Coi cả thành công lẫn thất bại là báu vật để nuôi dưỡng ngọn lửa sáng tạo

VHO - Tối 30.11, Lễ bế mạc Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm lần thứ VI, năm 2025 đã diễn ra tại Nhà hát Phạm Thị Trân (Ninh Bình), khép lại 15 ngày tranh tài của gần 30 đoàn nghệ thuật trong và ngoài nước. Tham dự Liên hoan có Thứ trưởng Bộ VHTTDL Phan Tâm.

Khởi nguồn của những tìm tòi mới

Liên hoan quốc tế Sân khấu thử nghiệm lần thứ VI, năm 2025 do Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam chủ trì, phối hợp UBND tỉnh Ninh Bình tổ chức, nhằm nâng cao chất lượng nghệ thuật cũng như khuyến khích sự đổi mới, sáng tạo đối với nền nghệ thuật sân khấu.

Phát biểu tại Liên hoan, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Phan Tâm cho biết, Liên hoan năm nay diễn ra trong thời điểm quan trọng, khi Việt Nam sẽ triển khai Nghị quyết của Bộ chính trị về chấn hưng và phát triển văn hoá, xác định văn hoá là nền tảng tinh thần, là sức mạnh mềm, là động lực của phát triển bền vững. 

Đồng thời, Việt Nam cũng đang thực hiện Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế toàn diện, trong đó, nhấn mạnh vai trò của ngoại giao văn hoá, giao lưu nhân dân, tăng cường hiểu biết lẫn nhau giữa các quốc gia và dân tộc.

Trong bối cảnh đó, Liên hoan quốc tế là điểm gặp gỡ giữa các nền văn hoá, đồng thời, thể hiện tinh thần chủ động hội nhập của Việt Nam trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn. Liên hoan cũng góp phần xây đắp tình hữu nghị, hoà bình, tôn trọng đa dạng văn hoá, đúng tinh thần ngoại giao văn hoá mà Việt Nam đang kiên trì theo đuổi.

“Với bản sắc riêng, quy mô lớn cùng chất lượng nghệ thuật cao, Liên hoan đang từng bước trở thành “thương hiệu nghệ thuật quốc tế" của Việt Nam”, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Phan Tâm bày tỏ.

Diễn ra từ 16-30.11, hơn 27 tiết mục của 8 đoàn nghệ thuật quốc tế và 19 đoàn nghệ thuật Việt Nam đã cùng nhau tạo nên một lễ hội nghệ thuật đa sắc màu, phong phú về hình thức và bùng nổ về sáng tạo.

Tại Liên hoan, các nghệ sĩ Việt Nam và quốc tế đã cùng nhau khám phá các ngôn ngữ sân khấu mới, kết hợp công nghệ với biểu đạt truyền thống, thổi sức sống hiện đại vào các hình thức nghệ thuật lâu đời. Vì thế, Liên hoan đã trở thành nơi khởi nguồn của những tìm tòi mới, những tư duy mới, những hợp tác mới.

Thứ trưởng Phan Tâm nhấn mạnh, Bộ VHTTDL sẽ tiếp tục đồng hành và tạo điều kiện thuận lợi để sân khấu Việt Nam phát triển mạnh mẽ, giữ gìn bản sắc nhưng không ngừng sáng tạo, hội nhập sâu rộng mà vẫn vững vàng giá trị Việt Nam.

Liên hoan được tổ chức tại 4 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Ninh Bình, TP. HCM, nhằm tiếp cận tới đông đảo công chúng trên toàn quốc. Mỗi buổi diễn đều chật kín khán giả, đầy ắp cảm xúc và để lại nhiều ấn tượng sâu đậm về nghệ thuật thử nghiệm.

Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, Trưởng ban chỉ đạo Liên hoan, NSND Trịnh Thúy Mùi cho rằng, Liên hoan quốc tế Sân khấu thử nghiệm lần thứ VI, năm 2025 đã giúp các nghệ sĩ sân khấu Việt Nam và quốc tế có những khoảng lặng để chiêm nghiệm, tự nhìn lại mình. 

Qua đó, các nghệ sĩ có thể khám phá những góc nhìn mới trong nghệ thuật, từ biên kịch, đạo diễn, diễn xuất, mỹ thuật, âm nhạc đến các yếu tố hỗ trợ khác, nhằm không ngừng làm mới sân khấu dựa trên nền tảng các giá trị truyền thống đặc sắc của mỗi quốc gia.

Thông qua các tác phẩm tham dự Liên hoan lần này, bạn bè quốc tế có cơ hội hiểu rõ hơn về con người và đất nước Việt Nam – một quốc gia giàu truyền thống văn hóa, thiên nhiên tươi đẹp, con người trung dũng, kiên cường, thân thiện và mến khách, luôn hướng tới cái đẹp và các giá trị nhân văn.

Theo NSND Trịnh Thúy Mùi, Hội đồng giám khảo gồm 2 chuyên gia trong nước và 3 chuyên gia quốc tế (Rumani, Đức, Nhật Bản), đã làm việc trách nhiệm và công tâm.

