Làm gì để kinh tế tư nhân phát triển gắn với di sản?

VHO - Phát triển kinh tế di sản là “con đường” mà Huế ưu tiên chọn lựa nhằm phát huy giá trị di sản đồ sộ ở vùng kinh đô xưa. Trước vận hội mới, việc thúc đẩy gắn kết phát triển kinh tế tư nhân với kinh tế di sản cần được chú trọng và có những giải pháp hữu hiệu hơn.

 Nghị quyết 68/NQ TW của Bộ Chính trị đã khẳng định vai trò trung tâm của khu vực tư nhân trong phát triển văn hóa, sáng tạo, coi doanh nghiệp tư nhân là “động lực cốt lõi” của tăng trưởng kinh tế, chuyển đổi số và kinh tế xanh.

Huế chọn con đường riêng

Huế là điểm đến của di sản văn hóa nổi tiếng Việt Nam và thế giới. Địa phương này đang có hơn 1.000 di tích đã được kiểm kê, 202 di tích đã xếp hạng; đặc biệt là 8 di sản được UNESCO vinh danh cùng hơn 500 lễ hội và nhiều làng nghề nổi tiếng, hàng nghìn món ẩm thực trong “kho tàng” ẩm thực Việt Nam. Cùng với đó, hệ sinh thái và cảnh quan đặc sắc của sông Hương núi Ngự, của phá Tam Giang, rừng Bạch Mã..., đã góp phần tạo nên hệ sinh thái di sản đặc trưng, là “mỏ vàng” cho những mô hình kinh doanh văn hóa sáng tạo.

Theo ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở VHTT TP Huế, với quan điểm xuyên suốt “Bảo tồn để phát triển, Phát triển để bảo tồn”, việc gắn kinh tế tư nhân với kinh tế di sản để hướng tới Huế - Di sản, sáng tạo, xanh, thông minh. Huế lựa chọn con đường riêng, đặt văn hóa, di sản ở vị trí trung tâm, phát triển dựa trên căn cốt di sản để tạo sự khác biệt và bền vững. Trong hành trình đó, kinh tế tư nhân là lực lượng tiên phong để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa như du lịch di sản, áo dài, nghề thủ công, điện ảnh, nghệ thuật, thiết kế, game - nội dung số…

Việc mở rộng hợp tác theo hình thức PPP (đối tác công - tư), xã hội hóa đầu tư văn hóa là cần thiết và quan trọng cho sự phát triển này. Thực tế cho thấy, thời gian qua, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư và phát triển, khai thác các sản phẩm dịch vụ gắn với di sản, văn hóa tại Huế. Tuy nhiên, sức lan tỏa của các sản phẩm dịch vụ này vẫn chưa xứng với tiềm năng, chưa khai thác hết thế mạnh của Huế đang có.

Giám đốc Sở VHTT TP Huế cho rằng, cần tháo gỡ các “nút thắt” làm ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế di sản của Huế hiện nay. Đó là khung pháp lý PPP chưa hoàn thiện; tâm lý e dè, cơ chế “xin - cho”; thiếu đồng hành giữa chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng; doanh nghiệp văn hóa yếu về vốn, nhân lực, liên kết; rủi ro thương mại làm rỗng di sản…

TS Phan Thanh Hải cũng nhấn mạnh rằng, việc xây dựng con đường khác biệt và bền vững để phát triển kinh tế tư nhân gắn với kinh tế di sản ở Huế, cần dựa trên nguyên tắc 4 chữ “T”, gồm: Tôn trọng giá trị gốc, tiêu chuẩn bảo tồn; Tích hợp di sản - kinh tế đêm - giao thông - môi trường; Tinh tế với thẩm mỹ Huế, quy mô nhỏ - chất lượng cao; Tương tác với cộng đồng đồng hành, doanh nghiệp đồng kiến tạo.

Đại diện UN-Habitat (Chương trình định cư con người Liên Hợp Quốc) đề xuất mô hình cho Huế là “Hệ sinh thái di sản sáng tạo do khu vực tư nhân dẫn dắt”, nhằm mục tiêu biến di sản (vật thể, phi vật thể, ẩm thực, kiến trúc, cảnh quan) thành nền tảng sản xuất - đổi mới - thị trường với sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân, bảo tồn “sống” và nâng giá trị và chất lượng đô thị. Đặt khối tư nhân vào trung tâm của “tái tạo đô thị dựa vào di sản”, mô hình nói trên không làm thay thế bảo tồn mà làm giàu bảo tồn bằng mô hình kinh doanh sáng tạo; từ đó khóa nối mục tiêu bảo tồn di sản với việc làm, tăng trưởng và sản xuất, tiêu dùng bền vững. Đặt doanh nghiệp tư nhân và nhà sáng tạo làm trung tâm, chính quyền kiến tạo, đồng đầu tư, bảo hộ , cộng đồng đồng sở hữu giá trị, Huế có thể tiến sang quỹ đạo: “Di sản sống - sáng tạo số - tuần hoàn xanh”. Đặc biệt, nuôi dưỡng các giải pháp đổi mới sáng tạo từ giới trẻ và cộng đồng.

