Quảng Ninh: Khi công nghiệp văn hóa trở thành động lực mới của du lịch

VHO - Quảng Ninh đang bước qua một ngưỡng phát triển quan trọng khi biến văn hóa thành lực đẩy kinh tế và đưa công nghiệp sáng tạo vào trung tâm chiến lược du lịch.

Từ tư duy “làm văn hóa” sang chiến lược công nghiệp văn hóa

Quan sát hành trình hơn mười lăm năm đổi mới của Quảng Ninh, có thể nhìn rõ sự chuyển mình mạnh mẽ từ tư duy tổ chức sự kiện đơn lẻ sang phát triển một ngành công nghiệp văn hóa đúng nghĩa, có chiến lược, có quy hoạch, có thị trường và có sản phẩm mang tính cạnh tranh cao.

Đây là bước ngoặt có ý nghĩa sâu xa, bởi nó đặt văn hóa trong vai trò động lực tăng trưởng, thay vì chỉ là “hạ tầng mềm” hỗ trợ du lịch.

Những tập hợp sự kiện văn hóa - thể thao - nghệ thuật được tổ chức liên tục trong một thập kỷ như: Carnaval Hạ Long, Festival âm nhạc quốc tế, Lễ hội Hoa Anh đào - Mai vàng Yên Tử… vốn đã tạo nền tảng cho một đời sống văn hóa sôi động.

Nhưng chỉ khi Quảng Ninh bước vào giai đoạn mới, lấy công nghiệp văn hóa làm một trong ba đột phá chiến lược theo Nghị quyết 17-NQ/TU thì sự chuyển hóa thực sự diễn ra.

Concert “Hạ Long 2025 - Hào khí Di sản, bừng sáng tương lai” và “Quảng Ninh -Đất mỏ anh hùng” là những dấu mốc chứng minh cho tư duy tổ chức mới: quy mô lớn, tiêu chuẩn chuyên nghiệp, công nghệ hiện đại và có giá trị nghệ thuật - tư tưởng rõ rệt.

Việc thu hút hàng chục nghìn khán giả trực tiếp cùng lượng theo dõi khổng lồ qua livestream là minh chứng cho một thị trường văn hóa thực sự được hình thành, chứ không còn là những chương trình phục vụ nhiệm vụ chính trị đơn thuần.

Concert đã làm “thay đổi cảm nhận” của công chúng về các chương trình chào mừng và đặt Quảng Ninh vào bản đồ các địa phương tiên phong ở Việt Nam trong việc xem nghệ thuật biểu diễn là một sản phẩm du lịch - kinh tế.

Công nghiệp văn hóa - chìa khóa mở rộng biên độ phát triển du lịch

Trong vòng ba năm trở lại đây, sự bùng nổ của các chương trình nghệ thuật tại Đồi Mặt Trời, Ngọn Hải Đăng, The Harmony Tuần Châu, La Luna Coffee hay trên các du thuyền 5 sao đã giúp Quảng Ninh hình thành “hệ sinh thái du lịch âm nhạc”, một mô hình hiếm có ở Việt Nam.

Những đêm diễn của Mỹ Tâm, Văn Mai Hương, Hồ Quỳnh Hương, Vũ Cát Tường… xuất hiện đều đặn trên nền cảnh Vịnh Hạ Long hay Tuần Châu cho thấy tỉnh đang thực sự nắm bắt cơ hội từ kinh tế đêm, lĩnh vực mà Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông từng nhận định là “một mũi tấn công của công nghiệp văn hóa”.

Du khách đến Quảng Ninh không còn chỉ để ngắm Vịnh Hạ Long hay tham quan Yên Tử. Họ đến để trải nghiệm một thành phố sáng đèn, nơi nghệ thuật và công nghệ hòa quyện, nơi nhịp sống đô thị mang bản sắc “vùng mỏ” đầy năng lượng.

Chính sự đa dạng này giúp tỉnh khắc phục bài toán mùa vụ, duy trì dòng khách ổn định quanh năm, yếu tố vô cùng quan trọng để du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.

Số liệu 10 tháng năm 2025, Quảng Ninh đón 18,43 triệu lượt khách, tăng 10% là kết quả rõ ràng của quá trình chuyển dịch ấy.

Không phải ngẫu nhiên mà Quảng Ninh có thể tự tin tổ chức tới 30 sự kiện, chương trình quy mô lớn chỉ trong quý IV.2025. Đây là một cấu trúc phát triển mang tính hệ thống, không phải “hiệu ứng nhất thời”.

