Quảng Nam đề nghị công nhận trống đồng và thạp đồng là bảo vật quốc gia

VHO - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Phan Thái Bình vừa ký công văn đề nghị Bộ VHTTDL xem xét, trình Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia đối với với hai hiện vật trống đồng và thạp đồng Đông Sơn hiện do một cá nhân ở Quảng Nam đang sở hữu.

 Được biết, hai hiện vật nêu trên hiện thuộc sở hữu của ông Lương Hoàng Long (trú tại khối Xuân Hòa, phường Cẩm Phô, TP Hội An). Trước đó, ông Long đã có đề nghị các cơ quan chức năng xin thẩm định và làm thủ tục công nhận bảo vật quốc gia đối với hai hiện vật trống đồng và hạp đồng. Sở VHTTDL tỉnh Quảng Nam, Hội đồng thẩm định hiện vật và Hồ sơ hiện vật đề nghị công nhận bảo vật quốc gia đã tổ chức thẩm định các hiện vật nói trên. Qua thẩm định, cả hai hiện vật nói trên thuộc sở hữu của ông Lương Hoàng Long đều có niên đại hiện vật văn hóa Đông Sơn thế kỷ 4-3 TCN đến thế kỷ 1-2 CN.

Nguồn gốc, xuất xứ của hiện vật được các thế hệ đời trước trong gia đình lưu truyền lại. Cụ thể như sau: Trống đồng Đông Sơn (số đăng ký của hiện vật LHL.010) có đường kính mặt 49,5cm; chiều cao 35,5cm, cao 35,2cm; quai rộng 5,2cm, quai cao: 8,0cm. Đường kính chân 56cm. Hiện trạng cơ bản còn nguyên vẹn, tang bị thủng vài lỗ. Trống đồng có dáng trống thấp kiểu làng Vạc. Mặt tròn, rìa mặt không chờm ra ngoài tang, lưng trống hình gần chóp cụt, chân trống loe và thấp. Đây là loại trống Đông Sơn (còn được gọi trống đồng loại I theo phân định của học giả F. Heger), được các nhà khảo cổ học Việt Nam xếp vào nhóm A.

Giữa mặt trống là ngôi sao (biểu tượng của mặt trời) có 10 cánh nhọn, đúc nổi so với mặt trống, giữa các cánh sao là hình các đường gạch chéo song song. Tang trống phình rộng, trang trí các vành hoa văn từ trên xuống dưới. Lưng trống chia thành các ô hình chữ nhật được ngăn cách bằng tổ hợp hoa văn đối xứng. Chân trống không trang trí hoa văn. Trên thân có hai đường chỉ đúc nổi là dấu vết mang khuôn. Đây là trống đồng Đông Sơn có hình thức độc đáo còn nguyên vẹn, hoa văn trang trí đẹp, có những hoa văn lần đầu tiên được các nhà khảo cổ học biết đến như hoa văn cánh buồm, hoa văn hình động vật vừa có dáng con chồn có đuôi xù, vừa có mỏ hình chim, có sừng hình hươu, đó là con vật thiêng được người cổ cách điệu hóa. Về tính độc đáo, hiện vật trống đồng có hình thức độc đáo, nhất là ở tạo dáng và hoa văn trang trí trên trống. Trống có những hoa văn lần đầu mới gặp như linh vật hình con chồn có đuôi hoa xù, hoa văn miêu tả các công đoạn của tục hiến tế người và hiến tế bò của người Việt cổ.

Thạp đồng Đông Sơn (số đăng ký của hiện vật LHL.012), hiện trạng cơ bản còn nguyên vẹn, tang bị thủng vài lỗ. Chiều cao toàn bộ (kể cả nắp) 58,0cm; Chiều cao riêng phần nắp thạp 12,5cm; Đường kính miệng thạp 39,0cm; Đường kính chân đế thạp 35,5cm; Chiều cao quai thạp 9,5cm. Thạp có dáng hình trụ, thuộc loại có nắp. Nắp thạp có hình nón úp vừa miệng thạp. Thạp còn tương đối nguyên vẹn, đôi chỗ thủng lỗ. Hai chiếc quai thạp ở vị trí gần mép miệng và đối xứng hai bên thân, là loại quai hình chữ U trên thân có hoa văn xoắn ốc và tiếp tuyến được đúc nổi, bên trong quai này còn có một quai mui thuyền. Thân thạp có hai đường chỉ đúc. Giữa mặt nắp thạp là hình ngôi sao (biểu tượng của mặt trời) có 14 cánh nhọn, đúc nổi. Giữa các cánh sao là hoa văn hình lông công.

Đặc biệt trên nắp thạp có tượng bốn con chó săn rất sinh động. Phần thân thạp được trang trí những vành hoa văn song song với nhau và song song với mép của thạp. Tính độc đáo, thạp đồng Đông Sơn có hình thức độc đáo còn nguyên vẹn, hoa văn trang trí đẹp, có những hoa văn lần đầu các nhà khảo cổ học biết đến như hoa văn chiếc xiếm, hoa văn hình con công đang đứng trên lưng con rùa, hoa văn hình người đang ngồi trên trống đồng để đánh trống da, hoa văn người bị hiến tế đang bị giam trong khoang lầu hay bị nắm tóc để chuẩn bị hiến tế và bốn khối tượng miêu tả bốn con chó săn được tạo hình trên nắp thạp. Lý do để chọn lựa các hiện vật nói trên là bảo vật quốc gia, về tính gốc và độc bản, trống đồng và thạp đồng Đông Sơn thuộc sở hữu của ông Lương Hoàng Long nói trên là hiện vật gốc, tương đối nguyên vẹn, không có dấu vết của việc sửa chữa, tu bổ, đúc giả cổ của người ngày nay.

Đây là trống đồng, thạp đồng của cư dân văn hóa Đông Sơn với kỹ thuật đúc đồng điển hình, đó là cách đúc bằng khuôn ba mang. Khuôn đúc được làm bằng đất sét. Các dấu vết khuôn và kỹ thuật đúc còn để lại dấu vết trên trống, thạp. Với kỹ thuật đúc đồng này người xưa đúc xong phải phá khuôn đất ra để lấy trống, thạp, vì vậy đây là các hiện vật độc bản không giống với bất kỳ hiện vật Đông Sơn nào đã phát hiện. Về giá trị hiện vật, trống đồng, thạp đồng thuộc sở hữu của ông Lương Hoàng Long rất có giá trị trong việc nghiên cứu văn hóa Đông Sơn của tổ tiên người Việt Nam, góp phần phục dựng lại lịch sử cổ đại của đất nước từ kinh tế, xã hội, đời sống tinh thần của ông cha ta.

Trống đồng Đông Sơn là sản phẩm đầy trí tuệ biểu hiện cho tài năng sáng tạo, sự khéo léo và tinh xảo hiếm có của tổ tiên ta đã tạo nên kỹ thuật luyện kim đồng thau bản địa, nền văn hóa đồng thau vào loại bậc nhất Đông Nam Á. Thạp đồng là tác phẩm mỹ thuật tuyệt mỹ. Điều này cũng góp phần khẳng định trình độ văn hiến của cư dân Đông Sơn đã khá cao so với các cư dân Đông Nam Á đương thời.