Nét đẹp phụ nữ Mường qua trang phục truyền thống

VHO - Phụ nữ Mường không chỉ là người giữ lửa cho nghề dệt truyền thống mà còn là chủ nhân của những bộ trang phục dân tộc mang đậm dấu ấn Việt cổ. Không quá rực rỡ nhưng vô cùng trang nhã, mỗi chiếc khăn trắng, áo pắn, và đặc biệt là cạp váy tinh xảo đều là minh chứng cho sự khéo léo, óc thẩm mỹ và thế giới quan sâu sắc của họ.

Tại các bản làng Mường, hình ảnh người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi đã trở thành biểu tượng của sự khéo léo và sáng tạo.

Từ sợi bông, sợi lanh, họ dệt nên những tấm vải, những tấm thổ cẩm với hoa văn hình học tinh tế, không chỉ phục vụ đời sống mà còn góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

 Nghề dệt vải thủ công không chỉ yêu cầu sự tỉ mỉ, kiên nhẫn mà còn là nơi gửi gắm tâm hồn nghệ nhân, tạo ra những sản phẩm văn hóa mang hồn cốt bản Mường.

Đồng bào Mường, với dân số đông đảo, đứng thứ 4 tại Việt Nam, tập trung chủ yếu ở Hòa Bình (cũ), Thanh Hóa, đã tạo dựng nên một nền văn hóa giàu bản sắc, mà trang phục truyền thống chính là một trong những điểm nhấn nổi bật nhất.

Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại có nhiều thay đổi, trang phục Mường vẫn hiện diện trong sinh hoạt thường ngày và đặc biệt không thể thiếu trong các dịp lễ hội.

Trang phục truyền thống của phụ nữ Mường dù không quá lộng lẫy, rực rỡ như một số dân tộc khác nhưng lại vô cùng trang nhã, hài hòa và mang đậm dấu ấn của người Việt cổ.

Tổng thể trang phục tôn lên sự duyên dáng, uyển chuyển của người con gái Mường, thể hiện sự kín đáo, lịch sự.

Một bộ trang phục cơ bản của phụ nữ Mường gồm khăn đội đầu (Bít trôốc/mũ): Chiếc khăn màu trắng là yếu tố quan trọng, tượng trưng cho sự tinh khiết, thanh cao, là biểu tượng của bầu trời, cõi cực lạc và thoát tục.

 Áo ngắn (Áo Pắn), có độ dài vừa chấm eo lưng, thường có màu sắc nhã nhặn như trắng, vàng, hồng, xanh, đỏ. Áo xẻ ngực, tay áo dài.

Mặc bên trong áo ngắn là chiếc yếm, thường được làm bằng thổ cẩm với nhiều màu sắc bắt mắt.

Áo chùng, tương tự áo ngắn nhưng dài xuống ngang đầu gối, phía dưới hơi xòe rộng, hai vạt áo buông tự do, tạo cảm giác mềm mại (ngày nay thường chỉ mặc trong các dịp lễ hội).

Váy gồm hai phần chính là cạp váy và chân váy. Phụ nữ Mường không ưa màu quá chói gắt, rực rỡ, do đó, váy phải là màu đen hoặc xanh đen, khăn thắt trên đầu phải là màu trắng.

 Bí quyết tạo nên sự hấp dẫn của trang phục của phụ nữ Mường nằm ở cách xử lý tinh tế màu sắc trên áo ngắn, yếm và đặc biệt là cạp váy.

Nếu khăn trắng là biểu tượng cho sự thanh cao, thì cạp váy chính là linh hồn, là điểm nhấn nổi bật và công phu nhất trong toàn bộ trang phục với những hoa văn tinh xảo.

Nguyên liệu làm ra vải chủ yếu là sợi bông hoặc sợi lanh; màu nhuộm cho trang phục đều được người phụ nữ Mường lựa chọn khéo léo từ cỏ cây hoa lá gần gũi gần nhà.

Bên cạnh trang phục, trang sức cũng là một phần không thể thiếu, người Mường ưa chuộng trang sức bằng bạc: vòng cổ, nhẫn, vòng tay, vòng cườm.

Đặc biệt, phụ nữ Mường thường đeo một dải xà tích bằng bạc ở bên hông cạp váy, vừa tạo điểm nhấn vừa thể hiện giá trị của người con gái.

Trái ngược với sự cầu kỳ trong trang phục của phụ nữ, trang phục của đàn ông Mường lại khá đơn giản, đề cao sự mạnh mẽ, lịch sự.

Áo của đàn ông Mường thường dùng là ngắn cổ tròn, có nẹp viền xung quanh.  Kiểu quần suông, ống rộng, làm bằng vải mộc thô màu trắng, nâu, chàm hoặc đen. Khi mặc, họ bắt chéo hai mép cạp dắt vào trong và dùng khăn để thắt lại.

Dù có điểm chung về cấu trúc, trang phục Mường vẫn có sự biến tấu theo từng địa phương (Hòa Bình, Thanh Hóa, Phú Thọ) do ảnh hưởng của lịch sử, địa lý.

Phụ nữ Mường ở tỉnh Hòa Bình (cũ) chuộng váy tối màu với họa tiết dệt nổi rõ nét, trong khi phụ  nữ Mường ở Thanh Hóa lại thích váy có đường viền rực rỡ, thêu tay công phu hơn.

Dù là lúc tiếp khách, đi làm hay tham gia lễ hội, phụ nữ Mường vẫn duyên dáng trong chiếc váy đen, áo pắn.

Nét văn hóa này thể hiện lòng tự tôn dân tộc sâu sắc và cần được phát huy để những giá trị văn hóa được bảo tồn ngay trong sinh hoạt thường ngày của đời sống.

Trang phục Mường không chỉ là quần áo, mà là lời kể về lịch sử, về vũ trụ, về tâm hồn tinh tế và khéo léo của người phụ nữ. Đó là nét đẹp thể hiện phong tục tập quán, lối sống và bản sắc truyền thống độc đáo, góp phần làm nên sự đa dạng và giàu có của văn hóa Việt Nam.

Trong các lễ hội truyền thống, trang phục truyền thống của người Mường vẫn giữ vai trò trung tâm. Đây là dịp để người Mường thể hiện lòng tôn kính với tổ tiên, kết nối cộng đồng và truyền lại nét đẹp văn hóa cho thế hệ trẻ.

Các cuộc thi trang phục truyền thống, phục dựng nghi lễ như tại nhiều địa phương và tại Ngày hội Văn hóa dân tộc Mường lần thứ II vừa diễn ra tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đoài Phương, Hà Nội), cũng như việc người Mường mặc trang phục truyền thống trong các sự kiện quan trọng đã góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc giữa nhịp sống hiện đại.