Đẩy mạnh chuyển đổi số

Theo ông Nguyễn Xuân Sơn, Giám đốc Sở KH&CN TP Huế, những năm qua, chuyển đổi số đã góp phần quan trọng cho sự phát triển ở tất cả các lĩnh vực của địa phương. Chuyển đổi số cũng đang góp phần cho phát triển du lịch số, kinh tế xã hội số và hiện đại hóa hạ tầng truyền thông. Là địa phương có 8 di sản văn hóa được UNESCO vinh danh, Huế đã tiên phong ứng dụng công nghệ để nhân lên giá trị di sản.

Việc số hóa ở Quần thể di tích Cố đô Huế bằng công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR) đã mở ra những trải nghiệm mới cho du khách, góp phần gia tăng số lượng khách du lịch trực tuyến, đồng thời mở rộng phạm vi quảng bá và tạo thêm doanh thu từ dịch vụ trực tuyến. Ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế cho rằng, di sản không chỉ để tham quan mà còn là nguồn lực kinh tế, văn hóa, gắn với du lịch, dịch vụ sáng tạo và chuỗi giá trị gia tăng. Ở đó, các mô hình hợp tác PPP là phương thức chiến lược: Nhà nước giữ vai trò định hướng và bảo đảm tính nguyên gốc, trong khi doanh nghiệp tư nhân mang đến nguồn lực, sự năng động và sáng tạo.

Ở các nước, nhiều đô thị sáng tạo đã chứng minh rằng di sản hoàn toàn có thể trở thành động lực phát triển bền vững, khi khu vực tư nhân được khuyến khích tham gia. Với Huế, thách thức và cơ hội đặt ra là làm thế nào để biến di sản thành nền tảng kinh tế, đồng thời mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp địa phương, doanh nhân trẻ và cộng đồng khởi nghiệp.

Trong kỷ nguyên số hiện nay, dữ liệu đã trở thành “dầu mỏ mới”, thúc đẩy mọi ngành kinh tế. Các quốc gia tiên tiến đang coi dữ liệu như một hạ tầng chiến lược, đồng thời xây dựng khung pháp lý minh bạch và thị trường dữ liệu hiệu quả, nhằm kích thích đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững. Việt Nam cũng đang bước vào giai đoạn quan trọng của chuyển đổi số sâu rộng. Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế đã triển khai nhiều ứng dụng công nghệ tiên tiến. Và hướng đến mở rộng phát triển các công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), và Internet vạn vật (IoT) sẽ được đưa vào sử dụng để tối ưu hóa quy trình quản lý và cung cấp thông tin cho du khách tại khu di sản Huế.

Vừa qua, Trung tâm này đã triển khai giải pháp Định danh số và triển lãm Cổ vật Triều Nguyễn, vừa đột phá trong việc ứng dụng công nghệ mới vừa bảo tồn và phát huy các giá trị di sản hiện có, đưa di sản vào kỷ nguyên số. Mỗi cổ vật được gắn mã định danh duy nhất, kết hợp số hóa 3D và lưu trữ trên blockchain, đảm bảo tính xác thực, minh bạch và bảo mật cao.

Song song, hệ thống triển lãm số trên museehue.vn ứng dụng VR/AR, metaverse và công nghệ vật lý, cho phép công chúng trải nghiệm di sản sống động vượt qua giới hạn không gian và thời gian. Ông Hong Seung Mo, đại diện Công ty TNHH Thiết kế Bền vững cảnh quan kiến trúc đô thị (UALS, Hàn Quốc) cho rằng, việc thúc đẩy và phát triển nền kinh tế di sản của Huế cần tập trung cho công nghệ văn hóa (Culture Technology). Việc kết hợp giữa văn hóa và công nghệ thông tin có thể biến các di sản văn hóa hữu hình và vô hình ở Huế thành nguồn thông tin và phát triển thành nội dung tri thức; đồng thời trở thành động lực thúc đẩy sự phát triển của những con người sáng tạo và sự phát triển sáng tạo của thành phố, góp phần thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa.