“Cú hích” phát triển nền kinh tế phi dầu mỏ ở vùng Vịnh

VHO - Dù có được sự thịnh vượng nhờ vào dầu mỏ trong những thập niên qua, nhưng giờ đây các quốc gia vùng Vịnh đang tạo đà bứt phá mới, thúc đẩy chiến lược đa dạng hóa nền kinh tế, giảm đi sự phụ thuộc vào dầu mỏ và tăng cường đầu tư vào các ngành mới nổi tạo dấu ấn đặc biệt trên trường quốc tế.

 Các quốc gia thuộc Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) gồm Saudi Arabia, Kuwait, Bahrain, Qatar, Các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất (UAE) và Oman, được ví như “giếng dầu của thế giới” khi từ lâu đã trở nên nổi tiếng từ việc sở hữu trữ lượng lớn nguồn cung dầu trên toàn cầu. Các đợt bùng nổ giá dầu trong thập niên 1970, 1980 và đầu những năm 2000 đã mang lại nguồn thu lớn cho những quốc gia này.

Dù vậy trong bối cảnh mới, với chiến lược và tầm nhìn mới, các quốc gia vùng Vịnh đang định hướng lại tư duy mới thúc đẩy đa dạng hóa nền kinh tế nhằm đảm bảo sự thịnh vượng bền vững mà không chỉ phụ thuộc vào dầu mỏ. Nhiều quốc gia vùng Vịnh đã đưa ra các chiến lược kinh tế dài hạn, trong đó có “Tầm nhìn 2030” thúc đẩy đa dạng hóa nền kinh tế, giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ và tăng cường đầu tư.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển kết hợp với nguồn năng lượng dồi dào, vùng Vịnh giàu có đang đặt mục tiêu trở thành trung tâm Trí tuệ nhân tạo (AI) toàn cầu. Theo hướng đi này, trong khi Saudi Arabia tăng tốc thêm các khoản đầu tư đáng kể vào AI thì UAE, Qatar và Saudi Arabia là những nhà đầu tư hàng đầu vào AI trong khu vực, chi hàng tỉ USD cho các dự án trung tâm dữ liệu với các đối tác công nghệ như Microsoft và OpenAI.

Saudi Arabia thậm chí đầu tư 1.000 tỉ USD xây dựng công ty Humain, đặt mục tiêu trở thành trung tâm trí tuệ nhân tạo hàng đầu thế giới. Tại Hội nghị Thượng đỉnh AI toàn cầu năm nay, các chuyên gia đã nhấn mạnh đến sự sẵn sàng của vùng Vịnh trong việc thúc đẩy phát triển AI nhanh chóng.

Không chỉ vậy, các quốc gia vùng Vịnh cũng ngày càng thể hiện tham vọng bước vào cuộc đua khai thác và làm chủ các nguồn đất hiếm. Đất hiếm là một thành phần quan trọng, không thể thiếu trong việc sản xuất các tua bin gió, tấm pin năng lượng mặt trời và nhiều công nghệ khác. Qatar từng đầu tư tới 180 triệu USD vào công ty chuyên khai thác đất hiếm TechMet.

Không chỉ săn lùng các nguồn cung đất hiếm trên thế giới, Saudi Arabia cũng mời chào các công ty nước ngoài với nhiều ưu đãi để tham gia vào quá trình thăm dò, khai thác đất hiếm tại nước này. Các quốc gia vùng Vịnh cũng xem đất hiếm là trung tâm trong chiến lược Netzero, cắt giảm lượng phát thải ròng khí gây hiệu ứng nhà kính xuống mức tối thiểu trong bối cảnh loại khoáng sản này ngày càng trở nên quý giá.

Ngoài ra, vùng Vịnh cũng trở thành điểm đến tiềm năng của hoạt động dịch chuyển sản xuất trong bối cảnh các doanh nghiệp đa quốc gia hiệu chỉnh lại chuỗi cung ứng toàn cầu. Kể từ khi Mỹ tái khởi động chính sách thuế quan, các quốc gia vùng Vịnh đang nổi lên như một trung tâm kết nối quan trọng.

Xu hướng dịch chuyển hoạt động sản xuất hoặc lắp ráp cuối cùng sang các quốc gia có quan hệ thương mại thân thiện đang trở nên phổ biến hơn. Trong số các lựa chọn “tiềm năng” cho hoạt động sản xuất giai đoạn cuối, các quốc gia vùng Vịnh đang nổi lên là thị trường hấp dẫn với hệ sinh thái rộng lớn, qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc thiết lập nhanh chóng các hoạt động sản xuất.

Saudi Arabia và UAE đều đang đầu tư mạnh vào phát triển nguồn nhân lực để thúc đẩy hoạt động sản xuất tiên tiến. Với dân số trẻ, Saudi Arabia đang thúc đẩy các sáng kiến đào tạo nhân lực nâng cao năng lực để đáp ứng nhu cầu lao động có kỹ năng của ngành công nghiệp. Trong số các nước vùng Vịnh, Saudi Arabia nổi bật về đa dạng hóa nền kinh tế, bởi chiến lược Tầm nhìn 2030.

Với nguồn lực tài chính lớn từ dầu mỏ sẵn có, các nước vùng Vịnh giờ đây đang tích cực triển khai các kế hoạch tầm nhìn dài hạn mới, nhằm mở rộng nguồn thu và chuẩn bị sẵn sàng cho kỷ nguyên hậu dầu mỏ. Tham vọng phát triển kinh tế bền vững phi dầu mỏ của các quốc gia vùng Vịnh cũng phản ánh cách tiếp cận mới thúc đẩy đa dạng hóa nền kinh tế và khẳng định vị thế chiến lược phù hợp trong bối cảnh hiện tại.