Trường đại học mời gánh cải lương về biểu diễn

VHO - Trường Đại học Văn hóa TP.HCM mời gánh cải lương biểu diễn tại trường, tạo không gian trải nghiệm nghệ thuật truyền thống và thực hành di sản cho sinh viên.

Chiều 24.12, tại Trường Đại học Văn hóa TP.HCM, vở cải lương Kiều Nguyệt Nga đã được công diễn trên sân khấu nhà trường, do Gánh cải lương Thiên Lý biểu diễn. Sự kiện thu hút đông giảng viên, sinh viên và khách mời đến từ các trường đại học tham dự.

Vở cải lương Kiều Nguyệt Nga của soạn giả Ngọc Cung, dàn dựng Leon Le dàn dựng, với sự tham gia của các nghệ sĩ Trâm Anh, Bích Duy, Phúc Linh, Tú Quyên và Minh Thiện cùng dàn nhạc công.

Đây là lần đầu tiên Trường Đại học Văn hóa TP.HCM mời một gánh cải lương độc lập biểu diễn trọn vẹn một vở diễn ngay tại trường, nhằm hướng đến trải nghiệm văn hóa nghệ thuật và thực hành di sản cho sinh viên.

Việc đưa cải lương – một loại hình sân khấu truyền thống đặc trưng của Nam Bộ vào đời sống học đường được xem là cách tiếp cận trực tiếp, thiết thực, giúp sinh viên không chỉ “học về” di sản mà còn “sống cùng” di sản.

Ý tưởng mời gánh hát cải lương từ một lần xem trên Facebook  

Chia sẻ tại chương trình, PGS.TS Lâm Nhân, Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa TP.HCM cho biết, ý tưởng mời Gánh cải lương Thiên Lý đến biểu diễn xuất phát từ một sự tình cờ.

“Chúng tôi xem trên Facebook và thấy có một gánh hát cải lương biểu diễn trong một căn hộ rất nhỏ ở số 4 đường Nguyễn Siêu (phường Sài Gòn). Không gian cũ, chật, không có bất kỳ thiết bị tăng âm nào, từ người chơi nhạc đến người hát đều hoàn toàn mộc. Nhưng chính sự mộc mạc đó lại cho thấy một giá trị rất thật của cải lương”, PGS.TS Lâm Nhân nói.

Theo Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa TP.HCM, cải lương từng có một giai đoạn phát triển rực rỡ, gắn liền với đời sống tinh thần của người dân Nam Bộ. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập và sự bùng nổ của các loại hình giải trí hiện đại, cải lương cũng như nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống khác đang dần thu hẹp không gian tồn tại.

“Cải lương không chỉ là nghệ thuật biểu diễn, mà còn hàm chứa rất nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, giáo dục và đạo đức. Đó là những giá trị mà giới trẻ hôm nay rất cần được tiếp cận và kết nối.

Vì vậy, chúng tôi mời gánh hát về trường, mong muốn tạo ra một không gian để sinh viên được xem, được cảm, được hiểu cải lương một cách trực tiếp”, PGS.TS Lâm Nhân chia sẻ.

Dù chiều 24.12 mưa lớn, chương trình vẫn diễn ra trọn vẹn với sự tham dự đông đủ của khán giả. “Chúng tôi rất trân trọng tình yêu nghệ thuật của các nghệ sĩ và quý vị đại biểu, thầy cô, sinh viên đã đến cổ vũ cho chương trình”, Hiệu trưởng nhà trường nói thêm.

Cải lương – Di sản cần được thực hành trong đời sống đương đại

Cải lương là loại hình sân khấu truyền thống tiêu biểu của Nam Bộ, hình thành và phát triển trên nền tảng nghệ thuật diễn xướng Đờn ca tài tử Nam Bộ – di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại được UNESCO ghi danh.

Trong tiến trình lịch sử, cải lương giữ vị trí đặc biệt như một hình thức nghệ thuật tổng hợp, kết tinh âm nhạc, diễn xuất và mỹ học dân tộc.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy cải lương đang đối diện nhiều thách thức, nhất là trong việc mở rộng công chúng trẻ. Thị hiếu văn hóa thay đổi nhanh, trong khi điều kiện biểu diễn, môi trường thực hành của cải lương ngày càng thu hẹp. Điều này đặt ra yêu cầu đổi mới cách tiếp cận di sản, trong đó giáo dục và trải nghiệm trực tiếp được xem là hướng đi cần thiết.

