Trung Quốc chinh phục cuộc đua thu hút những tài năng bậc nhất thế giới

VHO - Từ năm ngoái đến năm nay, số lượng lớn các nhà khoa học mới nổi và thành danh đã đến Trung Quốc làm việc trong bối cảnh chính phủ nước này luôn sẵn sàng chào đón nhiều nhân tài từ khắp nơi trên thế giới.

Một nhà vật lý hạt nhân tại Princeton. Một kỹ sư cơ khí đã giúp NASA khám phá ngành sản xuất trong không gian. Một nhà thần kinh học tại Viện Y tế Quốc gia Mỹ. Các nhà toán học lừng danh. Và một số chuyên gia AI. Danh sách những tài năng nghiên cứu đến Trung Quốc làm việc đang ngày càng nhiều hơn.

Theo thống kê của CNN, ít nhất 85 nhà khoa học mới nổi và đã thành danh từng làm việc tại Mỹ, hiện gia nhập vào các viện nghiên cứu Trung Quốc toàn thời gian kể từ đầu năm ngoái.

Trong khi đó, số lượng lớn nhân tài cũng chuyển đến Trung Quốc vào năm 2025. Giới quan sát cho biết Trung Quốc sẽ tiếp tục mở rộng nguồn lực thu hút tài năng quốc tế đến nước này trong thời gian tới.

Dòng di cư này được gọi là "chảy máu chất xám ngược", đặt ra câu hỏi về khả năng thu hút và giữ chân các nhà khoa học nước ngoài hàng đầu của Mỹ, đặc biệt là lĩnh vực khoa học và công nghệ trong dài hạn.

Tình hình hiện tại cũng tác động đến cuộc đua giữa Washington và Bắc Kinh nhằm thống trị các ngành công nghiệp định hình tương lai như AI, máy tính lượng tử, chất bán dẫn, công nghệ sinh học và phần cứng quân sự thông minh.

Tìm cách thu hút nhân tài đến Trung Quốc

Trong nhiều năm qua, chính phủ Trung Quốc đã tìm cách thu hút các nhà khoa học quốc tế tài năng khi trong quá khứ, hàng nghìn nhà nghiên cứu Trung Quốc rời khỏi đất nước để theo đuổi các bằng cấp cao hơn ở Mỹ và các quốc gia khác.

Nhiều người trong số họ sau này trở thành những người tiên phong và lãnh đạo về khoa học và công nghệ Mỹ.

Sứ mệnh đó càng trở nên quan trọng hơn khi Mỹ duy trì sự kiểm soát chặt chẽ về công nghệ đối với Trung Quốc ở bối cảnh hiện nay.

Từ đầu năm 2025, Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump liên tục thúc đẩy cắt giảm mạnh ngân sách nghiên cứu liên bang, tăng cường giám sát nghiên cứu của chính phủ, tăng mạnh giá thị thực H1-B cho lao động nước ngoài chuyên ngành, và sử dụng ngân sách liên bang thặt chặt quy định với sinh viên quốc tế tại các trường đại học ở Mỹ.

Một chuyên gia săn đầu người ở miền đông Trung Quốc giấu tên, người tập trung vào chương trình tuyển dụng các chuyên gia công nghệ nước ngoài cho lĩnh vực thương mại, bao gồm ngành công nghiệp bán dẫn cũng chia sẻ những thay đổi trong chính sách của Mỹ có thể thúc đẩy số lượng lớn nhân tài quốc tế đến Trung Quốc sinh sống và làm việc.

Trung Quốc đã chào đón ngày càng nhiều học giả từ Mỹ và trên thế giới trong những năm gần đây nhằm thúc đẩy tham vọng phát triển khoa học của quốc gia này. 

Ông Lu Wuyuan, nhà hóa học protein, từng là giáo sư chính thức tại Đại học Maryland trước khi chuyển đến Đại học Fudan danh tiếng ở Thượng Hải vào năm 2020, cho biết "sự gia tăng rõ rệt về số lượng ứng viên xin việc từ nước ngoài".

"Tôi biết các trường đại học Trung Quốc đang nỗ lực hết sức để chủ động tận dụng cơ hội này", ông Lu nói, đồng thời cho biết các nhà khoa học được đào tạo ở nước ngoài trở về Trung Quốc đang là một "xu hướng mạnh mẽ, có lẽ là không thể đảo ngược".

"Một quốc gia thịnh vượng"

"Nam châm" thu hút nhân tài đến Trung Quốc còn được thúc đẩy bởi một yếu tố khác, đó là sự phát triển kinh tế của chính quốc gia này, trong đó năng lực khoa học ngày càng tăng.

Trong những năm gần đây, nền kinh tế Trung Quốc đã tăng trưởng nhanh chóng và chính phủ cũng tăng cường chi tiêu cho nghiên cứu - phát triển. Theo dữ liệu gần đây nhất của OECD, tính theo tổng chi tiêu quốc nội, vào năm 2023, Trung Quốc đã chi hơn 780 tỷ đô la cho nghiên cứu và phát triển, so với khoảng 823 tỷ đô la từ Mỹ.

Những nỗ lực đó đã được đền đáp. Chương trình không gian đầy tham vọng của Trung Quốc năm 2024 đã mang về những mẫu vật đầu tiên trên thế giới từ vùng tối của Mặt Trăng.

Quốc gia này đang đi đầu các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, truyền thông lượng tử và các công nghệ quân sự như tên lửa siêu thanh. 

Trong khi đó, đầu năm 2025, công ty khởi nghiệp ít tên tuổi của Trung Quốc, DeepSeek, cũng gây chấn động Thung lũng Silicon với một chatbot mà họ cho rằng có thể sánh ngang với hiệu suất của mô hình o1 của OpenAI với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ.

Theo Nature Index, hiện nay, các nhà khoa học Trung Quốc đang công bố nhiều nghiên cứu hơn trên các tạp chí khoa học tự nhiên và sức khỏe chất lượng cao. Nhiều trường đại học Trung Quốc đã vươn lên top 50 thế giới.