UNCLOS là hiến pháp toàn cầu của đại dương

VHO - Trong hai ngày 3-4.11 tại thành phố Đà Nẵng, Học viện Ngoại giao tổ chức Hội thảo Khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 17 với chủ đề: “Đoàn kết trong bất định”.

Các ý kiến tại Hội thảo nhấn mạnh, giải quyết các bất đồng trên biển bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS).

 Dự khai mạc Hội thảo sáng 3.11 có Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, TS Nguyễn Mạnh Cường; Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ VHTTDL, PGS. TS Lê Hải Bình. Đặc biệt Hội thảo quy tụ gần 50 diễn giả là những chuyên gia hàng đầu, uy tín tại Việt Nam, trong khu vực và quốc tế; hơn 300 đại biểu, đại sứ, của gần 40 quốc gia và vùng lãnh thổ và hơn 200 đại biểu đăng ký tham dự trực tuyến.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cường nhấn mạnh, chủ đề của Hội thảo là “Đoàn kết trong bất định” không chỉ phản ánh trung thực thực tiễn quốc tế ngày hôm nay, mà còn thể hiện khát vọng của thời đại. Thứ trưởng cho rằng, thế giới ngày nay “mong manh” hơn bao giờ hết, xuất hiện các thách thức toàn cầu như xung đột, chiến tranh. Châu Á - Thái Bình Dương, vốn là khu vực năng động nhất, cũng không tránh khỏi “những cơn gió bất định” và Biển Đông là tấm gương phản chiếu những biến động của khu vực và toàn cầu.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Nguyễn Mạnh Cường cũng nhấn mạnh, trong bất định vẫn ẩn chứa nhiều cơ hội để các quốc gia khẳng định các nhân tố thúc đẩy gắn kết, đó là đối thoại, hợp tác và tuân thủ luật pháp quốc tế. Hòa bình và ổn định trên Biển Đông không chỉ là lợi ích riêng của một vài quốc gia ven biển mà còn là điều kiện tiên quyết cho thịnh vượng của toàn bộ vành đai Đông Á, Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao nhấn mạnh, Việt Nam kiên định đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển. “Việt Nam đề cao tầm quan trọng của duy trì hòa bình và ổn định khu vực, đồng thời đề cao vai trò trung tâm của luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS). Việt Nam cam kết giải quyết hòa bình tranh chấp, xây dựng lòng tin và quản lý có trách nhiệm các khác biệt; sẵn sàng hợp tác với tất cả các đối tác để đảm bảo các vùng biển chung là biển hòa bình, ổn định, thịnh vượng; Việt Nam tự hào là một trong 60 quốc gia đầu tiên phê chuẩn, phê duyệt Hiệp định về Đa dạng sinh học ngoài vùng tài phán quốc gia (BBNJ), thể hiện cam kết bền vững với luật pháp quốc tế và chủ nghĩa đa phương”, Thứ trưởng Nguyễn Mạnh Cường khẳng định.

Trong phiên thảo luận, nhiều chuyên gia trong và ngoài nước chia sẻ nhận định rằng tình hình Biển Đông đang ngày một nóng hơn trong năm qua, trong bối cảnh “chiến thuật vùng xám” liên tục đẩy mạnh và mở rộng nhằm tăng cường kiểm soát mà không cần xung đột trực tiếp.

TS Bec Strating, Giám đốc Trung tâm La Trobe Asia (Đại học La Trobe, Australia), nhấn mạnh vai trò then chốt của cuộc cạnh tranh thông tin giữa các quốc gia. Bà chỉ rõ rằng qua cách kể chuyện, hình ảnh, bản đồ và ngôn từ, các bên có thể định hình nhận thức về tính chính danh: Ai thực sự kiểm soát khu vực nào, ai đặt ra luật chơi và hành động của bên nào bị coi là hợp pháp hay gây hấn. “Trong bối cảnh hàng hải Đông Á, cuộc cạnh tranh này đã tạo nên một “vùng xám thông tin” - nơi ranh giới giữa sự thật và hư cấu bị xóa nhòa, tính chính danh bị thách thức gay gắt. Tại đây, thông tin trở thành vũ khí chính trị sắc nhọn thao túng nhận thức và làm suy yếu trật tự hàng hải quốc tế. Đây chính là cuộc chiến định hình cách nhìn nhận thực tế”, bà Strating phân tích.

Đồng tình với quan điểm này, TS Đỗ Thanh Hải, Viện phó Viện Biển Đông (Học viện Ngoại giao) khẳng định, trong năm qua các hoạt động “vùng xám” tiếp tục diễn ra với cường độ và quy mô leo thang đáng báo động. Theo ông Hải, những diễn biến trong năm nay cho thấy tình hình đang vượt khỏi “vùng xám” truyền thống, tiến sát “vùng đỏ” của xung đột thực sự. Điều này thể hiện qua sự hiện diện dày đặc tài sản quân sự hạng nặng như tàu chiến, máy bay chiến đấu; sự leo thang các vụ đụng độ và việc tăng cường quân bị, triển khai tên lửa cùng hệ thống phòng thủ mới.

Trước tình thế này, ông Ray Powell, nhà sáng lập kiêm Giám đốc Dự án Sealight (ĐH Stanford, Mỹ), kêu gọi các bên phải tư duy lại và xây dựng chiến lược riêng biệt dành riêng cho “vùng xám”. Đáng chú ý, ông Powell cảnh báo các nước cần loại bỏ tư duy cũ kỹ, vốn phân biệt rạch ròi giữa các cặp dân sự - quân sự, hòa bình - chiến tranh và hợp pháp - bất hợp pháp.

Trước những thách thức mới mẻ này, các chuyên gia đồng loạt khẳng định tầm quan trọng của hợp tác quốc tế dựa trên nền tảng luật pháp quốc tế. Bà Strating kêu gọi: “Vùng xám thông tin không chỉ là thông tin sai lệch. Đó là cuộc chiến về tính chính danh và trật tự. Bằng cách hợp tác qua ngoại giao công chúng quốc tế tập thể, các quốc gia có thể bảo vệ sự toàn vẹn của luật pháp quốc tế, củng cố tính phổ quát của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), và đảm bảo khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương được quản trị bởi các nguyên tắc, chứ không phải những ngoại lệ”.

Sau 17 năm tổ chức, Hội thảo Khoa học Quốc tế về Biển Đông đã trở thành trung tâm thúc đẩy tăng trưởng và kết nối, góp phần củng cố hoà bình, ổn định và thịnh vượng, không chỉ ở Biển Đông mà trong không gian biển ở cấp độ khu vực và toàn cầu.