Hành trình lan tỏa lòng nhân ái trong văn hóa

VHO - Trong những con ngõ nhỏ của phố Bảo Khánh (Hà Nội), nơi nhịp sống tưởng chừng như bình lặng và quen thuộc, một câu chuyện đầy cảm hứng đã bắt đầu từ một quán phở. Giữa những ngày khó khăn của đại dịch Covid-19, một sáng kiến nhỏ nhưng đầy ấm áp. “Phở treo” ra đời.

Hành động ấy, dù chỉ là những bát phở miễn phí dành cho người già neo đơn, người bệnh tật, hay những mảnh đời bất hạnh, đã dần trở thành ngọn lửa sưởi ấm trái tim của hàng nghìn con người.

Khởi nguồn từ đạo lý “lá lành đùm lá rách”

Ý tưởng “phở treo” không chỉ là một cách hỗ trợ người gặp khó khăn, mà còn là một biểu tượng sống động của tinh thần nhân ái và nghĩa tình trong văn hóa Việt Nam. Câu tục ngữ “Lá lành đùm lá rách” không chỉ dừng lại ở lời nói, mà đã thấm nhuần trong lối sống, cách nghĩ, và hành động của người Việt qua nhiều thế hệ. Nó phản ánh một giá trị cốt lõi của dân tộc, nơi tình người được xem như ngọn đèn soi sáng cho mọi hành trình trong cuộc sống.

Mỗi bát “phở treo” không đơn thuần là một món ăn. Nó là sự kết tinh của tấm lòng, của triết lý sống đề cao sự sẻ chia và lòng nhân hậu. Đằng sau những bát phở nóng hổi ấy là tấm lòng chân thành của người chủ quán, những con người chọn cách làm đẹp cuộc đời bằng những hành động nhỏ bé nhưng giàu ý nghĩa. Trong từng động tác chuẩn bị, từ việc nấu nước dùng đến việc cẩn thận xếp từng lát thịt, họ gửi gắm một thông điệp giản dị mà sâu sắc: “Không ai bị bỏ lại phía sau”. Tinh thần này không chỉ xuất hiện trong thời kỳ bình thường mà càng tỏa sáng trong những giai đoạn khó khăn của lịch sử. Trong thời chiến, người Việt đã cùng nhau chia sẻ từng bát cơm độn khoai, từng tấm áo rách để vượt qua nghịch cảnh. Trong thiên tai, những chuyến xe chở đầy gạo, nhu yếu phẩm từ khắp mọi miền luôn kịp thời đến với đồng bào bị ảnh hưởng. Và khi đại dịch Covid-19 ập đến, tinh thần ấy một lần nữa trỗi dậy mạnh mẽ, biến “phở treo” thành một biểu tượng mới của tình người.

Hành động nhỏ như “phở treo” không chỉ mang lại một bữa ăn, mà còn là sự động viên, tiếp sức về tinh thần cho những ai đang cảm thấy đơn độc hay chênh vênh giữa cuộc sống. Bát “phở treo” ấy có thể là sự cứu cánh của một người già neo đơn, là niềm an ủi cho người lao động đang vật lộn mưu sinh, hay là tia sáng hy vọng đối với những tâm hồn đang u ám. “Lá lành đùm lá rách” còn gợi nhắc chúng ta về bản chất của sự giàu có và hạnh phúc thực sự: Không phải ở vật chất mà nằm ở khả năng lan tỏa tình thương. Chính nhờ những hành động như vậy, chúng ta thấy rõ sự khác biệt lớn giữa một xã hội vô cảm và một cộng đồng chan hòa yêu thương. Hành trình của bát “phở treo” vì thế không chỉ là hành trình của lòng nhân ái, mà còn là hành trình của niềm tin vào những điều tốt đẹp vẫn còn tồn tại giữa cuộc đời.

