Hào khí cách mạng trên sân khấu tuồng

VHO - Với đề tài cách mạng, vở tuồng “Dấu thiêng Hà Nội” (Cho những gì còn mãi) là lời tri ân sâu sắc tới các thế hệ cha anh, đồng thời gửi gắm thông điệp phát huy tinh thần yêu nước để xây dựng tương lai.

Vở diễn được kỳ vọng khơi dậy niềm tự hào dân tộc, hun đúc ý thức sống đẹp trong công chúng, đồng thời, góp phần làm sống lại nghệ thuật tuồng truyền thống.

Buổi tổng duyệt vở tuồng Dấu thiêng Hà Nội của Nhà hát Truyền thống Quốc gia Việt Nam, đã diễn ra vào tối 25.9 tại Rạp Hồng Hà (Hoàn Kiếm, Hà Nội).

Tái hiện khí thế Thủ đô trong cách mạng

Được khởi công vào 4.6.2025, vở tuồng Dấu thiêng Hà Nộilà công trình nghệ thuật hướng tới kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam và 71 năm Ngày Giải phóng Thủ đô.

Vở tuồng khắc họa sự kiện lịch sử khi Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến năm 1946, làm nổi bật tinh thần “quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” của quân và dân Thủ đô trong cuộc chiến bảo vệ trái tim đất nước.

Bối cảnh chính là 60 ngày đêm oanh liệt cuối năm 1946 – đầu năm 1947, khi Hà Nội kiên cường cầm chân, tiêu hao sinh lực địch, tạo điều kiện để các cơ quan đầu não và lực lượng kháng chiến rút ra an toàn. 

Đây không chỉ là mốc son mở đầu cuộc kháng chiến toàn quốc mà còn khẳng định khí phách ngàn năm của Thăng Long – Hà Nội.

Không dừng ở việc tái hiện chiến trận, vở tuồng phản ánh tinh thần yêu nước, sự hy sinh và dâng hiến của các tầng lớp nhân dân Hà Nội như sinh viên, nhân dân, tư sản, đội cảm tử cách mạng. 

Tác phẩm vừa là lời tri ân tới thế hệ đi trước, vừa gửi gắm thông điệp về trách nhiệm kế thừa, phát huy truyền thống để dựng xây tương lai. 

Đây là vở tuồng do tác giả Lê Công Phượng chắp bút và đạo diễn, NSND Lê Tiến Thọ dàn dựng. Mỗi lớp diễn, mỗi hình tượng nhân vật đều bừng sáng ý chí kiên cường và tình yêu Tổ quốc, trở thành “dấu thiêng” trong ký ức dân tộc.

Chỉ đạo nghệ thuật vở tuồng, Phó Giám đốc phụ trách Nhà hát Truyền thống Quốc gia Việt Nam, NSND Lê Tuấn Cường nhấn mạnh, vở tuồng thể hiện nỗ lực lớn trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, tái hiện những trang sử hào hùng của dân tộc. 

Tác phẩm không chỉ giữ gìn tinh hoa nghệ thuật tuồng mà còn truyền tải thông điệp sâu sắc, góp phần khơi dậy niềm tự hào dân tộc, hun đúc lý tưởng sống cao đẹp, đưa nghệ thuật truyền thống đến gần hơn với công chúng hôm nay, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Làn gió mới trên sân khấu tuồng 

Ở vở tuồng Dấu thiêng Hà Nội, đạo diễn, NSND Lê Tiến Thọ đã khai thác khéo léo ngôn ngữ tuồng để tạo nên những lớp diễn vừa mang tính sử thi, vừa gắn với bối cảnh lịch sử cụ thể. 

Những cảnh xây dựng phòng tuyến và cuộc kháng chiến được sắp xếp chặt chẽ, mạch lạc. Từ đó, vở diễn không chỉ dựng lại chiến trận mà còn khắc họa khí phách kiên cường của quân dân Thủ đô.

Các thủ pháp tuồng truyền thống được vận dụng đa dạng: trò ước lệ cảnh đi xe đạp bằng những động tác biểu cảm không thực; trò thử lòng nhau; cảnh tra tấn bằng dây trói của thực dân Pháp… 

Tất cả đều được cách điệu hóa, vừa giữ tinh thần ước lệ đặc trưng, vừa đem lại hiệu ứng thẩm mỹ và sức gợi mạnh mẽ. 

Không gian sân khấu cũng được xử lý sáng tạo, từ cùng một màn đường, cảnh có thể chuyển từ thành cổ Hà Nội sang phố phường, thành tuyến phòng ngự khốc liệt. Chính sự đảo cảnh nhanh gọn, kết hợp biểu diễn giàu tính tượng trưng, đã mở ra không gian rộng lớn, giúp khán giả như được sống trong thời kì đó.

Âm nhạc cũng có điểm mới, nếu trước kia tuồng chỉ có bài bản đệm theo lối hát truyền thống, thì vở tuồng lần này được bổ sung nhạc nền mới, có tiết tấu và giai điệu riêng để khắc họa tâm trạng, tâm lý nhân vật và không khí chiến trận.

Từ đó, làm tăng sức truyền cảm, khiến không gian tuồng trở nên sinh động và gần gũi hơn.

Việc khai thác đề tài cách mạng bằng ngôn ngữ tuồng vốn không dễ, bởi loại hình này quen với các tích truyện cổ. Tuy nhiên, đạo diễn, NSND Lê Tiến Thọ đã coi đó là cơ hội để tìm tòi và sáng tạo.

Ông chứng minh rằng tuồng vẫn có thể đồng hành cùng những vấn đề của thời đại, vừa bảo tồn bản sắc, vừa mở ra cánh cửa mới để gần gũi hơn với khán giả hôm nay.

Tính hiện đại của vở tuồng không chỉ nằm ở đề tài, ca ngợi tinh thần “không có gì quý hơn độc lập tự do” mà còn thể hiện qua cách kết hợp giá trị nghệ thuật truyền thống gắn liền với nhịp đời sống đương đại. 

Từ làn điệu cổ, lối diễn ước lệ, đạo diễn, NSND Lê Tiến Thọ đã thổi vào những hơi thở mới, để mỗi nhân vật, mỗi lớp diễn chạm đến cảm xúc người xem. Vở diễn vì thế vừa giàu chất sử thi, vừa gần gũi, trở thành “làn gió mới” góp phần đưa tuồng đến gần công chúng hôm nay.