Đậm bản sắc văn hoá trong lễ hội Mợi của dân tộc Mường

VHO - Lễ hội Mợi của dân tộc Mường xã Phù Yên (tỉnh Sơn La) mang đậm bản sắc văn hoá riêng biệt được hình thành từ cuộc sống lao động nông nghiệp và được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Đây là lễ hội tiêu biểu, được tổ chức hàng năm nhằm khẳng định và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Mường.

Lễ hội nhằm tưởng nhớ tới tổ Mợi đã có công xây dựng, gìn giữ, phát triển các hoạt động văn hoá tâm linh và khai khẩn mở mang đất Mường.

Hàng năm, cứ đến dịp tháng Giêng thì các bản trên, mường dưới cùng nhau sắm lễ tổ chức chơi Mợi. Lễ hội thường tổ chức từ ngày mùng 2 đến ngày mùng 5 tháng Giêng tại nhà thầy Mợi.

 Vào dịp này, dân bản trên mường dưới, nam thanh, nữ tú, trai làng gái bản giao lưu kết nối, trao đổi công việc nhà nông, phát triển trồng trọt, chăn nuôi, bảo quản sản phẩm nông nghiệp, chúc mừng nhau có sức khoẻ tốt, gia đình hạnh phúc, cùng nhau đoàn kết bảo vệ bản mường.

Đây cũng là dịp các con nuôi ở bản trên, mường dưới về cảm tạ thầy Mợi đã cho thuốc chữa bệnh cứu người, đồng thời là dịp ông Mợi cảm ơn tổ tiên đã truyền cho ông biết cách chữa bệnh cứu người, được làm phúc cho người dân.     

Lễ hội Mợi mang đậm bản sắc dân tộc Mường có từ xa xưa, được truyền lại có nét văn hóa độc đáo trong cả phần lễ và phần hội.

 Các trò chơi dân gian, các điệu múa truyền thống, các môn thể thao dân tộc, các nghi lễ... đều xuất phát từ cuộc sống, sinh hoạt, ứng xử và lao động sản xuất của người dân.

Đến nay, mặc dù một số nét đã bị mai một theo thời gian, song vẫn không thể mất đi những nét đậm bản sắc dân tộc Mường.

Lễ hội thường được tổ chức phần lễ tại nhà thầy Mợi, phần hội được tổ chức ở trong nhà và ngoài trời nơi có bãi đất rộng để nhân dân mường trên, bản dưới về tham gia vào các hoạt động của lễ hội.

Trước ngày diễn ra lễ hội, con cháu thầy Mợi mang các lễ vật gồm: 1 con gà, 1 chai rượu, 1 đĩa trầu cau, xôi các màu, bánh kẹo, chè, hương, thuốc lào...   đến nhờ thầy mo phụ trách đền để cúng, xin phép tổ chức lễ hội.

Thầy Mợi thông báo cho các con nuôi ở mường trên, bản dưới tình hình sức khoẻ và thời gian làm lễ hội để các con nuôi chuẩn bị lễ và xắp xếp thời gian về dự lễ hội.

Để chuẩn bị cho phần lễ, cần chuẩn bị 6 mâm cúng: Mâm mời tổ tiên thầy Mợi, mâm mời tổ tiên bên ngoại, mâm  mời tổ tiên bên nội, mâm mời tổ Mợi, mâm mời thổ địa,  mâm mời thiên hoàng.

Sau khi các lễ vật đã chuẩn bị xong,  thầy Mợi ngồi khoanh chân trên chiếu, mặc trang phục áo the dài màu đen, đầu đội khăn tmàu đen, 1 cái buộc đầu, 1 cái buộc lưng, 1 cái quàng cổ.

Lễ cúng của thầy Mợi không thể thiếu đĩa khót (đĩa giải bùa ) gồm: Vỏ ốc, răng lợn rừng, sỏi trắng, sỏi đen, đồng tiền bạc...

Thực hiện nghi lễ, thầy Mợi gõ chuông  rồi mời tổ tiên Mợi trên trời xuống trần gian. Sau đó, thầy Mợi mời tổ tiên bên nội, tổ tiên bên ngoại, thần thổ địa, thần sông, thần núi...

Khi thực hiện nghi lễ cúng, thầy Mợi cho hương vào mồm nhai mà không hề bị bỏng. Lúc này, thầy Mợi đã trở thành người của trời phái xuống trần gian và bắt đầu hỏi người trần gian.

Trong lễ hội Mợi, không thể thiếu nghi thức buộc chỉ cổ tay. Dây chỉ được xe lại nhiều màu để thầy Mợi buộc chỉ cổ tay cho các con nuôi, những người ốm yếu… Người Mường quan niệm buộc chỉ cổ tay nhằm mong cho mau khỏi bệnh, gặp nhiều điều tốt lành.

Cùng với đó là các điệu múa hát của người dân bản mường. Những chàng trai, cô gái Mường cùng tham gia vào điệu múa xoè, múa trồng bông dệt vải, múa khăn, múa gươm, múa trầu…

Sau phần lễ là đến phần hội với nhiều trò chơi dân gian, Bên cạnh các trò chơi như ném còn, kéo co, chơi đi, đánh yến, đánh quay, đánh khăng, bắn nỏ…, nam thanh nữ tú còn chơi trò bói hoa.

Mỗi đôi nam nữ sáng tạo một kiểu cắm hoa, nhuộm các mầu sắc khác nhau mang đến nhờ thầy Mợi bói hoa xem tình yêu của mình có may mắn và thuận chiều không.

Một trò chơi hấp dẫn là trò “đánh chó”: Mỗi người chơi có 1 cái gậy dài khoảng 50 - 70 cm. Người chơi vẽ một vòng tròn đường kính từ 60 - 70 cm, mỗi người chơi ở vòng tròn này khoét 1 cái lỗ, và đứng canh trên các lỗ đó.

Sau đó, đặt 1 đoạn gỗ ngắn giả làm con chó ở giữa vòng tròn. Một người đuổi “chó” vào vòng tròn, mọi người đứng ở vòng tròn đuổi “chó” ra.

Người đuổi “chó” vào nhanh chóng chiếm chỗ đứng của người canh lỗ. Nếu người nào bị chiếm lỗ thì người đó phải ra đuổi “chó”.

Lễ hội Mợi dân tộc Mường ở xã Phù Yên, tỉnh Sơn La có đủ cả phần lễ, phần hội không tách rời mà có phần riêng biệt, có phần đan xen lễ và hội làm cho lễ hội thêm phong phú, đa dạng.

Đây là lễ hội tiêu biểu, được tổ chức hàng năm nhằm khẳng định và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Mường.