Coi chừng bệnh sởi ở người lớn

VHO - Không chỉ gia tăng bệnh sởi ở trẻ em, nhiều bệnh nhân lớn tuổi đặc biệt là nhóm có bệnh nền hoặc miễn dịch suy giảm cũng nhập viện trong tình trạng nặng với biến chứng nghiêm trọng. Điều này cũng cho thấy sởi không phải là bệnh lành tính như đa số người vẫn nghĩ.

 Nguy hiểm và biến chứng khó lường

Bệnh nhân nam (51 tuổi, Gia Lâm, Hà Nội) có tiền sử đái tháo đường, hen phế quản được đưa vào Viện Y học Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai với chẩn đoán: Sởi/ đái tháo đường tuyp II - THA - hen phế quản.

Dù được điều trị, nhưng sau 5 ngày, bệnh nhân khó thở tăng dần, phải đặt ống nội khí quản, thở máy, rung nhĩ rối loạn tim mạch và có nguy cơ biến chứng nặng.

Một trường hợp khác là bệnh nhân nữ (28 tuổi, Hải Hậu, Nam Định) mang thai 8 tuần, nhập viện trong tình trạng sốt cao từng cơn, rét run, đau mỏi cơ, có xuất hiện ban đỏ từ mặt lan xuống cổ, ngực, bụng.

Ngoài ra bệnh nhân có ho khan, ngứa họng, đi ngoài phân lỏng nước 4 lần/ngày, không đau bụng. Bệnh nhân tự điều trị hạ sốt tại nhà, tình trạng không cải thiện. Khi vào viện, người bệnh được chẩn đoán mắc sởi bội nhiễm vi khuẩn, theo dõi viêm phổi, nguy cơ cao ảnh hưởng đến mẹ và thai nhi.

Trước đó, Viện Y học Nhiệt đới cũng tiếp nhận một bệnh nhân nam (38 tuổi, Phú Thị, Gia Lâm, Hà Nội) viêm phổi nặng, suy hô hấp, biến chứng do sởi. Bệnh nhân tiền sử khoẻ mạnh, có hút thuốc nhưng không có bệnh lý phổi.

Tình trạng bệnh nhân diễn biến nhanh, chỉ một ngày sau xuất hiện sốt nóng 39 độ, cơ thể phát ban từ mặt lan xuống tay, thân mình. Ho đờm trắng đục đau họng và khó thở tăng dần, suy hô hấp, viêm phổi nặng phải thở máy ô xy khi chuyển tuyến. Tại Bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân suy hô hấp cấp mức độ nặng phải hồi sức tích cực, thở máy, lọc máu và ECMO.

PGS.TS Đỗ Duy Cường, Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới cho biết, từ đầu năm đến nay, Bệnh viện đã tiếp nhận hàng trăm ca sởi ở người lớn, mỗi ngày trung bình 10-20 ca. Các triệu chứng thường gặp là sốt, phát ban, ho, chảy nước mắt, nước mũi.

Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân diễn tiến nặng với biến chứng viêm phổi, suy hô hấp, tăng men gan, tiêu chảy, thậm chí viêm não - màng não. Và hầu hết các trường hợp này đều chưa được tiêm phòng hoặc trước có tiêm phòng nhưng không tiêm nhắc lại.

“Các ca mắc sởi có biến chứng như viêm đường hô hấp trên, viêm phổi, tăng men gan, suy gan, suy đa phủ tạng phải lọc máu, suy hô hấp phải đặt ống nội khí quản… chiếm khoảng 5% trong số các bệnh nhân nhập viện. Những trường hợp có bệnh nền như đái tháo đường, suy giảm miễn dịch có nguy cơ cao hơn, dễ diễn tiến nặng phải can thiệp máy móc”, PGS.TS Cường cho biết.

