Tiếng nói, chữ viết “Chữ Thái Nghệ An” được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

VHO - Tại Quyết định 2191/QĐ-BVHTTDL của Bộ VHTTDL về việc công bố danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với Tiếng nói, chữ viết Chữ Thái Nghệ An thuộc các địa phương: Thị xã Thái Hòa, huyện Nghĩa Đàn, huyện Quỳ Hợp, huyện Quỳ Châu, huyện Quế Phong, huyện Tân Kỳ, huyện Anh Sơn, huyện Con Cuông, huyện Tương Dương, huyện Kỳ Sơn) tinh Nghệ An.

Người Thái chiếm hơn 50% dân số là người các dân tộc thiểu số ở tỉnh Nghệ An. Chữ viết của người Thái từng đứng trước nguy cơ thất truyền, song hiện đang dần được khôi phục trở lại. Chữ Thái có nhiều hệ khác nhau, song được sử dụng phổ biến nhất hiện nay là hệ chữ Thái Lai tay và Thái Lai pao.

Việc công nhận nhằm góp phần bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với đời sống sinh hoạt của đồng bào Thái trên địa bàn tỉnh.

Ngoài Tiếng nói, chữ viết “Chữ Thái Nghệ An”, Nghệ An còn có thêm hai Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được công nhận trong đợt này là Lễ đón tiếng sấm của người Ơ Đu và Nghệ thuật trống tế Yên Thành.

Lễ đón tiếng sấm của người Ơ Đu được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng. Nghệ thuật trống tế Yên Thành thuộc loại hình Nghệ thuật trình diễn dân gian.

Lễ đón tiếng sấm của người Ơ Đu còn được gọi là tết Chăm Phtrong, gắn với tục thờ thần sấm. Xưa kia, tộc người Ơ Đu không sử dụng lịch thông thường mà dựa vào hiện tượng thiên nhiên để xác định thời gian. Tiếng sấm là dấu hiệu để họ nhận biết mùa đông lạnh kéo dài đã kết thúc và bắt đầu năm mới.

Tiếng sấm đầu tiên trong năm cũng là lúc người Ơ Đu bắt đầu mùa gieo trồng và thực hiện những việc trọng đại trong gia đình, dòng họ, việc chung của cộng đồng. Đây là giây phút người Ơ Đu mong chờ nhất, được thả mình vào không khí vừa linh thiêng, vừa náo nhiệt qua các nghi lễ, trò chơi dân gian sau 1 năm lao động vất vả.

Nghệ thuật trống tế Yên Thành là một loại hình âm nhạc truyền thống đặc sắc, không chỉ được sử dụng trong nghi thức thờ cúng mà còn xuất hiện trong các hoạt động văn hóa, văn nghệ ở các xã vùng quê huyện Yên Thành cũ. Trong các dịp lễ hội đền, chùa ở huyện Yên Thành cũ thường được tổ chức các cuộc thi đánh trống tế.

Đây là dịp để các đội trống ở các dòng họ, địa phương giao lưu, học hỏi kinh nghiệm về nghệ thuật đánh trống tế, từ đó lan truyền và bảo tồn nét đẹp văn hóa truyền thống, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Mỗi đội trống thường có từ 7 - 20 người, mỗi người phụ trách một nhạc cụ từ trống lớn, chiêng, trống nhỏ, nao… Trống đánh đều theo đúng quy luật và phách, nhịp gồm 3 hồi, trong hồi có nhịp, trong nhịp có biến tấu, tất cả các âm thanh tạo thành một bản nhạc rộn ràng, làm hứng khởi người nghe.

Như vậy, với ba di sản mới được công nhận, tỉnh Nghệ An đã có 13 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, gồm: Nghề dệt thổ cẩm của người Thái tại tỉnh Nghệ An, Lễ hội đền Yên Lương, Lễ hội đền Nguyễn Cảnh Hoan, Lễ hội đền Cờn, Lễ hội đền Quả, Lễ hội đền Chín Gian, Lễ hội đền Bạch Mã, Lễ hội đền Thanh Liệt, Lễ hội đền Ông Hoàng Mười, Nghi lễ Xăng Khan của đồng bào dân tộc Thái miền Tây Nghệ An.

Theo Quyết định, UBND các cấp nơi có di sản chịu trách nhiệm quản lý nhà nước theo quy định của Luật Di sản văn hóa, đảm bảo phát huy và gìn giữ giá trị của di sản.