NSND Trịnh Thúy Mùi hy vọng, dù Liên hoan đã kết thúc, nhưng để lại trong lòng nghệ sĩ là tình hữu nghị và niềm đam mê sáng tạo, từ đó, tạo động lực cho các nghệ sĩ tiếp tục sáng tạo những tác phẩm mới chất lượng hơn, để chinh phục khán giả tại Liên hoan quốc tế Sân khấu thử nghiệm lần tới vào năm 2028.

Thành công có, gây tranh luận cũng nhiều

Đánh giá Liên hoan, Chủ tịch Hội đồng giám khảo, nhà viết kịch, TS. Nguyễn Đăng Chương nhấn mạnh, thử nghiệm trong nghệ thuật sân khấu là quá trình sáng tạo trên nhiều phương diện: biên kịch, đạo diễn, diễn xuất, thiết kế mỹ thuật, âm nhạc, ánh sáng, âm thanh và ứng dụng công nghệ. Ba trụ cột then chốt là biên kịch, đạo diễn và nghệ thuật biểu diễn.

Trong Liên hoan lần này, một số tác giả đã phá cách, kể chuyện theo dòng thời gian liên tục, trộn lẫn các sự kiện, hoặc lồng ghép giả tưởng với hiện thực, con người với linh hồn, tạo nên những kịch bản phi truyền thống. 

Những tác phẩm này đôi khi phi lý, gây cảm giác lạ lẫm, thậm chí ức chế, nhưng cũng có tác phẩm thành công, truyền tải thông điệp tinh tế, buộc người xem suy ngẫm về chân thiện mỹ và giá trị nhân văn.

Về khía cạnh đạo diễn, một số đạo diễn đã khai thác tối đa không gian ước lệ, từ những sân khấu chật hẹp để biểu đạt tù túng, đến không gian rộng lớn biểu tượng vũ trụ. Họ kết hợp nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống và hiện đại: múa rối nước – rối cạn – con người, xiếc với kịch nói, cải lương, chèo, tuồng, kịch dân ca. 

Trong khi đó, một số đạo diễn khác lại sử dụng vật liệu tre nứa để tạo rối và đạo cụ, tạo dấu ấn truyền thống nhưng vẫn hiện đại, khai thác triệt để tính cách điệu, xóa nhòa giới hạn không gian và thời gian, chuyển tải thông điệp từ lát cắt lịch sử tới hiện tại.

Về dàn diễn viên, nhiều nghệ sĩ đã thể hiện tài năng vượt bậc: ánh mắt, biểu cảm, cử chỉ, bước đi và chuyển động cơ thể đều hòa quyện, tạo nên hình tượng sống động. Thành quả này là kết tinh của năng khiếu, khổ luyện, đam mê, khát vọng sáng tạo và đạo đức nghề nghiệp của nghệ sĩ, cùng những hy sinh thầm lặng phía sau ánh đèn sân khấu.

Mặc dù Liên hoan lần này ghi nhận nhiều kịch bản thử nghiệm hơn trước, tuy nhiên, nhà viết kịch, TS. Nguyễn Đăng Chương bày tỏ, số lượng tác phẩm thực sự xuất sắc vẫn còn khiêm tốn. Một số vở tìm tòi cái mới, lạ, dị thường về thủ pháp và hình thức, nhưng cũng gây ức chế, khó hiểu cho người xem. Chức năng nhận thức, giáo dục và thẩm mỹ của nghệ thuật sân khấu chưa được phát huy trọn vẹn. 

Phải chăng, trong nỗ lực sáng tạo, nghệ sĩ đã quá mải mê tìm cái mới mà quên đi hiệu quả thực sự, tác động tới đời sống và cảm nhận của khán giả.

Nhà viết kịch, TS. Nguyễn Đăng Chương nhấn mạnh, thử nghiệm trong nghệ thuật sân khấu có thể thành công hoặc thất bại. Nhưng dù thất bại thì sự thử nghiệm này vẫn tính là thành công khi mang lại bài học quý giá, khơi dậy khát vọng và động lực sáng tạo. 

Nghệ sĩ hãy coi cả thành công lẫn thất bại là báu vật, để nuôi dưỡng ngọn lửa sáng tạo, cho ra đời tác phẩm hiện đại, tiên tiến nhưng giàu bản sắc văn hóa.

Tại Lễ bế mạc, Ban tổ chức đã trao nhiều giải thưởng nhằm ghi nhận những nỗ lực và đóng góp của các đoàn nghệ thuật trong và ngoài nước.

Ở hạng mục tác phẩm, Liên hoan trao 4 huy chương Bạc, 6 huy chương Vàng và 2 giải tác phẩm Xuất sắc.

Ở hạng mục cá nhân nghệ sĩ, Ban tổ chức trao 52 huy chương Bạc và 39 huy chương Vàng.

Đối với thành phần sáng tạo, có 12 giải thưởng được trao, gồm: 1 tác giả xuất sắc, 2 đạo diễn xuất sắc, 2 biên đạo múa xuất sắc, 2 thiết kế ánh sáng xuất sắc, 1 dàn nhạc xuất sắc, 2 thiết kế mỹ thuật xuất sắc, 1 âm nhạc xuất sắcvà 1chỉ huy dàn nhạc xuất sắc.