Trong bối cảnh đó, việc Trường Đại học Văn hóa TP.HCM mời Gánh cải lương Thiên Lý biểu diễn không chỉ mang ý nghĩa để thưởng thức một buổi biểu diễn nghệ thuật, mà còn là hoạt động gắn kết giữa đào tạo lý thuyết và thực hành di sản.

Sinh viên được tiếp cận cải lương ngay trong không gian học thuật, qua đó giúp các tri thức trong sách vở, nghiên cứu và lý luận trở nên cụ thể, sống động hơn.

Chương trình đồng thời đánh dấu bước hợp tác đầu tiên giữa Trường Đại học Văn hóa TP.HCM và “Nhóm bạn của Đại học Văn hóa TP.HCM tại Hoa Kỳ”, với mục tiêu chung là bảo vệ và phát huy giá trị nghệ thuật cải lương trong bối cảnh đương đại.

Gánh cải lương Thiên Lý – Mô hình bảo tồn cải lương phi lợi nhuận

Gánh cải lương Thiên Lý được thành lập từ tháng 8.2023, do nghệ sĩ Tú Quyên và đạo diễn Leon Quang Lê (đạo diễn phim Song Lang) đồng sáng lập. Gánh hoạt động theo mô hình phi lợi nhuận, không bán vé, hướng đến việc đưa cải lương đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Nghệ sĩ Tú Quyên, bầu gánh cải lương Thiên Lý, chia sẻ: “Chúng tôi rất cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Văn hóa TP.HCM đã tạo điều kiện để gánh được biểu diễn phục vụ thầy cô và sinh viên.

Gánh thành lập đến nay hơn hai năm, chúng tôi không đặt mục tiêu sẽ đi đến đâu hay tồn tại bao lâu, chỉ mong được làm cải lương với những người có cùng đam mê và tình yêu nghề”.

Theo Tú Quyên, các thành viên của gánh đều bước ra từ những cơ sở đào tạo chuyên nghiệp như Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh TP.HCM, Trường Đại học Văn hóa TP.HCM, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP.HCM)…

Mỗi người đều có công việc riêng, gắn bó với gánh không bằng hợp đồng kinh tế mà bằng sự tự nguyện và tình yêu dành cho cải lương.

Hiện gánh có khoảng 15 thành viên, gồm diễn viên, nhạc công và các bộ phận hỗ trợ. Ngoài biểu diễn, Tú Quyên còn mở lớp truyền dạy cải lương, góp phần duy trì lực lượng kế cận cho loại hình nghệ thuật này.

Gánh Thiên Lý duy trì lịch diễn định kỳ vào tối thứ Bảy hằng tuần, đôi khi mở thêm suất Chủ nhật nếu lượng khán giả đăng ký đông. Hiện gánh đang biểu diễn 5 vở: Kiều Nguyệt Nga, Độc thoại đêm, Truyện cổ Bát Tràng, Thượng Dương Hoàng hậu và Bóng người xưa. Trong đó, Kiều Nguyệt Nga và Thượng Dương Hoàng hậu là hai vở được công diễn nhiều nhất.

Một điểm đáng chú ý của Gánh cải lương Thiên Lý là việc giữ phong cách cải lương truyền thống, từ cách diễn, ca đến hóa trang. Tú Quyên cho biết gánh vẫn giữ lối hóa trang theo phong cách thập niên 70–80, nhằm bảo tồn nét đẹp của cải lương xưa – điều hiện nay không còn nhiều đơn vị thực hiện.

Đại diện nhà trường cho biết thêm, việc mời nghệ sĩ về biểu diễn cải lương phục vụ sinh viên nằm trong khuôn khổ của dự án giáo dục gắn với thực hành di sản.

Theo đó, hoạt động biểu diễn được xem là phương thức truyền tải giá trị văn hóa mang tính trực quan, trải nghiệm, góp phần giúp người học tiếp cận di sản một cách sinh động. Thời gian tới, nhà trường dự kiến tiếp tục mời và giới thiệu thêm các loại hình nghệ thuật truyền thống khác như hát bội, múa bóng rỗi…