Chạm vào quá khứ, thức tỉnh nghệ thuật

VHO - Ẩn mình trong lòng đất Malta, bức tượng nhỏ mang tên “Người phụ nữ ngủ” được phát hiện tại Hypogeum Ħal Saflieni, một quần thể kiến trúc ngầm có niên đại từ 3600 - 2400 TCN.

Hơn 5.000 năm tồn tại, bức tượng không chỉ là tác phẩm nghệ thuật đơn thuần mà còn là biểu tượng sâu sắc của tín ngưỡng và thế giới quan của con người thời kỳ đồ đá mới. Sự hiện diện của nó hôm nay vẫn khơi dậy những suy tư về nghệ thuật, về vòng đời và niềm tin vào sự chuyển hóa vĩnh cửu.

Sự tĩnh lặng trong lòng đất

Được phát hiện giữa lòng Hypogeum Ħal Saflieni, bức tượng “Người phụ nữ ngủ” nằm yên trong bóng tối, như một chứng nhân tĩnh mịch cho những nghi lễ thiêng liêng và vòng xoay bất tận của sự sống và cái chết. Không gian Hypogeum không chỉ là một khu mộ cổ mà còn là thánh địa tâm linh, nơi con người gửi gắm hy vọng và lời nguyện cầu vào cõi vĩnh hằng.

Bề mặt bức tượng vẫn còn vương sắc đỏ ochre -sắc màu biểu tượng của sự sống, sự sinh sôi và tái sinh. Trong tín ngưỡng của người Malta cổ đại, màu đỏ được liên tưởng đến máu và sức sống, như một sợi dây kết nối giữa thế giới hữu hình và cõi vô hình. Sự xuất hiện của sắc đỏ trên bức tượng cho thấy nó không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một phần của nghi lễ, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.

Sự kết hợp giữa chất liệu đất nung thô mộc và sắc đỏ ochre tự nhiên đã biến bức tượng thành một biểu tượng mạnh mẽ. Không chỉ mô tả con người trong trạng thái nghỉ ngơi, bức tượng còn ẩn chứa niềm tin của tổ tiên chúng ta vào sự chuyển tiếp, hồi sinh và vòng đời vĩnh hằng.

Tư thế con người và sự biểu cảm của hình khối

Bức tượng khắc họa một người phụ nữ trong tư thế ngủ tự nhiên: đôi chân co nhẹ, cánh tay đặt dưới đầu, cơ thể thả lỏng hoàn toàn. Nhưng sự đặc biệt của tác phẩm không dừng lại ở tính hiện thực. Độ cong mềm mại của đôi chân, sự buông lỏng tự nhiên của cánh tay và độ nén khéo léo trên phần đệm dưới thân đã tạo nên hiệu ứng thị giác đầy thuyết phục, như thể cơ thể đang hòa mình vào nhịp thở đều đặn của giấc ngủ sâu.

Nghệ nhân đã cường điệu một cách tinh tế hình khối tỷ lệ: phần hông đầy đặn tương phản với vai và cánh tay thon gọn, chiếc váy với các nếp gấp tỉ mỉ tạo nên nhịp điệu hài hòa. Những yếu tố này mang đến sự giao thoa giữa hiện thực và biểu cảm, khơi gợi một vẻ đẹp trầm lắng nhưng giàu cảm xúc.

Hiệu quả này khiến “Người phụ nữ ngủ” trở thành cầu nối bất ngờ với các tác phẩm điêu khắc hiện đại. Tư duy tạo hình của nghệ nhân thời tiền sử, dù vô tình hay hữu ý, đã phảng phất tinh thần của các tác phẩm như The Sleeping Muse của Constantin Brâncuși hay The Thinkercủa Auguste Rodin, nơi hình khối không chỉ tái hiện hình thể mà còn chứa đựng sức biểu đạt tinh thần mạnh mẽ.

Biểu tượng của niềm tin và vòng đời

Trong thế giới quan của người tiền sử, giấc ngủ và cái chết không chỉ là trạng thái nghỉ ngơi mà còn là cánh cửa dẫn đến sự chuyển hóa. Hình tượng người phụ nữ nằm ngủ có thể đại diện cho Nữ thần Mẹ - biểu tượng của sự sinh sôi, nuôi dưỡng và tái sinh phổ biến trong các nền văn hóa cổ đại. Được tìm thấy tại một không gian tâm linh như Hypogeum, bức tượng phản ánh khát vọng sâu xa của con người về sự sống vĩnh hằng và vòng tuần hoàn bất tận của sinh - tử.

Tinh thần này còn vang vọng trong nghệ thuật đương đại. Yayoi Kusama, với Infinity Mirror Rooms, cũng gợi lên sự chuyển hóa vô tận giữa ánh sáng và bóng tối, giữa cái hữu hạn và vĩnh hằng. Cũng như vậy, bức tượng “Người phụ nữ ngủ” mở ra một chiều kích tâm linh sâu sắc, nơi sự sống và cái chết trở thành hai mặt của một vòng đời.

Thức tỉnh trong hiện tại

Ngày nay, bức tượng “Người phụ nữ ngủ” được trưng bày tại Bảo tàng Khảo cổ học Quốc gia Malta như một di sản vô giá. Với giới nghiên cứu, đây là minh chứng cho tư duy nghệ thuật bậc thầy của con người thời kỳ đồ đá mới. Họ không chỉ tái hiện hình thể con người mà còn truyền tải được cảm xúc và tinh thần sâu lắng.

Trong nghệ thuật hiện đại, bức tượng tiếp tục truyền cảm hứng như một biểu tượng của vẻ đẹp vượt thời gian. Dù yên lặng trong giấc ngủ ngàn năm, bức tượng vẫn sống động, như lời nhắc nhở về sức mạnh của nghệ thuật trong việc kết nối con người qua mọi thời đại.

“Người phụ nữ ngủ” - từ lòng đất sâu thẳm, bức tượng thầm thì về giấc ngủ thanh bình, vòng đời bất tận và niềm tin vĩnh cửu. Một biểu tượng của quá khứ, nhưng cũng là nguồn cảm hứng để nghệ thuật tiếp tục thức tỉnh trong hiện tại và tương lai.