Về Quỳnh Nhai vui hội “Lung ta” đón năm mới của người Thái Trắng

VHO - Lễ hội "gội đầu" còn gọi là “Lung ta” của người Thái trắng ở Quỳnh Nhai (Sơn La) thường diễn ra vào ngày 30 Tết, được duy trì từ nhiều đời nay, trở thành nét đẹp văn hóa truyền thống được bảo tồn, gìn giữ, mang đặc trưng riêng của vùng sông nước Quỳnh Nhai.

Lễ hội “Lung ta” chào Xuân Ất Tỵ 2025 được tổ chức ở quy mô cấp huyện. Phần lễ được chủ trì bởi 2 ông “mo then” là Nghệ nhân nhân dân Điêu Văn Minh và ông Điêu Văn Lụng, xã Mường Giàng.

Theo sự dẫn dắt của 2 ông “mo then”, phần lễ được tổ chức trang trọng, tôn kính với các nghi thức dâng lễ vật và thực hiện lễ cúng tại Đền Linh Sơn Thủy Từ và Đền Nàng Han. Nội dung chính là cảm tạ  Nàng Han, các vị thần sông, thần núi, tạo bản, tạo mường trong năm qua đã phù hộ cho bà con dân bản làm ăn, sản xuất, cuộc sống thanh bình và cầu năm mới bình an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Các ông mo cũng đồng thời hát cúng mời các vị thần về chứng kiến lễ hội “lung ta”, phù hộ cho bà con năm mới gặp nhiều may mắn.  

Theo truyền thống, ngày cuối cùng của năm (tức 30 Tết) nhà nhà ai nấy cố gắng hoàn tất mọi công việc chuẩn bị Tết cho gia đình để cùng tập trung đông đủ dự lễ hội gội đầu, lễ hội đặc biệt ý nghĩa của người Thái trắng Quỳnh Nhai.

Theo truyền thống, lễ hội “Lung ta” được tổ chức tại bến nước thuộc bản Pom Sinh, xã Chiềng Bằng, thu hút đông đảo du khách và người dân trên địa bàn huyện tham gia. Đây là địa điểm quen thuộc tổ chức lễ hội hằng năm. Bến sông này nhiều năm nay đã được đầu tư xây dựng hệ thống bậc thềm hướng ra sông, bãi bằng, khuôn viên làm nơi tổ chức các hoạt động vui hội.

Mọi người cùng quy tụ về bến sông, không kể già trẻ, không phân biệt nam nữ, ai cũng xuống sông gội đầu với ý nghĩa gột rửa mọi đều không may, những chuyện buồn trong năm cũ để đón một năm mới nhiều sức khỏe, may mắn, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Lễ hội "Lung ta" được bắt nguồn từ sự tích về Nàng Han, một nữ tướng dân tộc Thái giả trai để cầm quân đánh giặc, đuổi kẻ thù xâm lăng, giữ yên bờ cõi, đem lại cuộc sống thanh bình cho dân bản. Lễ hội độc đáo này được đồng bào Thái ở Quỳnh Nhai gìn giữ, trở thành nét đẹp văn hóa truyền thống dịp cuối năm mà bất cứ ai, hễ là người Quỳnh Nhai đều nhớ đến, trở về để cùng tham dự. 

Năm 2020, với những giá trị tốt đẹp về văn hóa truyền thống, lễ hội "Lung ta" của dân tộc Thái trắng Quỳnh Nhai đã được Bộ VHTTDL công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Người Thái trắng ở Quỳnh Nhai, dù có đi đâu về đâu, cứ 30 Tết lại tề tựu bên bến sông. Cùng với tiếng đàn Then và câu hát “Lung ta”, già trẻ, gái trai các bản lại cùng ngưỡng vọng về Vị nữ tướng Nàng Han, cùng bước xuống dòng nước xanh thẳm, xoã tóc gội đầu với mong muốn rũ bỏ mọi phiền muộn năm cũ, chào đón năm mới bình an, may mắn cuộc sống ấm no, hạnh phúc. 

Lễ hội được bắt đầu bằng lễ dâng hương tại Đền Linh Sơn - Thủy Từ được tổ chức trang nghiêm, đúng nghi thức để cúng thần sông, thần núi. Phần lễ chính được thực hiện với các phần dâng lễ, dâng hương tại đền Nàng Han nhằm thỉnh cầu tướng Nàng Han về dự hội. Bài khấn mang nội dung chính để thông báo rằng năm đã hết, xuân đã đến, nhân ngày 30 tháng Chạp, thỉnh mời tướng Nàng Han về nhận lễ vật, chứng kiến bà con thực hiện nghi lễ “Lung ta” truyền thống, phù hộ cho bà con dân bản năm mới sức khỏe, bình an, vạn điều may mắn, mùa màng thuận lợi. Khi kết thúc bài khấn, đội nghi lễ tiến hành múc nước tại giếng Nàng Hang mang xuống bến gội đầu.

Lễ hội “Lung ta” không chỉ là phong tục truyền thống được duy trì, gìn giữ trong đồng bào Thái nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa của người  Thái trắng, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần quảng bá, giới thiệu tiềm năng văn hóa, du lịch về vùng đất, con người Quỳnh Nhai nói riêng, tỉnh Sơn La nói chung.