Tiện lợi và còn đó những bất lợi

VHO - Chỉ một tuần sau khi 20 chiếc xe đạp điện được chính thức “lăn bánh”, ở Hà Nội đang chứng kiến “làn sóng” dùng thử và hào hứng trải nghiệm như “đạp nhẹ mà bay” quanh Hồ Gươm. Qua khảo sát nhanh tại 10 trạm cho thấy, 87% người dùng đánh giá “rất tiện lợi” cho quãng đường ngắn 3-6 km.

 Đây là lần đầu tiên Hà Nội triển khai hệ thống xe đạp điện công cộng quy mô lớn do xe đạp công nghệ số (TNGo) vận hành hoàn toàn qua ứng dụng di động, nằm trong chiến lược giao thông xanh: Giảm 8-10% phát thải carbon đến 2030, kết nối liền mạch với metro và xe buýt điện, đồng thời chuẩn bị cho lộ trình hạn chế xe máy cá nhân từ 1.7.2026 tại Vành đai 1. Tuy nhiên, liệu đây có phải mảnh ghép còn thiếu đối với văn minh đô thị tại Hà Nội.

Những thách thức hiện hữu

Theo kế hoạch được Sở Xây dựng Hà Nội phê duyệt, TNGo sẽ triển khai 500 xe đạp điện từ đầu tháng 12.2025, sau đó tăng lên hơn 5.000 xe trong quý I.2026, tập trung phủ kín khu vực bên trong Vành đai 1 và một phần Vành đai 2. Mục tiêu dài hạn là hình thành mạng lưới 500-600 điểm đỗ, kết nối trực tiếp với 105 bến xe buýt nhanh BRT và các ga metro, góp phần giảm 8-10% lượng phát thải carbon từ giao thông cá nhân đến năm 2030.

Tuy nhiên, không gian đô thị hiện tại đang đặt ra những thách thức không nhỏ. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế - Xã hội Hà Nội, 62% vỉa hè nội đô có chiều rộng thực tế chỉ còn dưới 1,5 m do bị lấn chiếm bởi hàng quán, biển quảng cáo và nơi gửi xe máy.

Hiện tại,130 trạm ban đầu chỉ được bố trí 3-5 cọc khóa/trạm, công suất tối đa 15-20 xe/ trạm khi mở rộng. Nếu tính trung bình 12 xe/trạm như kế hoạch giai đoạn 2026, diện tích chiếm dụng vỉa hè sẽ tăng thêm khoảng 4.800-6.000 m² chỉ trong nội đô, tương đương gần 10 sân bóng đá tiêu chuẩn.

Trong khi đó, Quy hoạch không gian ngầm Hà Nội đến 2030 chưa xác định cụ thể khu vực dành cho điểm đỗ xe đạp công cộng dạng nổi hoặc ngầm. Làn đường dành riêng cho xe đạp cũng chưa có tiến triển đáng kể. Tuyến thí điểm dọc sông Tô Lịch (dài 8,2 km, khởi công 2023, hoàn thành giai đoạn 1 năm 2024) hiện gần như không hiệu quả vì ô nhiễm mùi nghiêm trọng và thiếu kết nối với các tuyến đường chính.

Các tuyến khác như ven hồ Hoàn Kiếm, đường Thanh Niên, Phan Đình Phùng dù có vạch sơn phân làn nhưng vẫn bị xe máy lấn chiếm thường xuyên, không có lực lượng chức năng kiểm soát liên tục. Nếu không có giải pháp đột phá như xây dựng điểm đỗ ngầm tại các bãi giữ xe công cộng hiện hữu, bố trí làn ưu tiên trên một số tuyến phố đi bộ cuối tuần, hoặc áp dụng công nghệ định vị ảo (geofencing) để hạn chế khu vực trả xe, nguy cơ sẽ gây ảnh hưởng tới cảnh quan đô thị.

Ngoài ra, công nghệ pin tháo rời là điểm khác biệt lớn nhất của TNGo: Mỗi bộ pin đạt quãng đường 90 km, được đội ngũ chuyên trách thu về trung tâm thay thế định kỳ, người dùng không cần tự sạc. Đây là giải pháp giúp xe luôn sẵn sàng và tránh tình trạng trạm sạc công cộng quá tải. Thế nhưng, khi quy mô lên 5.000 xe, đồng nghĩa hàng chục nghìn cell pin lithium sẽ được tập trung lưu trữ và vận chuyển hằng ngày.

Hiện tại, toàn bộ 130 trạm TNGo chưa được trang bị bình chữa cháy chuyên dụng cho pin lithium (loại Class D hoặc F-500), trung tâm thay pin cũng chưa công bố phương án phòng cháy chữa cháy riêng. Dù xe đạt tiêu chuẩn GB 17761-2024 (giảm 45% nguy cơ chập điện) và được giám sát GPS 24/7, nhưng khung pháp lý và biện pháp ứng phó sự cố quy mô lớn vẫn chưa được giải quyết.

