Bí ẩn xác tàu chiến Anh bị chôn vùi tại bãi biển Scotland

VHO - Một khối gỗ lớn bất ngờ lộ ra sau cơn bão trên bờ biển đảo Sanday (quần đảo Orkney, Scotland) đã mở đầu cho hành trình khảo cổ kéo dài 18 tháng. Từ manh mối nhỏ nhoi ấy, các nhà nghiên cứu dần hé lộ thân thế của một chiến hạm Hoàng gia Anh.

Chiến hạm Hoàng gia bất ngờ lộ diện

Khi một cậu học sinh đang chạy trên bãi biển Sanday, Orkney vào tháng 2.2024 và tình cờ phát hiện những thanh gỗ lộ ra sau cơn bão, người dân địa phương lập tức linh cảm rằng đây có thể là xác một con tàu cổ.

Phần thân tàu làm từ gỗ sồi, với các tấm ván được ghép khéo léo bằng chốt gỗ, rõ ràng không phải là một con tàu hiện đại. Câu hỏi đặt ra: con tàu này bao nhiêu tuổi, và lịch sử nào đang bị vùi lấp?

18 tháng sau khi phát hiện, các nhà khảo cổ học và tình nguyện viên địa phương đã xác định được thân thế con tàu. Hóa ra, đây là một chiến hạm Hoàng gia Anh từng tham gia những sự kiện kịch tính nhất của thế kỷ XVIII, trước khi chìm ngoài khơi Sanday vào năm 1788.

Nhờ phân tích niên đại gỗ cùng các dữ liệu lịch sử chi tiết, các chuyên gia tin rằng xác tàu vừa phát hiện chính là HMS Hind, một tàu khu trục 24 khẩu pháo của Hải quân Hoàng gia Anh, được đóng tại Chichester vào năm 1749 và từng có sự nghiệp đáng chú ý.

Theo nhà khảo cổ học biển cấp cao Ben Saunders, con tàu Hind là “một chiến hạm may mắn với tuổi thọ đáng kinh ngạc”.

Hồ sơ hải quân cho thấy HMS Hind từng phục vụ ngoài khơi Jamaica vào những năm 1750, sau đó tham gia các chiến dịch lớn trong Chiến tranh Bảy năm, bao gồm các cuộc vây hãm Louisbourg (1758) và Quebec (1759), khi quân Anh đánh bại lực lượng Pháp tại Canada.

Đến thập niên 1770, con tàu tiếp tục góp mặt trong hạm đội Anh trong Chiến tranh Cách mạng Hoa Kỳ, rồi dành một thập kỷ sau đó hoạt động như tàu huấn luyện ở Biển Ireland.

Khi kết thúc sự nghiệp quân sự, Hind được bán và cải tạo thành tàu săn cá voi nặng 500 tấn, hoạt động ở vùng Bắc Cực.

Hành trình giải mã xác tàu 250 năm tuổi

Với tên gọi mới là Bá tước Chatham, con tàu đã chìm trong một cơn bão dữ trên Biển Bắc vào ngày 29.4.1788. Ngay cả khi đó, vận may dường như vẫn chưa rời bỏ nó: toàn bộ 56 người trên tàu đều sống sót, theo một đoạn ghi chép trong Nhật ký Aberdeen.

Tuy nhiên, việc xác định danh tính của xác tàu lại trở thành bài toán khó với các nhà khảo cổ hiện đại. Thân tàu  dài 10 mét, rộng 5 mét được bảo quản tương đối nguyên vẹn nhờ lớp cát dày, cho phép lấy nhiều mẫu gỗ đem đi phân tích niên đại.

Kết quả cho thấy số gỗ này có nguồn gốc từ miền nam và tây nam nước Anh, trong đó mẫu cổ nhất được xác định vào mùa xuân năm 1748.

Từ đó,Giáo sư Saunders và các cộng sự bắt tay hợp tác chặt chẽ với cộng đồng cư dân trên đảo Sanday. Hòn đảo hầu như không có cây cối và gỗ từ xác tàu đắm đã là nguồn cung cấp gỗ quan trọng tại đảo suốt hàng thế kỷ.

G.S Saunders cho biết, việc xác định con tàu có niên đại từ giữa thế kỷ XVIII không chỉ gây hứng thú mà còn đặc biệt hữu ích, "bởi vì đây là thời điểm bộ máy hành chính của nhà nước Anh bắt đầu đi vào vận hành, và rất nhiều hồ sơ vẫn còn được lưu giữ".

Một nhóm gồm 20 nhà nghiên cứu tình nguyện đã rà soát kỹ các kho lưu trữ hàng hải, sổ đăng ký tàu thuyền của chính phủ và các tờ báo cũ để truy vết và xác định chính xác con tàu này trong số ít nhất 270 con tàu được biết là đã đắm gần đảo Sanday. Cuối cùng, các tài liệu lưu trữ đã dẫn dắt nhóm nghiên cứu tìm đến HMS Hind.

Sau khi được trục vớt, những thanh gỗ của HMS Hind đang được bảo quản tại Trung tâm Di sản Sanday trong bể nước chuyên dụng. Chính quyền địa phương và Cơ quan Môi trường Lịch sử Scotland đang tìm phương án xây dựng một địa điểm trưng bày lâu dài, nhằm lưu giữ câu chuyện đặc biệt này.