiện ngay các nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách, đổi mới được đưa ra tại các văn bản chỉ đạo, định hướng của Đảng và Quốc hội trong thời gian gần đây.

Quốc hội đã thể chế những chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển văn hoá

Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá cũng được xây dựng dựa trên việc bám sát vào các luật, quy định, nhất là Luật đầu tư công để tính toán lại nguồn lực. Từ đó để chúng ta tiếp cận theo hướng chọn việc, chọn điểm, tìm các mục tiêu tổng quát nhưng phải hướng vào các mục tiêu cụ thể. Sau một thời gian tích cực chuẩn bị, đến thời điểm này, dự thảo chương trình đã được Hội đồng tư vấn thông qua và đang chờ Hội đồng cấp quốc gia quyết định. Sau đó, Bộ VHTTDL sẽ tập trung hoàn thiện để báo cáo Chính phủ và trình Quốc hội trong phiên họp gần nhất.

Mặc dù đã có cố gắng và khu trú lại các nội dung nhưng chắc chắn dự thảo chưa thực sự đầy đủ. Vì vậy từ mục tiêu tổng quát, chúng tôi lựa chọn các mục tiêu có tính chất trọng tâm cho các nhóm thuộc các dự án thành phần để tập trung vào việc huy động các nguồn lực. Trong đó nguồn lực nhà nước giữ vai trò là đầu tư công và dẫn dắt, nguồn lực xã hội được phát huy để đóng góp tích cực vào nhiệm vụ phát triển văn hoá và con người Việt Nam trong 10 năm tới.

 .Thưa Bộ trưởng, vậy những vấn đề trọng tâm, trọng điểm sẽ được thể hiện như nào trong Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá?

- Có một số nội dung chúng tôi cho là quan trọng và trước hết cần tập trung vào. Đó là việc phát triển con người Việt Nam có nhân cách, lối sống tốt đẹp đúng với những phẩm chất đã được chỉ ra tại Hội thảo cấp quốc gia “Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới”. Gắn với đó là việc xây dựng môi trường văn hoá từ trong gia đình, cộng đồng dân cư đến môi trường công tác, môi trường làm việc để tạo ra một sức mạnh tổng hợp trong việc hình thành, phát huy được những phẩm chất, thành tố tốt đẹp mà con người Việt Nam đang hướng tới theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII.

Cần có cơ chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa. Trong ảnh: Gần 66.000 hiện vật quý hiếm ở Cà Mau không có bảo tàng đúng nghĩa để bảo quản, trưng bày

Nhóm thứ 2 là phải tập trung nhiều hơn để chăm lo cho công tác đào tạo trong lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật để có được đội ngũ văn nghệ sĩ có chất lượng và những dự án thành phần về nâng cao hợp tác quốc tế, giao lưu, tiếp biến văn hoá khi Việt Nam mở cửa và hội nhập ngày càng sâu rộng với thế giới. Chúng ta không chỉ có biện pháp kỹ thuật để ngăn chặn các luồng văn hoá ngoại lai độc hại, làm ảnh hưởng đến văn hoá Việt Nam mà còn tiếp biến những tinh hoa của văn hoá nhân loại; quan tâm hơn nữa đến kiều bào Việt Nam đang sống ở nước ngoài vì họ chính là những sứ giả văn hoá mang văn hoá Việt Nam ra với bạn bè quốc tế.

Một nhóm nữa chúng tôi cũng đề cập trong dự thảo Chương trình là cần phải xem xét, tính toán đến yếu tố văn hoá trong kinh tế mà chiều sâu là tập trung để phát triển các ngành công nghiệp văn hoá. Ở lĩnh vực này cũng cần cố gắng định hình xem nhà nước sẽ đầu tư những gì và tạo dựng được một không gian sáng tạo để các doanh nghiệp tham gia vào các lĩnh vực của công nghiệp văn hoá.

Chúng ta cũng sẽ tận dụng lợi thế của những người đi sau trong việc phát triển các ngành công nghiệp văn hoá để học thêm kinh nghiệm của bạn bè quốc tế và chọn ra một số lĩnh vực có thế mạnh để phát triển. Bên cạnh đó sẽ phải chú ý nhiều hơn nữa đến vấn đề phát huy các giá trị di sản văn hoá. Bởi vì di sản văn hoá là báu vật của quốc gia, được thiên nhiên ban tặng, do cha ông gây dựng. Thế hệ con cháu hôm nay phải biết cách tôn tạo, giữ gìn và phát huy, biến nó thành tài sản, phát huy những giá trị để trở thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế.

Cùng với đó là phải đồng bộ về mặt thiết chế. Chúng ta phải có được những thiết chế cấp quốc gia đúng tầm thời đại Hồ Chí Minh rồi đến các thiết chế theo nghị định của Chính phủ. Tiếp đến là các thiết chế ở cấp huyện, trong các cộng đồng dân cư theo quy mô phù hợp và phương pháp quản lý để sử dụng một cách có hiệu quả, không lãng phí, nhằm phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hoá tinh thần của nhân dân…

Huy động nguồn lực, tập trung phát triển các ngành công nghiệp văn hoá

Trong quá trình xây dựng dự thảo Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá, Bộ cũng nhận được nhiều ý kiến đóng góp và đã lắng nghe, tiếp thu trên tinh thần cầu thị. Chúng tôi cũng đang chờ ý kiến từ Hội đồng thẩm định cấp quốc gia. Nghị quyết kỳ họp thứ 6, Quốc hội khoá XV đã xác định một trong những nhiệm vụ sắp tới là tiếp tục quan tâm bố trí nguồn lực đầu tư cho các lĩnh vực văn hóa; ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp văn hóa có thế mạnh của Việt Nam. Trong năm 2024, trình Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa Việt Nam giai đoạn 2025 – 2035.

Tôi tin rằng sắp tới, Chương trình sẽ được Quốc hội thông qua và đó sẽ là nguồn lực để chúng ta phát triển văn hoá, con người Việt Nam bằng việc cụ thể hoá quan điểm của Đảng thành chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Nguồn lực phải bắt đầu từ cơ chế, Bộ VHTTDL sẽ phối hợp với các Bộ, ngành rà soát các bộ luật, sửa đổi theo hướng không chỉ quản lý mà còn kiến tạo, tháo gỡ vướng mắc từ cơ chế, chính sách như sửa đổi các quy định liên quan đến đầu tư, hợp tác công tư, thuế trình Chính phủ, Quốc hội để tạo cơ chế khơi thông nguồn lực; lấy đầu tư công dẫn dắt, huy động nguồn lực xã hội bổ sung nguồn lực đầu tư cho phát triển văn hóa.

Xin cảm ơn Bộ trưởng!