Nếu vượt qua một số bất tiện…

Phần mềm đăng nhập có thể thuận tiện với người dùng Việt trong việc kết nối xe dễ dàng qua app, nhưng đối với lượng khách quốc tế ngày càng đông tại khu vực phố cổ và Hồ Gươm. Ứng dụng TNGo có giao diện tiếng Anh và hướng dẫn QR tại trạm, nhưng quy trình đăng ký vẫn yêu cầu số điện thoại Việt Nam để nhận mã OTP, trong khi thanh toán chủ yếu qua ví Momo/ZaloPay hoặc VNPAY, gần như khó tiếp cận với du khách dùng eSIM quốc tế hoặc chỉ mang thẻ Visa/ MasterCard.

Qua quan sát, một số du khách có mặt tại điểm cảm thấy thích thú với loại hình xe điện công cộng này nhưng lại loay hoay không biết cách kết nối. Theo anh John, du khách người Pháp chia sẻ: “Tôi rất muốn thử vì xe đẹp và khu phố cổ rất hợp để đi chậm. Ở Paris hay New York chỉ cần quẹt thẻ là xong. Ở đây tôi sẵn sàng trả tiền nhưng không biết cách đăng ký”.

Tương tự, tại khu vực Nhà hát Lớn và vườn hoa Lý Thái Tổ, nhiều du khách châu Âu và Đông Á cũng phải bỏ cuộc sau khi tải ứng dụng nhưng không vượt qua được bước xác thực chứng minh thư. Hiện TNGo mới chỉ cung cấp hướng dẫn tiếng Anh cơ bản trên website tngo.vn/ usermanual, chưa có thông báo chính thức về thời điểm bổ sung thanh toán quốc tế hoặc xác thực bằng hộ chiếu.

Trong bối cảnh lượng khách quốc tế đến Hà Nội tăng 40% so với cùng kỳ 2024 và khu vực Hồ Gươm, phố cổ luôn nằm trong top điểm đến được tìm kiếm nhiều nhất, việc chưa thân thiện với du khách ngoại đang khiến xe đạp điện TNGo bỏ lỡ một phân khúc người dùng tiềm năng, nhóm sẵn sàng chi trả cao hơn để trải nghiệm giao thông xanh và khám phá di sản bằng phương tiện chậm.

Dù được sản xuất theo tiêu chuẩn hiện đại, xe đạp điện TNGo vẫn tồn tại một số hạn chế khiến người dùng chưa hoàn toàn yên tâm. Xe không được trang bị gương chiếu hậu, không có đèn xi nhan và đèn phanh nổi bật. Với tốc độ tối đa 25 km/h, việc chuyển hướng hoặc dừng đột ngột giữa dòng xe máy di chuyển 40-60 km/h tiềm ẩn nguy cơ va chạm cao, đặc biệt tại các nút giao không có làn đường riêng. Mũ bảo hiểm gắn dây nối ngắn khoảng 30 cm gây cảm giác nóng bí, khó đội đúng tư thế.

Về mặt công thái học, yên xe cứng, tay lái đặt thấp và bàn đạp nhỏ khiến người có chiều cao trên 1m73 cảm thấy gò bó, dễ đau lưng hoặc mỏi cổ khi di chuyển quá 15 phút. Theo thống kê phản ánh trực tiếp trên địa bàn, một số người dùng cao trên 1m75 cho rằng xe chưa thực sự thoải mái cho hành trình nội đô kéo dài. Những hạn chế này khiến một bộ phận người dùng, đặc biệt những người đã quen với xe máy hoặc xe ôm công nghệ, vẫn còn dè dặt dù thừa nhận xe điện rất tiện cho quãng đường ngắn.

Khi vượt qua được những bất tiện ban đầu, xe đạp điện TNGo sẽ mang lại cảm giác di chuyển hoàn toàn khác biệt. Động cơ hỗ trợ điện cho gia tốc mượt mà, chỉ cần đạp nhẹ là xe tự tăng tốc lên 25 km/h mà không tốn sức, không đổ mồ hôi, đặc biệt phù hợp với thời tiết nóng ẩm hoặc khi mặc trang phục công sở. Pin tháo rời dung lượng lớn đạt 90 km mỗi lần sạc, cùng đội ngũ thay pin chuyên nghiệp giúp xe luôn trong trạng thái sẵn sàng. Người dùng gần như không bao giờ gặp tình trạng hết pin giữa đường.

Quy trình thuê xe được tối giản tối đa: Quét mã QR, mở khóa và đi, toàn bộ thao tác hoàn thành dưới 15 giây. Mức giá 10.000 đồng/15 phút hoặc 20.000 đồng/30 phút rẻ hơn 40-60% so với GrabBike cho quãng đường 3-6 km, đồng thời mang lại cảm giác tự do, thoáng đãng khi di chuyển chậm qua các tuyến phố cổ, ven hồ hoặc công viên.

Phản hồi từ người dùng trong tuần đầu thí điểm là tích cực, nhiều bạn trẻ, nhân viên văn phòng và người lớn tuổi đều bày tỏ sẽ tiếp tục sử dụng thường xuyên nếu các vấn đề về mũ bảo hiểm, gương, xi nhan và độ cao yên xe… được cải thiện sớm.