Đột phá từ tư duy “sản phẩm văn hóa” tới các mô hình công nghiệp sáng tạo

Một trong những bước chuyển chất lượng của Quảng Ninh là việc thúc đẩy những hình thức sáng tạo hoàn toàn mới, gắn chặt giá trị văn hóa bản địa với trải nghiệm hiện đại.

Show thực cảnh “Đi tìm dấu ngọc” tại Cẩm Phả là ví dụ tiêu biểu. Không gian biểu diễn trong hang Ngọc Rồng, kết hợp nghệ thuật, ẩm thực và trải nghiệm khám phá cho thấy Quảng Ninh đang theo đuổi mô hình sản phẩm văn hóa có hàm lượng sáng tạo cao, tương đương các điểm đến nổi tiếng trong khu vực.

Điều đáng nói là sản phẩm này thu hút mạnh dòng khách quốc tế, nhóm khách vốn có nhu cầu cao về chất lượng văn hóa và trải nghiệm. Điều đó mở ra dư địa mới cho du lịch tỉnh là cạnh tranh bằng tài nguyên thiên nhiên và bằng “bản quyền sáng tạo”.

Kinh tế đêm cũng bắt đầu được quy hoạch như một cấu phần chiến lược của công nghiệp văn hóa.

Như TS.Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Kinh tế Du lịch nhận định, Quảng Ninh cần “nhạc trưởng” để kết nối các giá trị, từ biểu diễn nghệ thuật, ẩm thực, mua sắm, đến du lịch tàu biển... thành một sản phẩm đêm đồng bộ có bản sắc vùng mỏ. Đây chính là tư duy quản trị của các thành phố công nghiệp văn hóa trên thế giới.

Chính sách mở đường, hệ sinh thái sáng tạo từng bước hình thành

Từ khi Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam được ban hành, Quảng Ninh là một trong những địa phương triển khai nhanh và dứt khoát nhất. Tỉnh tập trung xây dựng: Không gian sáng tạo gắn với quy hoạch đô thị; Liên kết doanh nghiệp - nghệ sĩ - công nghệ để tạo chuỗi sản phẩm văn hóa.

Đề án Khu công nghiệp văn hóa sáng tạo hướng tới sản xuất nội dung, thiết kế, nghệ thuật biểu diễn; các lễ hội, festival, concert thành thương hiệu thường niên.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Nguyễn Thị Hạnh từng nhấn mạnh rằng công nghiệp văn hóa Quảng Ninh đã bước sang “giai đoạn định hình”, có “sản phẩm đặc trưng gắn với di sản, có sức lan tỏa khu vực và quốc tế”.

Đây là nhận định quan trọng, bởi nó cho thấy tỉnh không dừng lại ở tổ chức sự kiện mà đang xây dựng một trụ cột phát triển mới, có khả năng tạo nguồn thu bền vững.

Định hướng chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ, ưu tiên các lĩnh vực điện ảnh, âm nhạc, thiết kế; đồng thời khuyến khích doanh nghiệp văn hóa và khởi nghiệp sáng tạo, cho thấy Quảng Ninh đang đi đúng hướng của nền kinh tế sáng tạo hiện đại.

Quảng Ninh từng bước trở thành trung tâm văn hóa - nghệ thuật của miền Bắc

Trong dài hạn, Quảng Ninh đang định hình thương hiệu một điểm đến không những giàu tài nguyên thiên nhiên mà còn sôi động, thời thượng, giàu bản sắc sáng tạo. Sự kết hợp giữa di sản - công nghệ - nghệ thuật đang tạo nên diện mạo mới cho du lịch tỉnh.

Điều quan trọng hơn, Quảng Ninh đã chứng minh rằng đầu tư cho công nghiệp văn hóa không phải chi phí mà là đầu tư sinh lợi, tạo việc làm, kích thích tiêu dùng, gia tăng thời gian lưu trú và mở rộng không gian phát triển kinh tế đêm.

Khi concert, show thực cảnh, festival thời trang, sự kiện quốc tế trở thành “chuẩn phát triển”, Quảng Ninh đang từng bước xây dựng một thành phố của công nghiệp sáng tạo, nơi văn hóa trở thành tài sản có khả năng sinh lời, đúng tinh thần mà thế giới đang theo đuổi.

Có thể khẳng định, Quảng Ninh đang ở đúng thời điểm để bứt phá, khi công nghiệp văn hóa không còn là phần cộng thêm mà đã trở thành động lực chính, tạo đà tăng trưởng và nâng cao vị thế điểm đến.

Trong bối cảnh cạnh tranh du lịch ngày càng khốc liệt, sự chủ động, táo bạo, sáng tạo của Quảng Ninh chính là mô hình đáng để nhiều địa phương khác học hỏi, hướng tới nền kinh tế văn hóa - du lịch hiện đại, bền vững và giàu bản sắc.