Thực hiện Nghị quyết 18 trong lĩnh vực báo chí: Tái định hình tư duy, nâng tầm vai trò người làm báo

VHO - Không chỉ dừng lại ở việc tinh gọn bộ máy, Nghị quyết số 18-NQ/TW được xem là cú hích để báo chí cách mạng Việt Nam đổi mới toàn diện – từ tư duy, tổ chức đến phương thức hoạt động – nhằm thích ứng với xu thế truyền thông số, khẳng định vai trò dẫn dắt và định hướng dư luận trong bối cảnh mới.

Tại Phiên 10 của Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025 với chủ đề “Nghị quyết 18 và yêu cầu đổi mới nhân sự báo chí”, diễn ra chiều 20.6, các nhà quản lý, lãnh đạo cơ quan báo chí, chuyên gia truyền thông và đại diện cơ sở đào tạo đã cùng trao đổi, phân tích, chia sẻ kinh nghiệm triển khai Nghị quyết trong thực tiễn hoạt động nghề nghiệp.

Từ tinh gọn bộ máy đến đổi mới tư duy làm báo

Chia sẻ tại phiên thảo luận, ông Phạm Văn Tuấn, Giám đốc Trung tâm Báo chí và Truyền thông TP Hải Phòng, nhấn mạnh tinh thần hợp nhất các loại hình báo chí không chỉ đơn thuần là giảm đầu mối, mà còn nhằm tạo lập một cách làm báo hiện đại, tích hợp sâu rộng công nghệ số, viễn thông và trí tuệ nhân tạo. Điều này, theo ông, vừa đặt ra yêu cầu thay đổi thói quen, tư duy làm việc của người làm báo, vừa mở ra không gian sáng tạo mới.

Tuy nhiên, ông Tuấn cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức hiện hữu, đặc biệt là sự khác biệt trong phong cách tác nghiệp, văn hóa nghề nghiệp giữa các loại hình báo chí truyền thống, cũng như vấn đề tài chính, nhân sự trong giai đoạn chuyển đổi.

Tổng Biên tập Báo Nông thôn ngày nay/Dân Việt, ông Nguyễn Văn Hoài, cho biết sau khi tiến hành sáp nhập các tạp chí trực thuộc, bộ máy cơ quan đã được tinh gọn rõ rệt – từ 22 phòng ban xuống còn 12, văn phòng thường trú giảm từ 9 còn 4.

Theo ông Hoài, điều quan trọng không chỉ là rút gọn bộ máy mà còn là kích hoạt “động lực mới”, giải phóng sự ì trệ và khơi mở tư duy hành động.

Ông khẳng định, chính thực tiễn tái cấu trúc đã tạo điều kiện để báo nâng cao năng lực sản xuất nội dung đa nền tảng, tổ chức sự kiện, talk show, với yêu cầu phóng viên kiêm nhiệm nhiều vai trò, từ viết tin bài đến làm MC, dẫn chương trình.

Sắp xếp lại để phát triển, không phải để cắt giảm

Tại Báo Văn hóa, Tổng Biên tập Nguyễn Anh Vũ cho biết đơn vị đã tiếp nhận một số nhân sự từ Báo điện tử Tổ quốc. Tuy số lượng không lớn, nhưng việc tổ chức lại công việc để tránh trùng lặp đã đặt ra nhiều yêu cầu về bố trí, phân công hợp lý, đồng thời khơi gợi tinh thần thích nghi và nỗ lực của đội ngũ.

Ông Vũ nhấn mạnh rằng chính sự thay đổi này đã mở rộng không gian hoạt động cho báo, tạo điều kiện triển khai thêm các sự kiện, hội thảo trên nhiều lĩnh vực. Điều này tạo ra tác động tích cực, kích thích sự nỗ lực, phấn đấu và thích ứng của toàn bộ đội ngũ.

TS Phan Văn Kiền – Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông (ĐHKHXH&NV, ĐHQGHN) – đánh giá, tinh gọn không chỉ là giảm quân số, mà còn phải “gọn mà tinh”.

Ông cảnh báo tình trạng “thiếu vẫn thiếu, thừa vẫn thừa” nếu việc sắp xếp không đi đôi với cải thiện năng lực cá nhân và phân bổ công việc hợp lý.

Theo ông, một nhà báo hiện nay không thể chỉ làm một nhiệm vụ mà phải trở thành người sản xuất nội dung toàn diện, biết vận dụng kỹ năng số, truyền thông đa phương tiện và phân tích dữ liệu công chúng.

Cũng về việc tinh gọn bộ máy, ông Nguyễn Minh Đức, Tổng Biên tập Báo Hà Nội mới đề cập đến trường hợp của toà soạn, hiện đang triển khai tinh gọn để tiết kiệm nhân lực, chi phí, hướng tới mục tiêu mạnh hơn và hiệu quả hơn.

