Tìm mô hình khởi nghiệp quản lý văn hóa

VHO - Tọa đàm khoa học với chủ đề “Kết nối hợp tác và định hướng khởi nghiệp trong ngành Quản lý văn hóa” do Khoa Quản lý văn hóa, nghệ thuật, Trường ĐH Văn hóa TP.HCM tổ chức vào hôm qua 18.12, thu hút sự tham dự của nhiều chuyên gia, đại diện doanh nghiệp...

 Diễn ra trong bối cảnh chuyển đổi số và kinh tế sáng tạo phát triển mạnh mẽ, tọa đàm tập trung trao đổi những yêu cầu mới đặt ra đối với ngành quản lý văn hóa, từ tư duy quản trị, mô hình tổ chức hoạt động văn hóa đến định hướng đào tạo nguồn nhân lực.

“Phòng thí nghiệm sống”

TS Vũ Thị Phương, Trưởng khoa Quản lý văn hóa, nghệ thuật nhấn mạnh, đào tạo và thực hành nghề nghiệp trong lĩnh vực văn hóa đang đứng trước thời điểm mang tính quyết định. Một mặt, các thiết chế văn hóa phải đổi mới mô hình hoạt động, tăng cường năng lực quản trị, nâng cao chất lượng dịch vụ công và dịch vụ văn hóa. Mặt khác, thị trường công nghiệp văn hóa sáng tạo đang dịch chuyển nhanh theo hướng số hóa, cá nhân hóa trải nghiệm và cạnh tranh bằng dữ liệu, công nghệ, thiết kế sản phẩm.

Theo TS Phương, nếu đào tạo tiếp tục đi theo mô hình thuần hàn lâm, tách rời thị trường, người học sẽ thiếu năng lực thực hành; ngược lại, nếu chỉ chạy theo thị hiếu sẽ làm suy yếu nền tảng học thuật và bản sắc chuyên môn. Từ thực tiễn đó, Khoa đã xác định hai trụ cột hành động: Thúc đẩy hợp tác bền vững theo mô hình “ba nhà” (nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp) theo chiều sâu, có thiết kế vận hành và đo lường kết quả; đồng thời kiến tạo định hướng khởi nghiệp và năng lực kép cho người học ngành quản lý văn hóa.

Trong đó, hợp tác không dừng ở ký kết hay thực tập ngắn hạn mà hướng tới cùng xác định vấn đề, đồng thiết kế học phần dự án, triển khai tại hiện trường và đánh giá đầu ra. Các thiết chế văn hóa và doanh nghiệp được xem như “phòng thí nghiệm sống”, nơi sinh viên tham gia dự án thật, có chuẩn chất lượng và trách nhiệm nghề nghiệp. Đối với khởi nghiệp, người học cần vừa có nền tảng văn hóa, nghệ thuật vững chắc, vừa được trang bị năng lực quản trị dự án, phát triển sản phẩm, tài chính cơ bản, truyền thông số và tư duy dữ liệu.

Khoa Quản lý văn hóa, nghệ thuật cũng đề xuất định hướng xây dựng mô hình vườn ươm sáng tạo, lấy dự án thực tiễn làm trung tâm, gắn đào tạo với sản phẩm ứng dụng và khả năng thương mại hóa phù hợp.

Xây dựng tư duy đổi mới sáng tạo

Chia sẻ tại tọa đàm, bà Phan Thị Quý Trúc, Phó Trưởng phòng Quản lý Công nghệ (Sở KH&CN TP.HCM), cho rằng khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hóa có những đặc thù khác biệt so với kinh doanh thông thường. Nếu sản phẩm kinh doanh truyền thống được đo lường chủ yếu bằng công dụng, doanh thu và lợi nhuận, thì sản phẩm văn hóa, nghệ thuật trước hết tạo ra giá trị văn hóa, với hai lớp giá trị cốt lõi là giá trị nội tại và giá trị công cụ.

