Khi đường phố biết “suy nghĩ“

VHO - Hãy tưởng tượng một buổi sáng lái xe nơi đèn giao thông tự động chuyển xanh khi bạn tới gần, xe cảnh báo sự cố và gợi ý lộ trình tối ưu. Điều này đang dần xuất hiện nhờ Internet vạn vật (IoT), kết nối xe, đường và con người thành một hệ sinh thái giao thông thông minh.

IoT - bộ não thầm lặng điều khiển giao thông

Internet vạn vật có thể hiểu đơn giản là một mạng lưới khổng lồ những thiết bị vật lý được kết nối internet, chúng có khả năng thu thập, truyền tải và xử lý dữ liệu trong thời gian thực.

Trong lĩnh vực giao thông, IoT đóng vai trò như một bộ não trung tâm, giúp cho xe cộ, đèn tín hiệu, cảm biến và cả người tham gia giao thông có thể "giao tiếp" với nhau một cách nhuần nhuyễn.

Theo báo cáo của Grand View Research, thị trường IoT toàn cầu đạt khoảng 1,18 nghìn tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến tăng lên 2,65 nghìn tỷ USD vào năm 2030. Giao thông thông minh chính là một trong những lĩnh vực ứng dụng IoT mạnh mẽ nhất, đặc biệt tại các đô thị đang phát triển.

Ở Việt Nam, các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội hay Đà Nẵng cũng đang từng bước triển khai các hệ thống giám sát thông minh, trạm thu phí tự động và trung tâm điều hành dữ liệu, đánh dấu bước khởi đầu cho xu hướng thành phố kết nối.

Những thay đổi cụ thể khi IoT bước vào đời sống

Một trong những ứng dụng dễ nhận thấy nhất của IoT chính là hệ thống thu phí không dừng. Thay vì phải dừng xe, chờ đợi và gây ùn tắc, công nghệ ETC sử dụng sóng RFID giúp nhận diện phương tiện và tự động trừ tiền trong tài khoản.

Tại Việt Nam, các hệ thống như VETC hay ePass đã giúp hàng triệu tài xế tiết kiệm thời gian, giảm khí thải và hạn chế thất thoát doanh thu. Theo Bộ Giao thông Vận tải, mỗi phương tiện tiết kiệm được trung bình 3 đến 5 phút cho mỗi lượt qua trạm và giảm khoảng 20% nhiên liệu tiêu thụ.

Ở cấp độ vĩ mô hơn, IoT giúp chính quyền quản lý hạ tầng và phương tiện hiệu quả thông qua dữ liệu thời gian thực. Các cảm biến lắp dọc tuyến đường có thể đo lưu lượng, phát hiện tai nạn, gửi cảnh báo và gợi ý tuyến đường thay thế. Công nghệ nhận dạng tự động còn hỗ trợ kiểm soát xe quá tải, quá hạn đăng kiểm hoặc phát hiện phương tiện bị đánh cắp.

Giao thông công cộng cũng được hưởng lợi đáng kể. Người dân không còn phải chờ xe buýt trong vô vọng, khi các ứng dụng như BusMap hay NextBus cho phép họ theo dõi vị trí xe theo thời gian thực, tra cứu lộ trình và giờ đến bến một cách chính xác.

Trên quy mô thành phố, hàng nghìn camera AI và cảm biến IoT tạo thành một hệ thần kinh cảm nhận liên tục lưu lượng xe, thời tiết, tình trạng đường... Dữ liệu này được phân tích tại trung tâm điều hành để tự động điều chỉnh đèn tín hiệu, mở đóng làn đường linh hoạt, hoặc điều phối xe ưu tiên theo lộ trình nhanh nhất.

Lợi ích và thách thức trên hành trình phát triển

Ứng dụng IoT mang lại những giá trị to lớn, từ nâng cao an toàn thông qua cảnh báo sớm, tối ưu hóa hiệu suất vận hành giúp giảm ùn tắc, tiết kiệm nhiên liệu cho đến bảo vệ môi trường bằng cách cắt giảm phát thải. Tuy nhiên, hành trình số hóa giao thông này vẫn còn không ít chướng ngại. Chi phí đầu tư ban đầu cho hạ tầng cảm biến, máy chủ và kết nối 5G là rất lớn.

Vấn đề bảo mật và quyền riêng tư dữ liệu cá nhân như vị trí, hành vi lái xe cũng cần được đảm bảo chặt chẽ. Bên cạnh đó, sự thiếu đồng bộ về chuẩn kỹ thuật giữa các nền tảng và nguồn nhân lực chuyên môn cao vẫn là những rào cản đáng kể. Giải pháp được nhiều chuyên gia đề xuất là tăng cường hợp tác công tư và xây dựng một khung chuẩn hóa quốc gia cho hạ tầng IoT.

IoT tại Việt Nam không còn là khái niệm xa vời. Các dự án cụ thể như thu phí không dừng trên cao tốc Bắc - Nam, trung tâm điều hành giao thông thông minh tại TP.HCM hay hệ thống giám sát đô thị ở Đà Nẵng đang từng bước hiện thực hóa giấc mơ thành phố thông minh.

Trong tương lai gần, khi hạ tầng 5G và điện toán đám mây phát triển, chúng ta có thể kỳ vọng vào những bước tiến xa hơn như xe tự hành thử nghiệm, hệ thống bãi đỗ xe thông minh, hay một ứng dụng duy nhất tích hợp mọi dịch vụ di chuyển. Tương lai của giao thông không chỉ phụ thuộc vào việc xây thêm đường, mà quan trọng hơn là khiến những con đường hiện có biết "tư duy". Và IoT chính là chìa khóa then chốt để biến điều đó thành hiện thực.