Yên Bái đón hai loại hình nghệ thuật của đồng bào Mông là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

VHO - Tối ngày 23.12 tại huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái đã tổ chức Lễ công bố Quyết định và trao Bằng chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với Nghệ thuật khèn Mông và Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người Mông các huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn.

Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương trao Bằng chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với Nghệ thuật khèn Mông (ảnh trên) và Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người Mông tại các huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn

Tham dự Lễ đón nhận có các Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng: Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm; Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh; Bí thư Tỉnh ủy Yên Bái Đỗ Đức Duy.

Cùng dự có Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương; lãnh đạo Bộ, ban, ngành Trung ương, lãnh đạo tỉnh Yên Bái và các tỉnh: Lai Châu, Điện Biên, Hà Giang, Lào Cai, Sơn La.

Tại buổi lễ, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương đã trao Bằng chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Nghệ thuật khèn Mông và Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người Mông huyện Mù Cang Chải, huyện Trạm Tấu, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái.

Các đại biểu dự Lễ đón nhận

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái Trần Huy Tuấn nhấn mạnh: Yên Bái hiện có 3/7 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, là các di sản văn hóa phi vật thể được khởi nguồn, sinh ra từ cuộc sống, lao động, sản xuất. Những di sản này được sáng tạo, bồi tụ trong quá trình lịch sử hình thành cộng đồng, gắn liền với đời sống, sinh hoạt văn hóa tinh thần của người Mông từ ngàn đời nay. Trong đó, “Nghệ thuật khèn” và “Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải” của đồng bào dân tộc Mông là những di sản mang đậm sắc thái văn hóa; thể hiện sự sáng tạo, trình độ nghệ thuật cũng như bản lĩnh, cốt cách, văn hóa ứng xử của người Mông trong mối quan hệ giữa con người với con người, con người với thiên nhiên...

Chương trình nghệ thuật “Thanh âm giữa ngàn mây” tại Lễ đón nhận

Khèn (tiếng Mông gọi là "Kềnh" hay "Khềnh") là nhạc cụ độc đáo, gắn liền với hình ảnh những chàng trai dân tộc Mông rắn rỏi, tài hoa hiên ngang giữa đại ngàn gió núi. Cây khèn vừa là nhạc cụ, vừa là đạo cụ, đồng thời là nhạc khí linh thiêng kết nối giữa trần gian và thế giới tâm linh, cũng là phương tiện kết nối cộng đồng, phản ánh sâu sắc những sắc thái tình cảm, tâm tư cuộc sống, sự thăng hoa với tinh thần lạc quan yêu đời làm tôn lên vẻ khỏe mạnh, dẻo dai của các chàng trai Mông.

Khèn có mặt ở mọi nơi trong đời sống của cộng đồng từ các nghi thức trong tang ma, cưới xin, lễ hội dân gian đến các hoạt động vui chơi giải trí truyền thống của người Mông. Thông qua đó, khèn nhắc nhở con cháu về cội nguồn dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý chí vượt khó vươn lên làm chủ cuộc sống và giữ gìn bản sắc văn hóa của cộng đồng dân tộc Mông tỉnh Yên Bái.

Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người Mông được xếp vào loại hình tri thức dân gian. Các họa tiết trên trang phục truyền thống của phụ nữ dân tộc Mông được vẽ từ sáp ong. Hoa văn được tạo ra từ nghệ thuật vẽ bằng sáp ong trên vải của người Mông là sản phẩm của lao động thủ công, đồng thời mang giá trị tinh thần đầy tính biểu tượng, gắn với nhân sinh quan, vũ trụ quan của tộc người. Các mẫu hoa văn trang trí phản ánh nhiều mặt của đời sống văn hóa cổ truyền. Từ những mẫu hình cụ thể được tạo ra trên vải lanh đã giúp chúng ta hiểu sâu hơn về nghệ thuật trang trí, nghệ thuật tạo hình chung của cộng đồng người Mông. Về cơ bản nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người Mông được thể hiện trên trang phục nữ, trang phục trẻ em nữ (áo và váy), địu, gối, chăn; hiện nay có thêm các sản phẩm phục vụ nhu cầu của khách du lịch như túi các loại, balo, khăn trải bàn, rèm cửa, tranh.

"Lễ công bố Quyết định và đón Bằng chứng nhận hai Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia hôm nay là dịp để tôn vinh giá trị văn hóa của di sản, cũng như tri ân những nỗ lực thầm lặng, bền bỉ của cộng đồng, của các nghệ nhân trong việc bảo tồn, phát huy giá trị của các di sản; đồng thời thúc đẩy trách nhiệm trao truyền di sản giữa các thế hệ và thực hành di sản trong cộng đồng, để di sản tiếp tục được lan tỏa hôm nay và mai sau; “biến di sản thành tài sản” phục vụ quá trình phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và chỉ số hạnh phúc của nhân dân các dân tộc trên địa bàn tỉnh", ông Trần Huy Tuấn nhấn mạnh.

Điểm nhấn của buổi lễ là Chương trình nghệ thuật với chủ đề “Thanh âm giữa ngàn mây” gồm ba chương: Chương 1 “Khát vọng lời khèn”, chương 2 “Âm vang trong mây ngàn” và chương 3 “Tiếng khèn gọi mùa Xuân” và màn đồng diễn nghệ thuật khèn có sự tham gia của hơn 1.000 nghệ nhân và bà con đồng bào Mông.

Ngoài các hoạt động chính trong lễ khai mạc, cũng trong dịp này, huyện Mù Cang Chải còn tổ chức các sự kiện phụ trợ như diễu diễn đường phố với quy mô 12 khối; trưng bày các gian hàng giới thiệu các sản phẩm OCOP, sản phẩm chủ lực của địa phương trong tỉnh và huyện Mường La, tỉnh Sơn La; tổ chức giao lưu Hội thi múa khèn tốp; không gian văn hóa dân tộc Mông; hoạt động trình diễn giã bánh dày; Hội thi vẽ hoa văn bằng sáp ong trên vải; hoạt động bay dù lượn tại đèo Khau Phạ và Hội nghị sơ kết hợp tác vùng giữa các huyện: Mù Cang Chải, Văn Chấn, Trạm Tấu (tỉnh Yên Bái), Mường La, Bắc Yên (tỉnh Sơn La), Than Uyên (tỉnh Lai Châu), thị xã Sa Pa (tỉnh Lào Cai).

Bài, ảnh: THANH TÂM