Trong đó, giá trị nội tại nằm ở ý nghĩa nghệ thuật, bản sắc, truyền thống và sáng tạo, tồn tại độc lập với khả năng thương mại hóa và rất khó định lượng hay định giá theo các tiêu chí tài sản trí tuệ thông thường. Giá trị công cụ phản ánh tác động kinh tế, xã hội, mức độ tiếp cận công chúng, khả năng tạo doanh thu, thúc đẩy du lịch và các ngành liên quan, song mang tính bổ trợ cho giá trị văn hóa cốt lõi.

Theo bà Trúc, thách thức lớn của khởi nghiệp văn hóa hiện nay là nhận thức về tiềm năng chưa đầy đủ, rào cản chính sách, hạn chế về kiến thức xây dựng thương hiệu, phân phối, sở hữu trí tuệ, cùng tâm lý nghệ sĩ ít quan tâm đến kinh doanh. Trong bối cảnh đó, mô hình đại học khởi nghiệp cần được nhìn nhận như một hệ sinh thái mở, không chỉ gói gọn trong “ba nhà” mà mở rộng sự tham gia của nhà đầu tư, các tổ chức trung gian và mạng lưới quốc tế.

Đại học khởi nghiệp không đơn thuần khuyến khích sinh viên lập doanh nghiệp sớm, mà quan trọng hơn là xây dựng tư duy đổi mới sáng tạo, năng lực tổ chức dự án, lộ trình phát triển nghề nghiệp và khả năng kết nối tri thức với thị trường. Đối với lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, mô hình này cần thích ứng với quy mô nhỏ, chú trọng bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa song song với hỗ trợ sở hữu trí tuệ, coi trường đại học là “người phiên dịch” giữa nghệ thuật và kinh doanh, đồng thời là trung tâm ươm tạo, kết nối nguồn lực xã hội để hình thành các doanh nghiệp sáng tạo bền vững.

Bà Huỳnh Hồng Mai, Phó Giám đốc Trung tâm Sáng tạo ươm tạo khởi nghiệp, Trường ĐH Nguyễn Tất Thành nhấn mạnh cách tiếp cận khởi nghiệp đổi mới sáng tạo mở gắn với thương mại hóa di sản văn hóa theo hướng bền vững. Đổi mới không đồng nghĩa với thay thế hay làm mất đi giá trị truyền thống, mà là khai thác toàn diện, tuần hoàn các nguồn lực tự nhiên và văn hóa, bảo đảm sự tiếp nối lâu dài của di sản.

Từ thực tiễn đào tạo và ươm tạo khởi nghiệp, bà Mai cho rằng khởi nghiệp văn hóa cần bắt đầu từ giáo dục nhận thức, giúp sinh viên hiểu rõ khởi nghiệp sáng tạo không chỉ là ý tưởng hay sản phẩm, mà còn là cách tạo giá trị cho xã hội thông qua mô hình kinh doanh phù hợp, vẫn giữ được bản sắc văn hóa, làng nghề và không gian văn hóa Việt Nam. Các dự án khởi nghiệp có thể đi từ tái chế vật liệu, thiết kế thủ công, phát triển sản phẩm sinh học, đến kết hợp du lịch với nghệ thuật trình diễn, ẩm thực di sản.

Bà cũng nhấn mạnh vai trò của nhà trường trong việc xây dựng môi trường khởi nghiệp an toàn, trang bị kiến thức nền tảng về tài chính, chuyển đổi số, quản trị và kết nối hệ sinh thái liên ngành, thay vì để sinh viên “tự bơi”…

Từ nhiều góc tiếp cận, tọa đàm cho thấy bức tranh khởi nghiệp văn hóa không còn là câu chuyện riêng lẻ của từng cá nhân hay cơ sở đào tạo, mà là quá trình liên kết đa chiều giữa nhà trường, doanh nghiệp, nhà quản lý, nhà đầu tư, giới công nghệ và các tổ chức xã hội, hướng tới một hệ sinh thái sáng tạo gắn với bản sắc văn hóa và yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên số.