“Đường lưỡi bò”, chiêu bài gây tổn thương văn hóa: Xử phạt phải đủ sức răn đe, tương ứng hành vi vi phạm

VHO- Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông khẳng định, trước những chiêu bài cài cắm “đường lưỡi bò” trong nhiều bộ phim, ấn phẩm, sản phẩm văn hóa đang xuất hiện ngày càng nhiều, mức độ ngày càng tinh vi, vì thế cần có chế tài xử phạt nghiêm khắc; mức phạt đủ sức răn đe, tương ứng với hành vi và mức độ vi phạm.

Trao đổi với Văn Hóa, Thứ trưởng Tạ Quang Đông nhấn mạnh: “Tôi nghĩ mỗi người dân Việt Nam với lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc sẽ ngay lập tức lên tiếng khi phát hiện hành vi vi phạm chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Tinh thần yêu nước sẽ thôi thúc mọi người dân Việt Nam cùng vào cuộc, đó chính là giải pháp căn cơ, bền vững nhất”.

Xuất hiện dầy đặc và có sự tính toán kỹ hơn

 P.V: Thưa Thứ trưởng, trước thực tế xuất hiện ngày càng nhiều “đường lưỡi bò” được cài cắm một cách tinh vi trong phim ảnh và những ấn phẩm, sản phẩm văn hóa nghệ thuật, ông có nhận định và quan điểm như thế nào về vấn đề này?

- Thứ trưởng Tạ Quang Đông: Có một thực tế là trong đời sống văn hóa nghệ thuật hiện nay, chúng ta nhận thấy có nhiều thủ đoạn cài cắm những hình ảnh, bản đồ “đường lưỡi bò” phi pháp ngày một tinh vi hơn. Nếu như trước đây những vi phạm về chủ quyền biển đảo thể hiện rõ trên bản đồ thì diễn biến hiện nay lại ở những tình thế khác, khó nhận ra hơn. Những vụ việc cụ thể xuất hiện thời gian gần đây cho thấy mật độ vi phạm dầy đặc hơn, có sự tính toán kỹ càng hơn. Nhiều bản đồ phi pháp được đưa vào những sản phẩm và cài cắm ở vị trí khó nhận ra, đòi hỏi công tác quản lý, thẩm định các sản phẩm phải rất kỹ và chặt chẽ.

Ví dụ, trong phim ảnh, trước đây “đường lưỡi bò” xuất hiện chủ yếu trong phim truyện thì gần đây, hình ảnh phi pháp này được cài cắm trong phim hoạt hình ngày một nhiều, thậm chí bản đồ này còn được biến tướng để nhà quản lý, thẩm định phim khó nhận ra. Hoặc trong phim truyền hình, những bộ phim rất nhiều tập nhưng việc cài cắm hình ảnh phi pháp chỉ trong một vài tập, với tần suất đậm đặc, thậm chí còn kèm theo những lời thoại ngang ngược, đầy thách thức. Trường hợp vi phạm ở phim truyền hình Trung Quốc 39 tập Hướng gió mà đi, phát sóng và bị yêu cầu gỡ bỏ trên Netflix và FPT Play vừa qua là một ví dụ rất rõ nét.

Không chỉ trong phim ảnh mà ở nhiều chương trình văn hóa nghệ thuật cũng vậy. Chúng ta nhận thấy có một vấn đề rất nguy hiểm, đó là có những đơn vị tổ chức công khai ủng hộ “đường lưỡi bò” và đưa đến công chúng những sản phẩm đánh vào thị hiếu và nhu cầu của họ. Thậm chí trong một số trường hợp, tâm lý yêu thích một ban nhạc, một bộ phim hay, một show diễn “hot”… khiến công chúng xao nhãng vấn đề cốt lõi là bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, chủ quyền văn hóa quốc gia. Hoặc gần đây có trường hợp đơn vị tổ chức có vấn đề liên quan đến “đường lưỡi bò”, nguy cơ hiển hiện một cách gián tiếp chứ không phải trực tiếp ngay trên màn hình, hoặc trên sân khấu của chương trình đó. Những tranh cãi và các luồng dư luận khác nhau xuất hiện và trong đó, chúng ta nhận thấy có những phản ứng mạnh mẽ, kiên quyết khi liên quan đến vấn đề bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia, chủ quyền an ninh văn hóa của Tổ quốc.

Những biểu hiện, hành vi cài cắm hình ảnh phi pháp dù diễn ra dưới hình thức nào cũng cho thấy đây là vấn đề không hề đơn giản. Trên phương diện quản lý văn hóa, các cơ quan chức năng thuộc Bộ VHTTDL và các Bộ, Ban, ngành liên quan đã tích cực vào cuộc. Gần đây là Cục Điện ảnh, Tổ công tác quản lý phim trên không gian mạng đã nỗ lực, khẩn trương kiểm tra và xử lý quyết liệt những vi phạm trong một số bộ phim. Tuy nhiên, văn hóa nghệ thuật là một lĩnh vực rộng, sôi động, có sự tiếp xúc và ảnh hưởng rộng rãi với công chúng nhưng lại là những lĩnh vực có nguy cơ tổn thương trước những tác động gây tổn hại như chiêu bài “đường lưỡi bò”. Thực tế đó liên tục đặt ra yêu cầu chúng ta phải nâng cao cảnh giác, chủ quyền biển đảo, biên giới lãnh thổ cũng như chủ quyền văn hóa quốc gia là những giá trị thiêng liêng, bất khả xâm phạm, không được phép đánh đổi bằng bất cứ giá nào. Tôi cho rằng, bên cạnh việc cần quán triệt tinh thần đó, chúng ta còn phải luôn theo dõi, nắm bắt thông tin từ rất nhiều kênh, nhiều nguồn khác nhau, không chỉ từ cơ quan quản lý nhà nước mà từ người dân và thông tin từ các cơ quan quản lý, hội nghề nghiệp chuyên ngành tại nước ngoài cung cấp.

Một số Hội đồng thẩm định và duyệt phim tại các nước vẫn thường xuyên cung cấp thông tin cho chúng ta về những bộ phim có hình ảnh vi phạm. Những kênh thông tin đối ngoại trong khu vực và quốc tế này rất cần thiết trong việc hỗ trợ công tác quản lý của chúng ta.

Xử phạt như hiện nay là chưa đủ sức răn đe

Những chiêu bài cài cắm tinh vi hình ảnh “đường lưỡi bò” phi pháp trong văn hóa nghệ thuật đã gây ảnh hưởng, tổn hại nghiêm trọng đến an ninh văn hóa quốc gia. Nhưng thực tế có một số nền tảng trên không gian mạng dù biết phi pháp mà vẫn vi phạm, vậy chúng ta cần có hình thức xử phạt như thế nào, thưa Thứ trưởng?

- Tôi cho rằng chúng ta cần tiếp tục bổ sung cơ sở pháp lý chặt chẽ hơn nữa để áp dụng trong thực tiễn. Khoảng trống trước đây trong lĩnh vực điện ảnh đã được khoả lấp khi Luật Điện ảnh năm 2022 được ban hành, với quy định về quản lý phát hành phim trên không gian mạng, nền tảng mạng xã hội được thực hiện theo hình thức hậu kiểm. Trường hợp nhà quản lý kiểm tra, nếu phát hiện sai sót vi phạm Điều 9 Luật Điện ảnh thì bộ phim sẽ bị xử lý theo quy định. Thế nhưng, rõ ràng chúng ta không có một bộ luật nào có thể bao quát được tất cả các tình huống nảy sinh trên thực tế. Những diễn biến mới luôn luôn cần phải cập nhật và bổ sung về hình thức xử phạt cũng như mức độ xử phạt. Trước diễn biến thường xuyên thay đổi, đòi hỏi cơ quan quản lý phải liên tục nắm bắt, cập nhật để bổ sung các quy định, chế tài xử phạt.

Điều đặc biệt quan trọng là các chế tài xử phạt cũng phải thật nghiêm khắc, mạnh tay và đảm bảo tính răn đe. Hiện nay, chúng ta đang áp dụng những chế tài xử phạt chưa có sức răn đe mạnh. Chẳng hạn như ở các lĩnh vực điện ảnh, chương trình biểu diễn nghệ thuật…, nếu so sánh một bộ phim đầu tư hàng chục tỉ đồng, một show diễn cũng có mức đầu tư nhiều tỉ mà xử phạt chỉ vài chục triệu đồng, rõ ràng là chưa tương ứng với hành vi, mức độ vi phạm và vì vậy, sẽ không đủ sức răn đe.

Chúng ta đều nhận thấy có một thực tế là so với diễn biến muôn hình vạn trạng của thực tiễn thì các cơ quan quản lý không thể “đơn thương độc mã” mà thiếu sự hỗ trợ từ các cá nhân, tổ chức trong nước và quốc tế. Theo Thứ trưởng, cần có giải pháp tổng thể nào để giải quyết tận gốc những vấn đề đang tạo áp lực nặng nề đối với các cơ quan quản lý?

- Như tôi đã nói, cần phải mở rộng việc thu thập các nguồn thông tin khác nhau, không chỉ từ các cơ quan quản lý nhà nước mà của tất cả người dân cũng như thông tin từ các cơ quan hữu quan ở nước ngoài. Điện ảnh không thể kiểm soát toàn bộ khối lượng phim khổng lồ trên mạng chỉ với số lượng nhân sự ít ỏi như hiện nay. Sự hỗ trợ, lên tiếng phát hiện từ phía người dân, công chúng yêu điện ảnh là vô cùng quan trọng. Tôi nghĩ mỗi người dân Việt Nam với lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc sẽ ngay lập tức lên tiếng khi phát hiện ra những hành vi vi phạm chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Tinh thần yêu nước sẽ thôi thúc những người dân Việt Nam cùng vào cuộc và đó chính là giải pháp căn cơ, bền vững nhất.

Bên cạnh đó, về tổng thể, cần tiếp tục thực hiện những giải pháp cơ bản và ngay trước mắt có thể làm được. Đó là tiếp tục hoàn thiện thể chế pháp luật, đặc biệt là cập nhật và bổ sung những quy định về xử phạt vi phạm. Lưu ý rằng các hình thức xử phạt phải nghiêm, mức phạt phải nặng để răn đe. Thứ hai, cần tỏ rõ thái độ kiên quyết, dứt khoát, không mập mờ, không vì bất cứ một lợi ích nào trước mắt mà để ảnh hưởng, tổn hại đến những giá trị thiêng liêng về chủ quyền biển đảo của Tổ quốc.

 Tuyên truyền, nâng cao nhận thức luôn là giải pháp không bao giờ cũ. Thời gian tới chúng ta cần tiếp tục tăng cường giải pháp căn cơ này như thế nào để có thể tạo độ phủ sóng rộng hơn, hiệu quả cao hơn, thưa Thứ trưởng?

- Dù trong bối cảnh nào thì chúng ta đều luôn phải tăng cường các biện pháp tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức của mọi cá nhân, tổ chức, bằng nhiều cách thức và kênh tuyên truyền khác nhau. Tất nhiên, trong thời đại công nghệ số 4.0, cần phải thiết lập và tận dụng sức mạnh của các nền tảng số, của công nghệ truyền thông hiện đại để có các kênh thông tin tuyên truyền đa dạng. Cùng với tiếng nói từ báo chí chính thống, hoạt động tuyên truyền trên các nền tảng mạng xã hội hiện đại khác cũng sẽ tạo độ phủ sóng và lan tỏa rất mạnh mẽ, giúp chúng ta chuyển tải những thông điệp quan trọng về bảo vệ chủ quyền an ninh văn hóa quốc gia một cách rõ ràng, quyết liệt.

 Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng! 

 PHƯƠNG ANH (thực hiện)