Ông chỉ rõ những "căn bệnh" tồn tại lâu nay trong các tòa soạn truyền thống: Thứ nhất, có những việc mà 2-3 người cùng làm, trong khi hiện nay yêu cầu một người làm nhiều việc.

Thứ hai, có những lĩnh vực 2-3 phóng viên chuyên trách, nhưng lại có những lĩnh vực không có người làm. Thứ ba, các tòa soạn thường chỉ chú ý đến chuyên môn mà yếu về nhân lực truyền thông và kinh tế báo chí, dẫn đến cơ cấu tòa soạn bất cập.

Đào tạo nhà báo thời đại mới: Liên ngành – liên kết – liên tục

TS Lê Thu Hà – Phó Viện trưởng Viện Báo chí và Truyền thông (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) – cho biết cơ sở đào tạo cần đón đầu các xu thế nhân lực mới, từ chuyển đổi số đến đạo đức nghề nghiệp và bản lĩnh chính trị.

Việc tuyển sinh những năm tới sẽ mang tính chọn lọc cao hơn, dành chỗ cho những thí sinh thực sự yêu nghề, có năng lực học tập và thích ứng linh hoạt. Bà nhấn mạnh ba trụ cột trong đào tạo hiện nay là: kỹ năng số, đạo đức nghề nghiệp, và đổi mới phương pháp giảng dạy.

Cũng trong phiên thảo luận, ông Nguyễn Minh Đức – Tổng Biên tập Báo Hà Nội mới nêu thực trạng đáng lo ngại về độ tuổi trung bình của đội ngũ phóng viên sau 16 năm không tuyển dụng mới: lên tới 49 tuổi. Theo ông, nhu cầu cấp thiết hiện nay là bổ sung lực lượng trẻ, có chuyên môn về đồ họa, thiết kế trực tuyến, công nghệ, kinh tế báo chí – những vị trí thiết yếu của tòa soạn số.

Mở rộng cánh cửa cho người có năng lực và tâm huyết

Các ý kiến tại diễn đàn đều thống nhất: dù bộ máy tinh gọn, cơ hội làm nghề vẫn rộng mở cho những người thực sự đam mê và sẵn sàng thích ứng. “Chúng tôi sẵn sàng trải thảm đỏ cho những ai làm việc tốt, có đạo đức và trách nhiệm nghề nghiệp”, Tổng Biên tập Báo Văn Hóa Nguyễn Anh Vũ khẳng định.

Ngược lại, những người cảm thấy mệt mỏi sẽ nhường vị trí cho những cá nhân thực sự muốn cống hiến. Ông nhấn mạnh, làm báo phải đặt đạo đức lên hàng đầu, đòi hỏi nhân cách, lối sống và nghề nghiệp phải có sự gắn kết thực sự. Mỗi nhà báo cần biến mình thành nhân vật không thể thay thế, làm những việc mà cơ quan đang cần.

Ông Phạm Văn Tuấn (Hải Phòng) chia sẻ, quá trình hợp nhất các địa phương, nếu không tái đào tạo và sàng lọc nhân sự kỹ càng, sẽ dễ dẫn đến tình trạng “đông mà không mạnh”. Vì vậy, Trung tâm đã áp dụng mô hình “cầm tay chỉ việc”, cùng lúc đó mở cửa đón nhận những người mới có năng lực công nghệ và khả năng tác nghiệp đa nhiệm.

Diễn đàn cũng ghi nhận tiếng nói của chuyên gia AI – ông Nguyễn Phong Anh – người cho rằng: động lực đổi mới chỉ thực sự xuất hiện khi các cơ quan báo chí xây dựng được cơ chế tạo ra giá trị kinh tế từ sản phẩm báo chí, trả công xứng đáng cho người lao động. “Muốn phóng viên làm tốt, phải để họ sống được bằng nghề báo – mà điều này phụ thuộc vào cơ chế, không chỉ đạo đức”, ông nói.

Phát biểu tổng kết, ông Trần Trọng Dũng, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam phụ trách phía Nam – nhấn mạnh: Nghị quyết 18 không chỉ nhằm tinh gọn bộ máy, mà còn tạo cơ hội để báo chí tái cấu trúc toàn diện, hướng đến một nền báo chí hiện đại, nhân văn, trách nhiệm và chính trị vững vàng. Vai trò của người làm báo vì thế không thay đổi, mà được đặt ở tầm cao mới: người dẫn dắt dư luận, gìn giữ giá trị chân – thiện – mỹ trong xã hội chuyển động từngngaỳ.