Báo động vấn nạn xâm phạm bản quyền trên không gian mạng

VHO - Vi phạm bản quyền tại Việt Nam, đặc biệt trên môi trường số từ nhiều năm nay đã diễn ra với muôn hình vạn trạng. Có đến 80% vi phạm bản quyền đang diễn ra trên các nền tảng số, gây thiệt hại hàng ngàn tỉ đồng. Đây là một trong những vấn nạn kéo dài mà giải pháp khắc phục triệt để vẫn là một bài toán khó.

 Bắt cóc bỏ đĩa

Năm 2023, Thanh tra Bộ VHTTDL phối hợp với các cơ quan có liên quan ngăn chặn, bảo đảm thuê bao/người sử dụng dịch vụ viễn thông của doanh nghiệp trên toàn lãnh thổ Việt Nam không truy cập được vào 2.763 wesbite, 3.611 link có nội dung vi phạm; xem xét, xử lý các tổ chức, cá nhân có hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan. Đồng thời, gửi hàng nghìn khuyến cáo tới doanh nghiệp khai thác, sử dụng hình ảnh, âm thanh, video, sử dụng chương trình phần mềm máy tính trong sản xuất, hoạt động kinh doanh thương mại, hoạt động quảng cáo chấp hành các quy định của pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan.

Mặc dù hành lang pháp lý liên tục hoàn thiện, với nhiều quy định chặt chẽ được bổ sung nhưng thực tế vẫn cho thấy nạn xâm phạm bản quyền như một bộ phim dài không hồi kết. Tại Hội thảo khoa học “Quản lý hoạt động phổ biến phim trên không gian mạng tại Việt Nam - Thực trạng và giải pháp” vừa được Cục Điện ảnh tổ chức, các nhà quản lý, nhà phát hành, phổ biến phim… tiếp tục “kêu trời” khi quản lý phổ biến phim trên không gian mạng vẫn vấp phải vô vàn thách thức bởi xâm phạm bản quyền.

Theo đại diện BHD, tình trạng ăn cắp bản quyền phát hành trên không gian mạng vẫn còn rất phổ biến, gây thiệt hại vô cùng lớn cho nhà sản xuất, phát hành và phổ biến phim. Nhà báo Việt Văn (Báo Lao Động) cũng nhấn mạnh, quản lý nhà nước về phim trên không gian mạng còn gặp nhiều khó khăn do vi phạm bản quyền phim diễn ra phổ biến. Nhiều tên miền cung cấp phim miễn phí cho người xem và khi buộc phải gỡ phim lại chạy sang miền khác mà vẫn thu hút đông khán giả thích “xem chùa”. Có những phim cơ quan quản lý nhà nước cấm thì chỉ vài tháng sau đã xuất hiện trên mạng nhan nhản, thành ra việc cấm trở thành… “bắt cóc bỏ đĩa”.

Trong tham luận gửi đến hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả (Bộ VHTTDL) Phạm Thị Kim Oanh nhấn mạnh, bên cạnh các yếu tố để thương mại hóa các sản phẩm và dịch vụ giải trí, thúc đẩy công nghiệp điện ảnh phát triển như sáng tạo, sản xuất tác phẩm điện ảnh, phát hành và phổ biến tác phẩm điện ảnh để phát triển thị trường, tạo nguồn kinh phí tái sản xuất thì bảo vệ bản quyền, bảo vệ thành quả sáng tạo trong điện ảnh là yếu tố quan trọng không thể thiếu. Tuy nhiên, bên cạnh khía cạnh tích cực, sự phát triển mạnh mẽ của Internet cũng tác động tiêu cực đến việc bảo hộ quyền tác giả, tạo điều kiện cho các hành vi xâm phạm quyền tác giả được thực hiện một cách dễ dàng, với mức độ thiệt hại rất cao và đặt ra rất nhiều thách thức đối với việc bảo hộ quyền tác giả, trong đó có những thách thức về mặt pháp lý. “Internet tạo điều kiện cho người sử dụng có thể truy cập, sử dụng thậm chí kinh doanh trái phép các tác phẩm này mà không trả tiền sử dụng, gây thiệt hại cho chủ sở hữu quyền tác giả. Với hàng triệu người sử dụng Internet và hàng triệu website như hiện nay, việc kiểm soát tất cả nội dung đăng tải trên tất cả các website để đảm bảo cho việc bảo hộ quyền tác giả là điều vô cùng khó khăn…”, theo Phó Cục trưởng Phạm Thị Kim Oanh.