Sự lan tỏa qua mọi miền đất nước

Điều kỳ diệu nhất của mô hình “phở treo” chính là khả năng lan tỏa mạnh mẽ và sâu sắc, như một ngọn lửa nhỏ được châm lên trong lòng phố Bảo Khánh, rồi từ đó lan rộng khắp nơi, vượt qua mọi khoảng cách địa lý để chạm đến trái tim của những con người xa lạ. Từ một góc phố nhỏ ở Hà Nội, câu chuyện về những bát phở miễn phí đã đi xa hơn cả những gì người khởi xướng có thể hình dung. Tinh thần ấy không chỉ dừng lại ở Hà Nội mà đã len lỏi vào từng con phố của TP.HCM, Đà Nẵng, và những vùng quê xa xôi như Nghệ An, Thanh Hóa…

Tại TP.HCM, người ta bắt đầu thấy xuất hiện những mô hình “cơm treo” hay “bún treo”. Trên những góc phố nhỏ, các phần ăn được đóng gói tỉ mỉ, sạch sẽ, kèm theo những mẩu giấy nhỏ ghi lời nhắn gửi đầy tình cảm: “Bữa cơm gửi bạn, mong một ngày an lành”. Những dòng chữ tuy giản dị nhưng lại chứa đựng cả một tấm lòng, như một lời nhắc nhở rằng dù cuộc sống có khó khăn đến đâu, vẫn luôn có những bàn tay sẵn sàng nâng đỡ và sẻ chia. Ở Đà Nẵng, những “phần ăn treo” được tổ chức theo nhóm, với sự chung tay của các tiểu thương, tạo nên một làn sóng nhân ái mạnh mẽ và lan tỏa khắp cộng đồng. Các chợ truyền thống hay các khu dân cư trở thành điểm kết nối, nơi người cho và người nhận đều tìm thấy sự an ủi trong tinh thần đoàn kết. Điều đáng nói ở đây không chỉ là số lượng phần ăn được trao đi, mà còn là cách mà hành động này khơi dậy sự đồng lòng, chung sức trong cộng đồng. Những người có khả năng cho đi không chỉ đóng góp vật chất, mà còn góp cả thời gian, công sức và lòng nhiệt thành để biến từng phần cơm, bát phở thành biểu tượng của tình người.

Tại Nghệ An hay Thanh Hóa, nơi đời sống còn nhiều khó khăn, mô hình này lại được biến tấu để phù hợp với hoàn cảnh địa phương. Những quán ăn nhỏ trên quốc lộ hay trong các làng quê hẻo lánh cũng bắt đầu xuất hiện bảng hiệu “cơm treo” hay “cháo treo”. Nhiều nơi, người dân còn chủ động tạo quỹ từ thiện, quyên góp gạo, rau và thịt từ chính sản vật địa phương để chuẩn bị những phần ăn miễn phí. Chính cách tiếp cận linh hoạt này đã giúp “phở treo” không chỉ là một hành động thiện nguyện, mà còn trở thành một nét văn hóa, một biểu tượng của tinh thần tương thân tương ái trong đời sống thường nhật. Khả năng lan tỏa của những bát phở, đĩa cơm ấy không chỉ dừng lại ở việc giúp đỡ những người gặp khó khăn, mà còn đánh thức lòng nhân ái trong mỗi con người. Chúng khơi dậy một suy nghĩ rằng bất kỳ ai, dù giàu hay nghèo, đều có thể đóng góp vào xã hội. Đôi khi, chỉ cần một phần ăn nhỏ, một lời nhắn nhủ chân thành cũng đủ để làm dịu đi những gánh nặng trong lòng người khác.

Khi văn hóa gặp gỡ sáng tạo

Điều đặc biệt nhất trong mô hình “phở treo” chính là sự hòa quyện đầy tinh tế giữa truyền thống văn hóa và sự sáng tạo hiện đại, tạo nên một biểu tượng vừa quen thuộc vừa mới mẻ trong đời sống người Việt. Mô hình này gợi nhớ đến “cà phê treo”, một phong trào xã hội bắt nguồn từ Italia, nơi khách hàng trả tiền trước cho một ly cà phê để mời những người kém may mắn. Thế nhưng, khi đến Việt Nam, ý tưởng này không chỉ đơn thuần được sao chép, mà đã được tái định hình, biến hóa để phù hợp hơn với tâm hồn và đời sống của người Việt.

