Về Sơn La vui “Tết Xíp xí” với người Thái trắng

VHO - "Tết Xíp xí" còn gọi là Tết trẻ con, một nghi lễ có từ lâu đời của đồng bào Thái trắng tại hai huyện Quỳnh Nhai, Phù Yên tỉnh Sơn La với nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc và giàu ý nghĩa nhân văn, là ngày con cháu hướng về tổ tiên, dịp người lớn dành sự quan tâm, chăm sóc đặc biệt đến thế hệ trẻ.

Sơn La có 12 dân tộc anh em cùng chung sống, trong đó người Thái có dân số đông nhất, chiếm 53,72% dân số toàn tỉnh, đóng một vai trò quan trọng trong sinh hoạt văn hóa của cộng đồng, đã và đang giữ vị trí quan trọng trong khối đoàn kết các dân tộc.

Trong quá trình phát triển, người Thái đã sáng tạo ra một nền văn hóa đặc sắc, độc đáo, mang đậm giá trị sáng tạo và khả năng nhận thức về thế giới quan, nhân sinh quan phong phú với nhiều nội dung như văn học, lịch sử, tín ngưỡng tôn giáo…

Trong đó, nghi lễ "Tết Xíp xí" của người Thái trắng huyện Quỳnh Nhai và Phù Yên được tổ chức vào ngày 14.7 âm lịch hằng năm (Xíp xí nghĩa là 14) là loại hình tập quán xã hội, tín ngưỡng tiêu biểu, có giá trị, ý nghĩa nhân văn và đang được cộng đồng nơi đây tích cực duy trì, bảo tồn góp phần nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân.

Nghi lễ "Tết Xíp xí" còn góp phần củng cố sự gắn kết, thống nhất giữa các thành viên trong gia đình và cộng đồng, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Từ đó những yếu tố về văn hóa truyền thống được bảo lưu và kế thừa, giúp các thế hệ sau hiểu được về văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Đây cũng là nghi lễ mang đậm bản sắc tộc người, mang yếu tố tâm linh, nhân văn, gắn kết cộng đồng sâu sắc. 

 Theo quan niệm của người Thái trắng, "Tết Xíp xí" là ngày con cháu hướng về tổ tiên, đồng thời, là dịp người lớn dành sự quan tâm, chăm sóc đặc biệt đến thế hệ trẻ. Vì vậy, đồng bào dân tộcThái trắng nơi đâycòn gọi "Tết Xíp xí" là Tết trẻ con.

Đến với không gian "Tết Xíp xí" mọi người được gặp gỡ, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm sống và làm sống lại những truyền thống văn hóa đặc sắc của dân tộc mình, cầu chúc phúc cho mọi người nhiều may mắn, an lành, sức khỏe.

Với trẻ em dân tộc Thái trắng, "Tết Xíp xí" là một ngày Tết đặc biệt vì ngoài ăn cỗ cùng gia đình các em còn được gói phần những thức ăn ngon nhất để khi rủ nhau đi chăn trâu hoặc chơi các trò chơi sẽ được bầy ra để liên hoan.

Vào ngày "Tết Xíp xí" gia đình nào càng mời được nhiều khách đến dự càng may mắn. Đặc biệt khi khách ra về, gia đình tặng bánh ít uôi làm quà để cảm ơn khách đã đến thăm nhà và tham dự "Tết Xíp xí" cùng gia chủ.

Với người Thái trắng, Tết Xíp xí là dịp để bà con thể hiện lòng hiểu khách của mình. Vì thế, cùng với đó là các hoạt động vui chơi giao lưu văn nghệ, thi ẩm thực, thi trang phục dân tộc truyền thống, nhảy sạp, ném còn, múa Xòe....Dù là khách lạ hay khách quen khi đến nhà đều được đón tiếp nồng hậu, chu đáo, được thưởng thức những món ăn đặc trưng chỉ có trong ngày "Tết Xíp xí".

Hiện nay, mặc dù quá trình giao thoa tiếp biến văn hoá giữa các dân tộc với nhau đã làm cho nghi lễ đang có sự thay đổi theo thời gian, cũng như hình thức tổ chức, nhưng về ý nghĩa và tính nhân văn của ngày "Tết xíp xí" vẫn được phát huy và lan tỏa. Nghi lễ "Tết Xíp xí" luôn là tập quán, tín ngưỡng tốt đẹp lưu giữ hồn cốt của đồng bào dân tộc Thái trắng ở Phù Yên và Quỳnh Nhai.

Với chủ trương khôi phục bảo tồn và phát huy nét đẹp truyền thống văn hóa tốt đẹp của đồng bào dân tộc Thái trắng nói chung và "Tết Xíp xí" nói riêng, nhiều năm qua, Sở VHTTDL Sơn La, cấp ủy, chính quyền huyện huyện Phù Yên và Quỳnh Nhai đã nỗ lực phục dựng, bảo tồn và phát huy nghi lễ "Tết Xíp xí" với quy mô cấp bản, xã gắn với phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn. Đây cũng là dịp để du khách tìm hiểu, khám phá về con người, phong tục tập quán của đồng bào dân tộc Thái trắng huyện Phù Yên và Quỳnh Nhai.

Với những giá trị nhân văn, độc đáo riêng có mang đậm bản sắc tộc người, ngày 9.8.2024, Bộ VHTTDL  đã đưa “Nghi lễ "Tết xíp xí" của người Thái trắng huyện Quỳnh Nhai và Phù Yên, tỉnh Sơn La” vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây không chỉ là niềm tự hào của riêng cộng đồng người Thái trắng, mà còn là niềm tự hào của nhân dân các dân tộc trong toàn tỉnh Sơn La.

Nếu có dịp về với Phù Yên và Quỳnh Nhai, du khách gần xa hãy tham gia, trải nghiệm để cảm nhận không khí "Tết Xíp xí" cùng đồng bào Thái trắng, dù chỉ một lần, nhưng chắc rằng ấn tượng và nhớ mãi về ngày Tết độc đáo này.