Rà soát tiêm vắc xin cho trẻ em và người lớn

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Duy Cường, sởi là một bệnh truyền nhiễm và có thể phòng chống được bằng việc tiêm vắc xin. Vắc xin sởi có trong Chương trình tiêm chủng mở rộng, tiêm cho trẻ từ 9 tháng, sau đó được tiêm nhắc lại khi trẻ 18 tháng tuổi hoặc 2 tuổi.

Đối với người lớn, khi hệ miễn dịch giảm thì cũng cần được tiêm nhắc lại. Nếu chưa tiêm hoặc không nhớ rõ lịch sử tiêm chủng, cần tiêm nhắc lại Vắc xin sởi - quai bị - rubella (MMR).

“Vắc xin sởi là một loại vắc xin rất an toàn và hiệu quả, đã được Bộ Y tế khuyến cáo tất cả trẻ em đều cần được tiêm và tiêm nhắc lại. Việc tiêm vắc xin đầy đủ không chỉ giúp bảo vệ bản thân mà còn giúp kiểm soát dịch bệnh trong cộng đồng. Sởi không đơn giản như nhiều người lầm tưởng, hãy chủ động phòng ngừa trước khi quá muộn”, PGS. TS Cường nhấn mạnh.

BS Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết vắc xin sởi được nhiều quốc gia đưa vào chương trình tiêm chủng cho người dân nhiều năm qua. Vắc xin hỗ trợ kiểm soát dịch bệnh, kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể chống lại virus, ngăn mắc bệnh, giảm biến chứng nặng do sởi trên bệnh nhân.

Khi tỉ lệ tiêm chủng cao, virus sởi không có cơ hội lây lan, đồng thời bảo vệ nhóm người không thể tiêm vắc xin như trẻ sơ sinh, thai phụ, người suy giảm miễn dịch. Ngược lại, khi tỉ lệ tiêm chủng thấp, dịch sởi có nguy cơ bùng phát. Loại vắc xin được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tháng đến dưới 9 tháng là vắc xin sởi đơn MVVAC của Việt Nam và Vắc xin phối hợp MMR II phòng 3 bệnh sởi - quai bị - rubella của Mỹ.

Mũi vắc xin này là mũi 0, dùng để chống dịch, không tính vào phác đồ chủng ngừa cơ bản. Khi đến 9 tháng tuổi và sau 12 tháng tuổi, trẻ cần tiêm thêm ít nhất hai mũi vắc xin sởi.

Lịch tiêm khác nhau tùy vào chương trình tiêm chủng. Đối với chương trình tiêm chủng mở rộng, sau khi hoàn thành mũi sởi 0, trẻ sẽ tiêm tiếp mũi sởi đơn lúc 9 tháng và mũi thứ 2 lúc 18 tháng.

Đối với chương trình tiêm chủng dịch vụ, trẻ sẽ tiếp tục lịch tiêm bằng vắc xin sởi đơn hoặc loại phối hợp sởi - quai bị - rubella lúc 9 tháng, tiêm tiếp mũi 2 lúc 12 tháng tuổi, khuyến cáo mũi 3 nhắc lại lúc trẻ 4 - 6 tuổi. Tiêm đầy đủ vắc xin sởi có hiệu quả phòng bệnh lên đến 98%.

Ngoài trẻ nhỏ, trẻ lớn và người lớn chưa có miễn dịch như chưa từng mắc sởi hoặc chưa tiêm vắc xin, thai phụ, người có bệnh nền... cũng có nguy cơ cao nhiễm sởi, cần rà soát để tiêm phòng đủ mũi.

Người lớn có thể có triệu chứng không điển hình, chỉ sốt, mệt mỏi, chính họ không biết mình mắc bệnh nên vẫn đi học, đi làm và phát tán virus sang những người khác.

Người lớn mắc sởi có thể nhẹ hơn trẻ em nhưng là nguồn lây cho các đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ, thai phụ, người cao tuổi trong gia đình. Đó là lý do có nhiều trẻ không biết tiếp xúc với ai mắc bệnh nhưng vẫn bị sởi.