Bài 1 - Tác hại của việc sử dụng quá mức

VHO - Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo chỉ nên tiêu thụ tối đa 25g đường tự do mỗi ngày vì đồ uống có đường có thể gây hại cho sức khỏe thanh thiếu niên, làm tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường, sâu răng và bệnh tim mạch. Tuy nhiên, nhiều trẻ em đang sử dụng vượt xa mức khuyến cáo do thói quen uống nước ngọt hàng ngày.

3 tháng tăng hơn 20 kg

Mặc dù mới 15 tuổi nhưng bệnh nhi N.G.H (sống tại Hà Nội) đã có cân nặng lên tới hơn 1 tạ và không có xu hướng giảm. Lo lắng về tình trạng này, gia đình đưa H. đến gặp bác sĩ để khám.

Tại đây, bác sĩ ghi nhận chiều cao của cháu H. là 176 cm, cân nặng 110 kg, cho chỉ số BMI 35,5 kg/m² - thuộc ngưỡng béo phì mức độ nặng.

Chia sẻ với Ths.Bs Trần Thị Kim Ngọc - Chuyên khoa Nhi, Phòng khám Đa khoa Medlatec Thanh Xuân (Hà Nội), gia đình cháu H. cho hay, tình trạng tăng cân của H. đã kéo dài suốt 4 năm qua, đặc biệt tăng nhanh sau thời gian giãn cách xã hội do Covid-19. Trong thời gian đó, trẻ chủ yếu học tập và sinh hoạt tại nhà, ít vận động, ăn nhiều đồ ăn nhanh và uống nước ngọt có ga.

Hiện tại, trung bình mỗi bữa H. ăn khoảng 3 bát cơm, mỗi ngày uống 1 lon nước ngọt và ăn 2 gói bim bim cỡ đại. Trong vòng 3 tháng gần đây, cháu H. tăng hơn 20 kg một cách mất kiểm soát.

Kết quả xét nghiệm của cháu H. còn ghi nhận các chỉ số đường huyết và acid uric cao, cùng với tình trạng thiếu hụt vitamin D. Trẻ được chẩn đoán béo phì, tiền đái tháo đường và thiếu vitamin D - một hệ lụy điển hình từ chế độ ăn uống và sinh hoạt thiếu lành mạnh.

Ths.Bs Trần Thị Kim Ngọc cho biết: “Nhiều phụ huynh không nhận ra con mình đã thừa cân, hoặc đánh giá thấp mức độ so với thực tế; hoặc do quan niệm con “tròn trịa” mới khoẻ mạnh nên ít để ý đến chế độ dinh dưỡng của trẻ”.

Cũng theo bác sĩ Ngọc, để kiểm soát cân nặng của cháu H., việc điều trị cần có sự đồng hành, phối hợp chặt chẽ của gia đình và đội ngũ y tế. Theo đó, cháu H. được xây dựng chế độ ăn kiểm soát năng lượng, bắt đầu cắt giảm 150 kcal/ngày và giảm dần đến 500 kcal/ngày với mục tiêu giảm 0,5 kg/tháng.

Đồng thời, cháu phải loại bỏ nước ngọt ra khỏi thực đơn, chuyển sang dùng sữa không đường, hoặc sữa tách béo một phần. Cùng với đó là luyện tập thể chất đều đặn từ 30-60 phút/ ngày, ít nhất 5 ngày mỗi tuần.

Tác hại của  đồ uống có đường tới sức khoẻ của giới trẻ

 Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại đồ uống có đường ở nhiều dạng khác nhau và được bán ở nhiều nơi, trưng bày ở chỗ dễ nhìn thấy. Do đó, thanh thiếu nhi dễ dàng tiếp cận, sử dụng đồ uống có đường ở bất cứ đâu, trong hoàn cảnh nào và chỉ có một số ít gia đình kiếm soát việc sử dụng đồ uống có đường.

Chia sẻ tại toạ đàm “Tìm hiểu về tác hại của đồ uống có đường đối với thanh thiếu nhi hiện nay” do Trung ương Đoàn TNCS HCM tổ chức tại Hà Nội mới đây, PGS.TS Vũ Thị Thu Hiền, Trưởng Khoa Hoá sinh và chuyển hoá dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng quốc gia cho biết, các loại đồ uống có đường gồm: nước ngọt không chứa cồn có ga hoặc không có ga, nước ép trái cây/rau củ; đồ uống từ trái cây/rau củ, chất cô đặc dạng lỏng và bột; nước có pha chế hương liệu, nước tăng lực và đồ uống cho người chơi thể thao, trà hoà tan, cà phê hoà tan, sữa có pha chế hương liệu…

Chính sự hấp dẫn của đồ uống có đường đã đánh trúng vào sở thích, thị hiếu của đa số thanh thiếu nhi và nhanh chóng tạo ra sự thiếu kiểm soát khi sử dụng, dẫn tới những ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của thế hệ trẻ.

“Kết quả khảo sát năm 2010 và 2020 của Viện Dinh dưỡng quốc gia cho thấy, tỉ lệ thừa cân, béo phì gia tăng nhanh chóng ở lứa tuổi thanh thiếu nhi. Cụ thể, tỉ lệ trẻ em từ 5 – 19 tuổi thừa cân tăng gấp 2,2 lần từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020”, bà Vũ Thị Thu Hiền thông tin.

Cũng theo Trưởng Khoa Hoá sinh và chuyển hoá dinh dưỡng, đường được nạp vào cơ thể dưới 2 dạng: thực phẩm có đường tự nhiên và thực phẩm được bổ sung đường tự do (trong quá trình sản xuất hoặc sản phẩm có sẵn như nước ép trái cây, mật ong, nước mía…).

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo, thanh thiếu niên nên hạn chế tối đa tiêu thụ đường, và nếu có dùng thì không nên tiêu thụ quá 25 gam đường tự do mỗi ngày (tương đương 6 thìa cà phê); giới hạn không quá 235ml đồ uống có đường mỗi tuần.

Tuy nhiên, trung bình mỗi lon nước ngọt chứa khoảng 30–40g đường tự do, như vậy, uống nước ngọt mỗi ngày dù chỉ một lon tức là nạp vào cơ thể lượng đường vượt mức khuyến nghị hằng ngày của WHO.

Nói về tác hại của việc sử dụng quá mức đồ uống có đường, PGS.TS Vũ Thị Thu Hiền cho hay, trước mắt, việc tiêu thụ nước ngọt có thể kích thích cảm giác thèm ăn, giảm ngưỡng no, tăng tiêu thụ những thực phẩm kém lành mạnh khác. Vì vậy làm giảm cơ hội tiêu thụ những thực phẩm khác lành mạnh hơn và có thể dẫn đến thay đổi hành vi ăn uống của giới trẻ theo hướng kém tích cực.

Về lâu dài, điều này làm tăng nguy cơ béo phì, đái tháo đường tuýp 2, sâu răng, bệnh tim mạch và rối loạn chuyển hóa. Đáng lo ngại hơn, kết hợp với việc tiêu thụ nước ngọt thường xuyên, nhiều bạn trẻ đang có lối sống tĩnh tại, ít vận động gây ra những tác động càng nặng nề hơn đối với sức khoẻ.

“Việc hạn chế tiêu thụ đường giúp kiểm soát cân nặng, phòng bệnh không lây nhiễm và hỗ trợ phát triển thể chất, tinh thần khỏe mạnh”, bà Vũ Thị Thu Hiền nhấn mạnh.