Châu Âu đối mặt “phép thử kép” giữa cạnh tranh AI và cam kết khí hậu

VHO - Châu Âu đang đứng trước một ngã rẽ chiến lược: hoặc tham gia cạnh tranh một cách thực chất trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo (AI), hoặc tiếp tục kiên định với các mục tiêu khí hậu tham vọng mang tính toàn cầu.

"Đứng trước ngã rẽ"

Ông Dan Ives, chuyên gia phân tích của Wedbush Securities nhận định đây thực sự là thời điểm quyết định đối với châu Âu. Khu vực này có thể sẽ “bước vào tương lai công nghệ” hoặc đối mặt nguy cơ “đứng ngoài làn sóng đổi mới hiện nay”.

Trên phạm vi toàn cầu, năng lượng được xem là điểm nghẽn lớn nhất đối với việc triển khai các trung tâm dữ liệu phục vụ AI. Theo trang CNBC, bài toán ngày càng trở nên phức tạp trong bối cảnh châu Âu áp dụng các quy định nghiêm ngặt về năng lượng xanh.

Trong khi Mỹ cho phép vận hành các nhà máy điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch để đáp ứng nhu cầu điện tăng mạnh thì châu Âu lại yêu cầu các chủ đầu tư công khai chi tiết các biện pháp tiết kiệm năng lượng và nước. Theo giới quan sát, những yêu cầu này làm gia tăng thủ tục hành chính và có thể kéo dài tiến độ triển khai dự án.

Liên minh châu Âu lâu nay được đánh giá cao nhờ các chính sách môi trường mang tính định hướng, cùng những sáng kiến như cơ chế thuế biên giới carbon sắp được áp dụng. Tuy nhiên, các chính sách hiện tại đang vấp phải chỉ trích vì có thể kìm hãm hoạt động kinh doanh. 

Theo ông Dan Ives, châu Âu đang bị nhìn nhận là “thiếu thân thiện với tinh thần khởi nghiệp”, khiến nhiều tập đoàn công nghệ và startup lựa chọn dịch chuyển sang Mỹ, Trung Đông hoặc châu Á - những nơi có chính sách linh hoạt và ưu đãi hơn.

Khi nỗ lực thu hẹp khoảng cách trong cuộc đua AI, châu Âu đồng thời phải đối mặt với nhu cầu cơ sở hạ tầng tiêu thụ điện năng lớn, kéo theo áp lực ngày càng tăng lên hệ thống năng lượng.

Việc mở rộng năng lượng tái tạo thay thế các nguồn phát thải cao được kỳ vọng là lời giải dài hạn, song không ít lo ngại cho rằng quá trình này có thể buộc phải điều chỉnh.

“Chúng ta đã thấy ở Anh, một số cam kết bắt đầu được nới lỏng,” ông Paul Jackson, chiến lược gia thị trường toàn cầu khu vực của Invesco nói đồng thời cho rằng châu Âu có thể sẽ đi theo xu hướng tương tự.

Theo ông Jackson, việc thúc đẩy các cá nhân, doanh nghiệp và chính phủ tuân thủ các mục tiêu biến đổi khí hậu thường dễ dàng hơn khi bối cảnh kinh tế thuận lợi, bởi các bên sẵn sàng chia sẻ chi phí liên quan.

Tuy nhiên, trong những giai đoạn khó khăn hiện nay, khi các ưu tiên cạnh tranh gia tăng, chương trình nghị sự về khí hậu lại dễ bị đẩy xuống cuối danh sách ưu tiên của các nhà hoạch định chính sách.

Thực tế cho thấy lưới điện của Anh hiện không còn phụ thuộc vào than đá – nguồn năng lượng gây ô nhiễm cao hơn đáng kể so với khí đốt. Trong khi đó, nhiều quốc gia châu Âu vẫn chưa đạt được bước chuyển tương tự.

“Tôi lo ngại rằng đến một thời điểm nào đó, kế hoạch đóng cửa các nhà máy điện than có thể bị trì hoãn,” ông Jags Walia, Giám đốc bộ phận cơ sở hạ tầng niêm yết toàn cầu tại Van Lanschot Kempen, nhận định với CNBC.

Ông Walia cho rằng việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch song song với mở rộng năng lượng tái tạo chỉ phát huy hiệu quả khi nhu cầu điện năng ổn định hiện không còn đúng. Các trung tâm dữ liệu, vốn đòi hỏi nguồn điện liên tục, gặp nhiều thách thức trước tính gián đoạn của năng lượng gió và mặt trời.

“Về mặt điện năng, chúng ta có thể không đủ dư địa để đóng cửa các nhà máy điện than vào thời điểm này, bởi điều đó sẽ gây sức ép lớn lên quá trình chuyển đổi năng lượng cũng như an ninh năng lượng,” ông Walia cảnh báo.

Cách tiếp cận “thực dụng”

Năm nay, Liên minh châu Âu đã có những bước điều chỉnh nhất định đối với các cam kết môi trường. Ngày 16.12, EU đã nới lỏng lệnh cấm bán xe sử dụng động cơ đốt trong mới dự kiến áp dụng từ năm 2035. 

Một số ý kiến cho rằng những điều chỉnh này phản ánh cách tiếp cận thực tế hơn, thay vì là bước thụt lùi về chính sách khí hậu. Những gì đang diễn ra hiện nay cho thấy một quá trình điều chỉnh mang tính tích cực.

Trong khi đó, những người ủng hộ trí tuệ nhân tạo cho rằng công nghệ này có thể giúp tối ưu hóa hệ thống năng lượng và thúc đẩy tính bền vững.

AI được nhìn nhận vừa là yếu tố làm gia tăng nhu cầu điện, vừa là công cụ giúp giải quyết bài toán đó, qua đó củng cố lập luận rằng đây là lĩnh vực đáng để châu Âu tiếp tục đầu tư.

Một phát ngôn viên của Ủy ban châu Âu nói trên CNBC rằng, khi trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển với tốc độ nhanh, tiềm năng của công nghệ này trong việc tăng cường khả năng phục hồi năng lượng của châu Âu và thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch ngày càng rõ nét.

Tuy nhiên, mức tiêu thụ điện ngày càng lớn của các ứng dụng AI cũng đặt ra yêu cầu về những kế hoạch phát triển thận trọng, dài hạn và có tính chiến lược.

Theo phát ngôn viên này, Liên minh châu Âu “sẵn sàng nắm bắt các cơ hội mà AI mang lại, đồng thời bảo đảm sự ổn định và độ tin cậy của hệ thống năng lượng khu vực”.

Thực tế này đã được Liên minh châu Âu thừa nhận trong thỏa thuận đạt được ngày 9.12, trong đó cho phép sử dụng tín dụng loại bỏ carbon như một công cụ để đáp ứng các mục tiêu cắt giảm phát thải mới. 

Diễn biến này phản ánh xu hướng chuyển từ “chuyển đổi năng lượng” sang “bổ sung năng lượng”, khi nhu cầu điện tăng mạnh do sự phát triển của trí tuệ nhân tạo vượt xa khả năng cung ứng của các nguồn năng lượng sạch. 

Động lực này cũng nhận được sự ủng hộ từ các lãnh đạo trong ngành dầu khí, những người coi nhiên liệu truyền thống là giải pháp cần thiết để lấp đầy khoảng trống nguồn cung trong giai đoạn hiện nay.