Đọc sách cho con cũng thấy “mất thời gian”

VHO - Ngày càng nhiều phụ huynh trẻ tuổi cho rằng đọc sách cho con là việc nhàm chán hoặc quá mất thời gian. Các chuyên gia cảnh báo điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng ngôn ngữ và phát triển cảm xúc của trẻ nhỏ.

"Không thích, không rảnh, không cố nổi"

Tuần trước, Spencer Russell, cựu giáo viên tiểu học và người sáng lập tài khoản giáo dục “Toddlers Can Read” trên Instagram, đã hỏi cộng đồng theo dõi của mình một câu tưởng như đơn giản: “Tại sao bạn không đọc sách cho con mình nghe?”

Câu trả lời mà anh nhận được khiến không ít chuyên gia phải giật mình. “Thật là chán ngắt”, “Tôi không có thời gian”, “Tôi vốn không thích đọc sách”… là những phản hồi phổ biến từ các phụ huynh thuộc thế hệ Gen Z – những người đang nuôi con nhỏ trong thời đại kỹ thuật số.

Một số khác chia sẻ họ gặp khó khăn vì con không chịu ngồi yên hoặc đòi đọc đi đọc lại một cuốn sách đến phát ngán. “Tôi thích đọc cùng con, nhưng con cứ bắt tôi đọc đúng một quyển, lặp đi lặp lại”, một bà mẹ nói.

Theo khảo sát gần đây của HarperCollins UK, chưa đến một nửa phụ huynh Gen Z xem việc đọc sách cho con là niềm vui. Gần 1/3 trong số đó thừa nhận họ coi đọc sách là “một môn học” chứ không phải hoạt động giải trí,  nhiều hơn hẳn so với các thế hệ trước.

Tư duy này đang ảnh hưởng rõ rệt đến thế hệ trẻ. Cuộc khảo sát cũng cho thấy nếu có hơn một nửa trẻ từ 5–10 tuổi thường xuyên đọc sách để giải trí vào năm 2012, thì con số hiện tại chỉ còn khoảng 1/3. 

Một nguyên nhân có thể là do tỷ lệ phụ huynh đọc sách cho con trước 5 tuổi đang giảm mạnh, từ 64% vào năm 2012 xuống còn 41% hiện nay.

Khi sách “không thể cạnh tranh với YouTube”

Anh Russell hiện đang cung cấp khóa học dạy đọc cho trẻ từ 18 tháng tuổi. Anh chia sẻ rằng anh thường xuyên gặp phụ huynh có con 13–14 tuổi vẫn đọc rất kém.

“Trẻ có thể ngồi yên hàng giờ để xem YouTube hoặc Miss Rachel (một YouTuber nổi tiếng ở Mỹ), nhưng không chịu nổi vài phút với một quyển sách. Chúng ngọ nguậy, kêu la, bỏ chạy”, anh nói.

Với Gen Z, thế hệ lớn lên cùng smartphone và mạng xã hội, công nghệ không chỉ là công cụ, mà còn là một phần của lối sống.

“Chúng ta không thể tách vai trò của công nghệ khỏi sự suy giảm trong thói quen đọc sách. Thời gian dùng màn hình đang dần thay thế những tương tác trực tiếp giữa cha mẹ và con cái”, anh Russell nói. 

Nhiều nghiên cứu cho thấy việc tiếp xúc với màn hình quá mức có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng nhận thức, ngôn ngữ và cảm xúc xã hội của trẻ nhỏ. Các bác sĩ khuyến nghị trẻ từ 2 -5 tuổi chỉ nên dùng thiết bị điện tử không mang tính giáo dục tối đa một giờ/ngày trong tuần và 3 giờ vào cuối tuần.

Trẻ tụt hậu, từ vựng nghèo, khó đồng cảm

Theo Phó Giáo sư Dawna Duff, chuyên ngành bệnh lý ngôn ngữ tại Đại học Binghamton, việc thiếu tiếp xúc với sách ở nhà khiến trẻ đến trường với vốn từ vựng kém hơn, ảnh hưởng đến toàn bộ hành trình học tập sau này. “Sách là nguồn cung cấp từ vựng phong phú nhất”, bà nói.

Trong khi đó, bà Becky Calzada, Chủ tịch Hiệp hội thủ thư trường học Mỹ, nhấn mạnh rằng cha mẹ là “hình mẫu đọc sách” đầu tiên của trẻ. Việc đọc sách không chỉ giúp phát triển ngôn ngữ mà còn nuôi dưỡng trí tuệ cảm xúc như khả năng đồng cảm và kết nối với người khác.

Đáng lo hơn, báo cáo cho thấy hơn 1/5 bé trai từ 0–2 tuổi hiếm khi hoặc không bao giờ được nghe đọc sách. Trong khi đó, tỉ lệ được đọc sách mỗi ngày ở bé gái cùng độ tuổi lên tới 44%. Sự khác biệt này có thể góp phần lý giải vì sao bé trai thường tụt hậu hơn bé gái ở trường học.

Đọc bao nhiêu là đủ?

Các chuyên gia hiểu rằng trong bối cảnh hiện nay, việc yêu cầu phụ huynh đọc sách 30 phút mỗi tối có thể là điều xa xỉ.

“Tôi và vợ không có sự hỗ trợ từ ông bà hay cộng đồng, chỉ có hai người với nhau. Sau một ngày dài, chúng tôi kiệt sức”, một người cha chia sẻ.

Tuy nhiên, bà Calzada khuyến khích các gia đình bắt đầu từ bước nhỏ: “Bạn không cần phải đọc 20 phút. Một câu chuyện ngắn 5 trang với vài tiếng kêu của con vật cũng đã đủ tốt”.

Thậm chí, phụ huynh không cần đọc hết lời trong sách, có thể chỉ cần trò chuyện về hình ảnh, hỏi trẻ đoán tình tiết, hoặc cùng nhau kể lại.

“Quan trọng nhất là hãy trò chuyện với trẻ về những điều khiến chúng quan tâm. Hãy để trẻ dẫn dắt cuộc đọc”, Phó Giáo sư Dawna Duff nói.

Dù không thể cạnh tranh với YouTube, sách vẫn là một trong những công cụ đơn giản và hiệu quả nhất để nuôi dưỡng khả năng ngôn ngữ, tư duy và cảm xúc cho trẻ. Và điều đó bắt đầu từ… vài phút mỗi ngày, vài trang sách, vài lời kể dịu dàng của cha mẹ.