Sự sáng tạo nằm ở chỗ “phở treo” không chỉ là một phần ăn miễn phí mà là một cách thể hiện tinh thần nhân văn, mang đậm tính cộng đồng. Người Việt, với truyền thống “Lá lành đùm lá rách”, đã biến bát phở không chỉ thành một món ăn mà còn là một thông điệp ý nghĩa. Từng bát phở được treo lên không chỉ để làm no bụng người đói, mà còn để sưởi ấm tâm hồn họ, truyền đi một lời nhắn nhủ sâu sắc: “Hãy tin vào cuộc sống, vì vẫn còn những trái tim nhân hậu quanh bạn”. Cách mà văn hóa Việt hòa quyện với sáng tạo hiện đại thể hiện rõ ở sự linh hoạt của mô hình này. Không giống như “cà phê treo” thường gắn với không gian quán cà phê, “phở treo” được đưa vào những quán ăn bình dân, nơi bát phở không chỉ là món ăn mà còn là biểu tượng của sự gắn kết. Thay vì giữ nguyên hình thức nguyên bản, người Việt đã làm cho mô hình này trở nên gần gũi và dễ tiếp cận hơn, phản ánh lối sống dung dị, thân thiện và trọng nghĩa tình.

Một điểm sáng tạo khác là cách mà mô hình này mở rộng ý nghĩa sẻ chia, không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ vật chất. Với nhiều người, nhận được một bát “phở treo” không chỉ là nhận thức ăn mà còn là nhận được sự đồng cảm, niềm hy vọng và cả sự tự trọng. Những người tặng đi không chỉ trao vật phẩm mà còn gửi gắm niềm tin rằng ai cũng có giá trị và xứng đáng được giúp đỡ khi khó khăn. Hơn thế nữa, “phở treo” còn thể hiện sự kết nối giữa các thế hệ. Những người lớn tuổi khi nghe về mô hình này có thể liên tưởng đến tinh thần tương trợ trong các làng quê ngày xưa, nơi mọi người sẵn sàng chia sẻ những gì mình có để giúp đỡ người khác. Còn đối với người trẻ, đây là cơ hội để họ thực hành lòng nhân ái trong một bối cảnh hiện đại, thông qua những hành động thiết thực nhưng đầy ý nghĩa. “Phở treo” còn truyền cảm hứng cho nhiều mô hình sáng tạo khác trong cộng đồng, từ “bánh mì treo” đến “cháo treo”. Dù hình thức có khác nhau, nhưng điểm chung là tất cả đều xuất phát từ sự giao thoa hài hòa giữa văn hóa truyền thống và tinh thần đổi mới. Đó là cách người Việt không ngừng làm giàu giá trị văn hóa của mình, không chỉ giữ gìn những điều đã có mà còn thổi vào đó hơi thở của thời đại, khiến chúng trở nên sống động và gần gũi hơn bao giờ hết.

Khi văn hóa gặp gỡ sáng tạo, những giá trị truyền thống không bị mai một mà còn được phát triển mạnh mẽ hơn, sâu sắc hơn. “Phở treo” là minh chứng rõ ràng rằng, dù trong hoàn cảnh nào, sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại luôn có thể tạo ra những điều kỳ diệu, những điều không chỉ làm đẹp thêm cho đời sống mà còn khơi gợi niềm tin vào những giá trị tốt đẹp trong mỗi con người. Tôi tin rằng, sức mạnh của những mô hình như “phở treo” không chỉ nằm ở sự giản dị, mà còn ở khả năng tạo nên tác động sâu rộng từ những hành động tưởng chừng rất nhỏ. Một bát phở treo, xét về giá trị vật chất, có thể chẳng lớn lao, nhưng khi được trao đi với tấm lòng chân thành, nó mang theo một sức mạnh phi thường. Đối với người nhận, đó có thể là bữa ăn ấm áp trong những ngày khó khăn nhất, một chút xoa dịu giữa những thử thách cuộc sống. Nhưng đối với người cho, đó là niềm vui giản dị nhưng sâu sắc, là cảm giác ý nghĩa khi được sẻ chia và làm điều tốt đẹp cho đời.

Không dừng lại ở đó, “phở treo” còn vượt qua giới hạn của một hành động cá nhân để trở thành biểu tượng của tình người và lòng trắc ẩn trong cộng đồng. Nó nhắc nhở mỗi chúng ta rằng, đôi khi, những việc làm nhỏ bé lại chứa đựng sức mạnh to lớn trong việc xây dựng niềm tin và hy vọng. Khi một ai đó nhìn thấy hành động này, họ không chỉ thấy một bát phở, mà còn thấy cả một thông điệp yêu thương: “Bạn không cô đơn, và sẽ luôn có người sẵn sàng chìa tay giúp đỡ”.