Hành trình hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga

VHO - Tượng đồng Nữ thần Dugra là pho tượng đồng lớn nhất, đại diện tiêu biểu, đặc sắc của nghệ thuật văn hóa Champa được phát hiện cho đến nay, là cổ vật thuộc loại quý hiếm, có giá trị rất lớn về văn hóa cũng như mỹ thuật Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử. Sau một hành trình dài, mới đây, việc tiếp nhận, hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga đã được hoàn thành.

Sáng 28.8 tại Hà Nội, Bảo tàng Lịch sử quốc gia tổ chức lễ công bố kết quả tiếp nhận, hồi hương tượng đồng Nữ thần Dugra.

Theo Bảo tàng lịch sử quốc gia, những cổ vật của Việt Nam được tiếp nhận, hồi hương trong thời gian qua là kết quả hợp tác, trao đổi thông tin trong nhiều năm, là sự nỗ lực của Việt Nam cũng như các quốc gia liên quan, đặc biệt là Hoa Kỳ, trên tinh thần tuân thủ các điều ước quốc tế trong đó có Công ước của UNESCO 1970 về các biện pháp cấm buôn bán, xuất nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa. Nổi bật là việc tiếp nhận, hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga.

Tháng 8.2023, ĐSQ Việt Nam tại Vương quốc Anh thông tin về Bộ VHTTDL về việc Bộ Tư pháp, Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ phối hợp với Cảnh sát Đô thành Luân Đôn, Vương quốc Anh đã tịch thu tượng đồng Nữ thần Durga, có nguồn gốc Việt Nam từ một vụ điều tra buôn bán cổ vật bất hợp pháp và đề xuất khả năng trao trả cổ vật này về Việt Nam.

Ngay sau khi nhận được thông tin, Bộ VHTTDL đã chỉ đạo các đơn vị chức năng nghiên cứu, đối sánh tư liệu và xác định tượng đồng Nữ thần Durga và đề xuất phương án tiếp nhận, hồi hương pho tượng này.

Căn cứ các quy định của Luật Di sản văn hóa, Bộ VHTTDL đã cho phép tiếp nhận, hồi hương cổ vật tượng đồng Nữ thần Durga từ các cơ quan chức năng của Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và giao Bảo tàng Lịch sử quốc gia là đơn vị tiếp nhận, vận chuyển pho tượng về Việt Nam lưu giữ, bảo quản tại Bảo tàng.

Ngày 13.9.2023, đại diện Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ, Cảnh sát đô thành Luân Đôn đã phối hợp với các cơ quan chức năng bàn giao tượng đồng Nữ thần Durga cho ĐSQ Việt Nam. Lễ bàn giao được diễn ra tại Công ty Constantine (Luân Đôn, Vương quốc Anh), nơi pho tượng đang được lưu giữ sau khi bị tịch thu.

Tháng 01.2024, Bộ VHTTDL đã cử đoàn công tác sang Vương quốc Anh để thực hiện nhiệm vụ đánh giá thực trạng, chuẩn bị thủ tục bàn giao và giám sát, thống nhất phương án vận chuyển tượng đồng Nữ thần Durga về Việt Nam.

Đoàn công tác đã phối hợp với ĐSQ Việt Nam tại Vương quốc Anh, Cảnh sát Đô thành Luân Đôn thực hiện tiếp nhận, đánh giá hiện trạng tượng đồng Nữ thần Durga, xác định sơ bộ tính xác thực của cổ vật, thu thập tư liệu, tài liệu, hồ sơ pháp lý, hồ sơ khoa học liên quan đến tượng để làm cơ sở cho việc nghiên cứu, phát huy giá trị của cổ vật, đồng thời trao đổi, thống nhất với Công ty Constantine phương án vận chuyển tượng đồng Nữ thần Durga từ Vương quốc Anh về Việt Nam bảo đảm an ninh, an toàn.

Ngày 21.2.2024, Tượng được vận chuyển từ Vương quốc Anh về đến sân bay Nội Bài. “Dưới sự chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Bộ VHTTDL và sau nhiều nỗ lực của Bảo tàng Lịch sử quốc gia cùng các đơn vị liên quan, ngày 18.6.2024, tượng đồng Nữ thần Durga đã được vận chuyển an toàn về lưu giữ tại kho bảo quản của Bảo tàng”,  Bảo tàng Lịch sử quốc gia thông tin.

Sau hành trình hồi hương, tượng Nữ thần Durga về đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia, hoàn thiện các thủ tục bàn giao và sắp xếp tượng trong kho an toàn, ngày 24.6.2024, Bảo tàng thành lập Hội đồng thẩm định, mời các chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực lịch sử, khảo cổ, văn hóa, nghệ thuật và cổ vật để xem xét, đánh giá hiện trạng, xác định tính chất, niên đại, nguồn gốc và giá trị của tượng, đồng thời, lấy mẫu phân tích thành phần hợp kim.

Theo đánh giá, thẩm định chuyên gia, Hội đồng xác định: “Đây là tượng Nữ thần Durga 4 tay, có thể khối lớn (cao toàn bộ 191cm, trong đó, tượng cao 157cm, nặng 101kg), niên đại vào thế kỷ VII với hiện trạng còn tương đối nguyên vẹn.

Tượng có nguồn gốc Việt Nam, thuộc phong cách nghệ thuật văn hóa Champa. Tuy nhiên, thông tin về nguồn gốc xuất xứ, địa điểm cụ thể phát hiện tượng Nữ thần Durga như đã nêu trong hồ sơ cần được tiếp tục nghiên cứu thêm”.

Đây là pho tượng đồng lớn nhất, đại diện tiêu biểu, đặc sắc của nghệ thuật văn hóa Champa được phát hiện cho đến nay, là cổ vật thuộc loại quý hiếm, có giá trị rất lớn về văn hóa cũng như mỹ thuật Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử.

Với những giá trị đặc biệt, quý hiếm, tượng đồng Nữ thần Durga đang được Bảo tàng lưu giữ trong kho đảm bảo an ninh, an toàn cũng  như  điều kiện, tiêu chuẩn, môi trường bảo quản đặc biệt.

Bảo tàng lịch sử quốc gia cho biết, sau khi công bố, tượng đồng Nữ thần Durga sẽ được hoàn thiện hồ sơ pháp lý, bảo quản và tiếp tục nghiên cứu để trưng bày, giới thiệu tới công chúng trong và ngoài nước trong thời gian tới.