Nhìn nhận cụ thể về tình trạng xâm phạm quyền tác giả tác phẩm điện ảnh, theo bà Oanh, đặc biệt đáng chú ý là vi phạm trong môi trường Internet, như phim chiếu rạp bị khán giả livestream phát trực tiếp trên mạng, gây thiệt hại cho nhà sản xuất hoặc phim chiếu rạp, chiếu trên truyền hình bị khán giả ghi lại và phát tán trên mạng internet. Cùng với sự phát triển của công nghệ, các hành vi xâm phạm ngày càng tinh vi hơn. Một số cá nhân, tổ chức đã sao chép, khai thác, sử dụng, trình chiếu, truyền đạt các tác phẩm điện ảnh tới công chúng không được phép của chủ thể quyền và kinh doanh quảng cáo sản phẩm, dịch vụ trái phép trên các bộ phim có bản quyền, nhằm thu lợi bất chính.

Tăng cường công nghệ chống xâm phạm bản quyền

Phải thấy rằng, thực trạng các tác phẩm điện ảnh bị vi phạm quyền tác giả không phải là tình trạng cá biệt ở Việt Nam mà còn là tình trạng chung tại rất nhiều quốc gia. Theo Cục Bản quyền tác giả, hiện tại các hành lang pháp lý đã quy định nhiều biện pháp để các chủ thể quyền sở hữu trí tuệ có thể áp dụng để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của mình. Ngoài việc áp dụng biện pháp công nghệ bảo vệ quyền, đưa thông tin quản lý quyền hoặc áp dụng các biện pháp công nghệ khác nhằm ngăn ngừa hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; các chủ thể quyền có thể yêu cầu tổ chức, cá nhân có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ phải chấm dứt hành vi xâm phạm, gỡ bỏ và xóa nội dung vi phạm trên môi trường mạng viễn thông và mạng Internet, xin lỗi, cải chính công khai, bồi thường thiệt hại; yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ theo quy định của Luật này và các quy định pháp luật khác; thậm chí, khởi kiện ra tòa án hoặc trọng tài để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

Theo đại diện Công ty TNHH Truyền hình FPT, thực tế bùng nổ Internet đặt ra một nhu cầu cấp thiết về việc ứng dụng công nghệ vào hoạt động phổ biến phim trên không gian mạng nhằm giải quyết những thách thức, đồng thời tự tạo ra cơ hội để phát triển dịch vụ. Chẳng hạn, về công nghệ khóa mã - bảo vệ nội dung, FPT Play sử dụng các biện pháp mã hóa nội dung khi cung cấp cho người dùng, các file video sẽ được mã hóa bởi các chuẩn Widevine, Playready, Fairplay và được phát streaming (phát trực tuyến) với các định dạng truyền tải HLS và Mpeg Dash. Link streaming được gắn token để đảm bảo chỉ truy cập được trong phiên cấp phát và sẽ có thời hạn tồn tại nhất định. “Công nghệ đóng vai trò then chốt trong việc phát hành phim trực tuyến, mang đến nhiều lợi ích cho cả nhà cung cấp và người xem. Nhờ công nghệ, phim ảnh có thể tiếp cận đến nhiều người hơn, mang đến trải nghiệm giải trí phong phú và đa dạng hơn. Ngoài ra, công nghệ cũng góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong ngành công nghiệp sản xuất nội dung, tạo ra nhiều cơ hội cho các nhà sản xuất, phát hành và đa dạng hóa nội dung phim ảnh”, đại diện Công ty TNHH Truyền hình FPT nhấn mạnh.

Cùng với đó, trong tham luận của mình, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Phạm Thị Kim Oanh lưu ý, đối với lĩnh vực cụ thể là bảo vệ quyền tác giả trong lĩnh vực điện ảnh trên không gian mạng, cần tiến hành đồng bộ nhiều giải pháp như hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan nói chung, quyền tác giả tác phẩm điện ảnh nói riêng; nâng cao nhận thức, ý thức bảo vệ quyền, đẩy mạnh áp dụng các biện pháp công nghệ và thông tin quản lý quyền, chủ động yêu cầu xử lý khi có hành vi xâm phạm quyền; tăng cường công tác truyền thông, tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan...