“Xên lẩu nó“- Di sản văn hóa độc đáo của người Thái đen

VHO - "Xên lẩu nó" là lễ hội truyền thống độc đáo, được đúc kết, lưu truyền qua nhiều thế hệ, có giá trị to lớn trong đời sống văn hóa tinh thần, tâm linh lành mạnh của người Thái đen ở Yên Châu, tỉnh Sơn La.

Cũng như các dân tộc khác, người Thái đen ở Yên Châu, Sơn La có kho tàng văn hóa dân gian phong phú và đa dạng với nhiều lễ hội độc đáo như Xên bản, Hạn khuống, mừng cơm mới…Trong đó, "Xên lẩu nó" là lễ hội truyền thống độc đáo, được nhân dân đúc kết, truyền từ đời này sang đời khác và có giá trị to lớn trong đời sống tinh thần của người Thái đen ở Tây Bắc.

Với hình thức sinh hoạt văn hóa độc đáo, lễ hội "Xên lẩu nó" thể hiện niềm tin và nghị lực sống cho con người trước những bệnh tật, thử thách, khó khăn của cuộc sống. Giúp con người biết hướng thiện, tránh cái xấu, biết đối nhân xử thế và nêu cao tình đoàn kết dân tộc.

Theo truyền thống, lễ hội "Xên lẩu nó" thường được vào mùa Xuân để cảm tạ tổ tiên, thần sông, thần núi và là dịp để tạ ơn công đức của thầy cúng đã chữa bệnh cho mọi người.

Lễ hội "Xên lẩu nó" gồm hai phần lễ và hội đan xen nhau với mục đích cảm ơn trời đất, thần linh, tổ tiên đã che trở cho mọi người được khỏe mạnh, mùa màng tươi tốt.

Với nhiều phần cúng được thực hiện trong lễ hội như “Tham phí hươn” là lễ cúng tổ tiên; lễ cúng “Đông tu xửa” mời các thần linh về chứng kiến, phù hộ cho dân bản; lễ “Xống một” tiễn đưa các thần linh và quan trọng nhất là lễ cúng các con nuôi "Tam khuốn lụk liếng" là những người được thầy cúng chữa khỏi bệnh.

Sau khi hoàn thành một phần lễ, mọi người lại cùng nhau nhảy múa xung quanh cây "Xăng bók"(cây nêu) với mong muốn mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, mọi người được mạnh khỏe, hạnh phúc, ấm no.

Đây cũng là dịp cộng đồng dân tộc Thái đen gặp gỡ, giao lưu, học hỏi kinh nghiệm sản xuất, nuôi dạy con cái, cùng hòa mình vào tiếng trống, tiếng chiêng, điệu Xòe truyền thống.

Kết thúc lễ hội và cúng tiễn đưa các thần linh về, các thần linh phù hộ cho ông, các con nuôi, dòng họ, dân bản mọi người ai cũng đều gặp điều may mắn, tốt lành, có sức khoẻ, trồng cấy được mùa, chăn nuôi phát triển, bản làng đoàn kết, ấm no, hạnh phúc.

Sau ba ngày vui hội "Xên lẩu nó" mọi người lại trở về với cuộc sống hàng ngày chăm chỉ lao động với niềm tin một năm mới mùa vụ mới may mắn, thuận lợi và hẹn gặp nhau trong hội "Xên lẩu nó" năm tới.

Thời gian qua, trên địa bàn tỉnh Sơn La, nhiều lễ hội văn hóa đặc sắc, độc đáo đã được quan tâm đầu tư, hỗ trợ và tổ chức phục dựng, giúp người dân hiểu thêm về những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời thu hút phát triển du lịch trên địa bàn.

Với những giá trị to lớn trong đời sống văn hóa tinh thần, tâm linh của dân tộc Thái, mới đây, Bảo tàng tỉnh Sơn La đã tổ chức phục dựng lễ hội "Xên lẩu nó" tại xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống gắn phát triển du lịch, từng bước xây dựng thành sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách, đồng thời đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tâm linh lành mạnh của nhân dân.

Bên cạnh đó, để khuyến khích tính sáng tạo và lòng tự tôn trong các cộng đồng và cá nhân của người Thái đen ở Sơn La với những biểu đạt và việc thực hành di sản văn hóa phi vật thể. Bảo tàng tỉnh Sơn La cũng nghiên cứu phục dựng, hoàn chỉnh, phát huy những mặt tích cực, nét đẹp văn hóa truyền thống của lễ hội "Xên lẩu nó" làm cơ sở để lập hồ sơ trình Bộ VHTTDL đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia trong năm 2024.

Qua đó, nhằm vinh danh di sản văn hóa lễ hội "Xên lẩu nó" nói riêng, khẳng định những đóng góp quan trọng của cộng đồng dân tộc Thái ở Sơn La nói chung trong nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. 

Đây cũng là giải pháp thiết thực nhằm bảo vệ di sản, đảm bảo sự tôn trọng đối với di sản văn hóa, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng trong công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống các dân tộc của cấp ủy, chính quyền, các cơ quan quản lý và cộng đồng trên địa bàn tỉnh Sơn La.